Δρ. Richard Carrier: Ο Ιησούς πρωτοεμφανίστηκε ως µια πνευµατική µεσσιανική θεότητα
Αποτελεί έναν από τους πιο δραστήριους σύγχρονους ακαδηµαϊκούς του µυθικιστικού κινήµατος. Ο Δρ. Richard Carrier είναι ένας από τους νεότερους και περισσότερο δραστήριους εκπροσώπους του ρεύµατος που ερευνά τις ρίζες του Χριστιανισµού και αµφισβητεί την ιστορικότητα του Ιησού, δηµοσιεύοντας τα τελευταία χρόνια µια σειρά από βιβλία και εργασίες σε ακαδηµαϊκά έντυπα. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον Μηνά Παπαγεωργίου, αναφέρεται στα debates που αφορούν την ιστορικότητα του Ιησού, στην προέλευση του χριστιανικού µύθου, στο περιεχόµενο του νέου του βιβλίου και στο µέλλον της µυθικιστικής έρευνας. (Σημείωση: Το κείµενο αποτελεί µέρος της συνέντευξης του Richard Carrier στον Μηνά Παπαγεωργίου. Ολόκληρο το κείμενο της συζήτησής τους βρίσκεται δημοσιευμένο στη µελέτη – δηµοσιογραφική έρευνα του τελευταίου µε τίτλο «Το πρόβληµα της ιστορικότητας του Ιησού: Το ρεύµα των Μυθικιστών» (εκδόσεις ∆αιδάλεος)). Εχετε εµπλακεί σε πολλές δηµόσιες συζητήσεις σχετικά µε το ζήτηµα του ιστορικού Ιησού. Ποια είναι κατά τη γνώµη σας τα κυριότερα επιχειρήµατα που χρησιµοποιούν οι υποστηρικτές της ιστορικότητας; Από την άλλη, ποια κατά τη γνώµη σας είναι τα σηµαντικότερα «όπλα» του µυθικιστικού κινήµατος; Αρχικά πρέπει να γίνει µια διάκριση µεταξύ των «αντεπιχειρηµάτων για τον Μυθικισµό» και των «επιχειρηµάτων για την ιστορικότητα του Ιησού». Κι αυτό διότι ο Αγνωστικισµός της ιστορικότητας του Ιησού είναι δυσκολότερο να καταρριφθεί σε σχέση µε τον Μυθικισµό. Αν υπάρχουν καλά επιχειρήµατα για την ιστορικότητα του Ιησού, ο Μυθικισµός δεν µπορεί να σταθεί, όµως ταυτόχρονα ούτε και η ιστορικότητα µπορεί να αποδειχθεί πέραν πάσης αµφιβολίας. Θα πρέπει λοιπόν κάποιος να είναι αγνωστικιστής στο θέµα και να παραδεχτεί ότι απλά δεν γνωρίζουµε εάν ο Ιησούς υπήρχε ή όχι. Επιπλέον, δεν υπάρχει ένας «Μυθικισµός», αλλά πολλές διαφορετικές θεωρίες του Μυθικισµού, οπότε τα «αντεπιχειρήµατα» εξαρτώνται από το ποια θεωρία και ποιους ισχυρισµούς σκοπεύει κανείς να κριτικάρει. Ετσι θα απαντήσω στην ερώτηση σας από την άλλη πλευρά του ζητήµατος: Ποια είναι τα βασικά επιχειρήµατα για την ιστορικότητα του Ιησού; Το µόνο βιώσιµο επιχείρηµα για το ζήτηµα αυτό είναι ότι σε όλες τις αυθεντικές του επιστολές ο Παύλος µπορεί να αναφέρεται σε έναν Ιησού που έχει αδέλφια τα οποία συναντάει. Αυτό το επιχείρηµα τελικά καταρρίπτεται από το γεγονός ότι δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο αν ο Παύλος εννοεί κάποια βιολογικά αδέλφια του Ιησού ή απλώς βαπτισµένους χριστιανούς οι οποίοι θεωρούνταν όλοι αδέλφια του Κυρίου (ο Ιησούς ήταν «ο πρώτος ανάµεσα σε ένα πλήθος από αδέλφια» Ρωµ. 8:29). Μπορεί λοιπόν να προκύψει ένας πολύ ενδιαφέρων διάλογος σχετικά µε το ποια είναι η ορθότερη λογική ερµηνεία αυτών των αναφορών του Παύλου στους «αδελφούς του Ιησού». Ολα τα υπόλοιπα επιχειρήµατα για την ιστορικότητα του ιδρυτή του Χριστιανισµού καταρρίπτονται, αφού είτε στηρίζονται σε σαθρά δεδοµένα είτε στη λογική τους ανάλυση. Κρίνοντας όχι τόσο από την ποιότητά τους όσο από τη συχνότητα της χρήσης...
Ο Μυθικισμός στους Γνωστικούς της Ύστερης Αρχαιότητας: Η περίπτωση των Δοκητιστών
Σημείωση: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα της εργασίας του στρατιωτικού και ερευνητή Γιώργου Γκουσγκούνη,”Ο Μυθικισμός στους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους και τους Γνωστικούς της Ύστερης Αρχαιότητας: Οι περιπτώσεις του Πορφύριου και των Δοκητιστών”, μέρος της οποίας παρουσιάστηκε στο Πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο για τον Μυθικισμό, τον Μάιο του 2016 στην Αθήνα. Ολόκληρο το υλικό της εν λόγω εργασίας, όπως και όλων των υπολοίπων, έχετε τη δυνατότητα να αναγνώσετε στον τόμο των Πρακτικών, “Ιησούς και Μύθος“, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δαιδάλεος. Στην ερώτηση “σε ποια βάση αρνείσαι ότι ένα άτομο όπως ο Ιησούς Χριστός υπήρξε ως άνθρωπος;” η πλέον κατάλληλη απάντηση είναι, διότι η ύπαρξή του ως άνθρωπος, από την πρώτη κιόλας ημέρα, κατά την οποία κάποιος το ισχυρίστηκε, έχει σοβαρά και σθεναρά αμφισβητηθεί, και μάλιστα, όχι από τους εχθρούς στο όνομα του χριστιανισμού, ή τους άπιστους στη χριστιανική πίστη, αλλά από τους πιο έξυπνους, τους πιο μορφωμένους, τους πιο ειλικρινείς Χριστιανούς, οι οποίοι, άφησαν στον κόσμο αποδείξεις της νοημοσύνης τους, την εκμάθηση στα γραπτά τους, καθώς και την ειλικρίνειά τους στα βάσανά τους» (Reverend R. Taylor, 1834). Κατ ‘αρχάς, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν πρόκειται για ένα καινούριο θέμα, μια νέα διαμάχη. Ο αιδεσιμώτατος Taylor επεσήμανε από το 1834 το γεγονός ότι ο Ιησούς Χριστός, ως μια ιστορική προσωπικότητα, έχει αμφισβητηθεί όχι μόνο από τους σύγχρονους κριτικούς, αλλά και από χριστιανικές κοινότητες (πλέον χαρακτηρισμένες ως αιρετικές), από τις πρώτες περιόδους του χριστιανικού κινήματος. Η διαμάχη σχετικά με τον ιστορικό Ιησού μαίνεται εδώ και 2.000 χρόνια. Τους τελευταίους τρεις περίπου αιώνες, η κριτική της Βίβλου έχει αποκαλύψει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου βασισμένος στην προϋπάρχουσα μυθολογία. Από τότε, οι συντηρητικοί λόγιοι της Βίβλου έχουν ανακτήσει την αναγκαία πειθαρχία και προσπαθούν να μας πείσουν για το ότι – ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο ήταν ο Ιησούς Χριστός- επρόκειτο αναμφίβολα για μία ιστορική προσωπικότητα. Κατά τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, υπήρξαν δεκάδες θρησκευτικές σέκτες, καθεμία από τις οποίες πίστευε πολύ διαφορετικά πράγματα για τον Ιησού, ενώ αρκετές από αυτές θεωρούσαν ότι τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή του συνέβησαν στον κόσμο των… συμβόλων. Αργότερα, από τα χρόνια του Διαφωτισμού και εξής, επιστήμονες με κλασική παιδεία, εξοικειωμένοι με την αρχαία φιλοσοφία, την ποίηση ή τη θρησκεία, εξεπλάγησαν από τις ομοιότητες μεταξύ του Ιησού και άλλων μυθολογικών μορφών. Ο Ιησούς ανέστησε τους νεκρούς και θεράπευσε τους αρρώστους, αλλά το ίδιο έκανε και ο Ασκληπιός. Ο Ιησούς παρείχε κρασί σε ένα γλέντι γάμου, και υπέφερε έτσι ώστε να σώσει την ανθρωπότητα, όπως έκανε και ο Διόνυσος. Ο Ιησούς κατέβηκε στην Κόλαση και είχε την εξουσία να κάνει το λιοντάρι και το αρνί να κάθονται μαζί, όπως ακριβώς και ο Ορφέας. Αυτοί οι παραλληλισμοί ήταν πολύ πιο...
Ο Μυθικισμός του Ιησού και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά
Εδώ και αρκετά χρόνια θεωρώ τον Χιλιασμό (την θρησκεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά τέλος πάντων) τον σκληρό πυρήνα του Χριστιανισμού. Του Χριστιανισμού των πρώτων χριστιανών, όπως και οι ίδιοι, άλλωστε, υποστηρίζουν. Εδώ στη Βέροια κατασκευάζεται ιερό αυτής της θρησκείας. Το τελευταίο καιρό εμφανίζουν κινητικότητα σε σχέση με την διάδοση του θρησκευτικού τους πιστεύω. Προχθές είδα ένα μικρό σταντ στην οδό Βενιζέλου, πάντα στη Βέροια, και έπεσε το μάτι μου σε έναν τίτλο ενός φυλλαδίου που μοίραζαν. Τους ρώτησα πόσο κόστιζε το έντυπο μου είπαν δωρεάν, το πήρα κι έφυγα. Του Νίκου Χατζηευστρατίου Ο τίτλος που με ιντρικάρισε ήταν «Υπήρξε πράγματι ο Ιησούς;» Το ερώτημα ταλανίζει εδώ και μια δεκαπενταετία όλους τους Χριστιανούς. Η έλευση του διαδικτύου απελευθέρωσε ερωτηματικά και απαντήσεις πάνω σε θέματα στα οποία ήταν δύσκολο να έχεις προσπέλαση μέχρι τότε οπότε οι ερωτήσεις πήραν γρήγορα απαντήσεις και αυτές με τη σειρά τους απέκτησαν ισχυρούς και τεκμηριωμένους αντιλόγους. Είμαι πια βέβαιος ότι η επόμενη γενιά κληρικών θα διερευνά Χριστιανισμό χωρίς Χριστό με σάρκα και οστά. Οι καιροί, βλέπεις… Τελικά και επί της ουσίας οι συμπαθείς μάρτυρες δεν έλεγαν τίποτε καινούριο. Τέσσερεις συγγραφείς του 1ου αιώνα και το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ του 4ου ήταν οι βασικές αναφορές τους. Αυτή η διένεξη έχει πάρει τέλος ήδη εδώ και δέκα χρόνια. Το ισχυρότερο άλλωστε στοιχείο υποστήριξης της Ιστορικότητος του Ιησού είναι η Φλαβιανή Μαρτυρία. Ένα απόσπασμα από τους Ιουδαϊκούς Πολέμους του Ιώσηπου (127 λέξεις όλες κι όλες) το οποίο αποδεικνύεται γλωσσολογικά και εννοιολογικά ότι είναι εμβόλιμο. Όσο για τις αναφορές στους Πλίνιο τον Νεότερο, Σουητώνιο και Τάκιτο, αυτοί μιλούσαν για Χριστιανούς και όχι για Χριστό (ή τον Χρήστο του Σουητώνιου). Τα πρόσθετα στοιχεία που βρήκα ήταν λόγια σοφών ανθρώπων. Ο ένας ήταν ο Αϊνστάιν και για τους άλλους έψαξα στο διαδίκτυο. Μάικλ Γκραντ: Η πιο ενδιαφέρουσα αναφορά που βρήκα ήταν για έναν μελετητή με όνομα που μοιάζει μ΄αυτό. Είναι o Michael Grant CBE (21 /11/ 1914 – 4 /10/ 2004). Η ιδιότητα που του αποδίδεται στην Wikipedia είναι classicist και numismatist. Νομισματολόγος και μελετητής της κλασικής αρχαιότητας. Σταδιοδρόμησε σε αρκετές χώρες της Μ. Ανατολής σαν καθηγητής και μια από τις κύριες συνεισφορές του ήταν και η μετάφραση στα Αγγλικά Λατίνων συγγραφέων του πρώτο αιώνα μεταξύ των οποίων και ο Τάκιτος και η εκλαΐκευση της ιστορίας εκείνης της περιόδου . Εκείνο που του πιστώνεται είναι η απροθυμία του να θυσιάσει την ιστορική ακρίβεια προς όφελος της διάδοσης της γνώσης. Τα βιβλία που έγραψε αφορούσαν προσωπικότητες που έζησαν εκείνη την περίοδο. Καίσαρας. Κλεοπάτρα πχ. Ο άνθρωπος αυτός αναφέρεται στο φυλλάδιο ως «ιστορικός και ειδήμων στο Αρχαίο Κλασικό Πολιτισμό». Το κείμενο που του αποδίδεται έχει ως εξής: Αν εφαρμόσουμε την Καινή Διαθήκη, όπως άλλωστε οφείλουμε να...
Οι προχριστιανικές ρίζες της Μετάστασης της Παναγίας
Σημείωση: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα της εργασίας του ψυχολόγου και συγγραφέα Γιώργου Ιωαννίδη,”Η ανάληψη της Παναγίας: Μία μυθικιστική διερεύνηση στη θεολογία της ενσώματης μετάστασης της Παρθένου”, μέρος της οποίας παρουσιάστηκε στο Πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο για τον Μυθικισμό, τον Μάιο του 2016 στην Αθήνα. Ολόκληρο το υλικό της εν λόγω εργασίας, όπως και όλων των υπολοίπων, έχετε τη δυνατότητα να αναγνώσετε στον τόμο των Πρακτικών, “Ιησούς και Μύθος“, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δαιδάλεος. […] Αν και η Ανάληψη της Παναγίας πέρασε στο Βυζαντινό εορτολόγιο στα τέλη του 6ου αιώνα από τον Αυτοκράτορα Μαυρίκιο, μόλις το 1950 ορίστηκε επίσημα δόγμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από τον Πάπα Πίο ΧΙΙ. Για την Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία, βέβαια, αποτελεί απλά μέρος της Ιεράς Παράδοσης, παράδοση που τις απαρχές της μπορούμε να εντοπίσουμε όχι στα λόγια του Τιμόθεου των Ιεροσολύμων, όπως πιστεύουν αρκετοί (καθώς η λεπτομερής έρευνα του Bernard Capelle το 1949 έδειξε πως δεν πρόκειται για κάποιο ιερέα του 4ου αιώνα, αλλά για ανώνυμο Βυζαντινό συγγραφέα που έζησε κάπου ανάμεσα στον 6ο και 8ο αιώνα), αλλά στο λεγόμενο απόκρυφο Liber Requiei Mariae (Το Βιβλίο για την Ανάπαυση της Μαρίας). Το τελευταίο σήμερα σώζεται μονάχα στα Αιθιοπικά και χρονολογείται τον 4ο αιώνα, είναι όμως πολύ πιθανό ως προφορική παράδοση να ξεκινάει ένα αιώνα νωρίτερα. Όλες οι μετέπειτα εκδοχές, αν και εμπλουτίζουν την αρχική διήγηση, φαίνεται να έχουν ως βάση εκείνο ακριβώς το απόκρυφο ευαγγέλιο γραμμένο από κάποιο άγνωστο συγγραφέα. […] Όπως είδαμε προηγουμένως, η αγιογραφική απεικόνιση της Κοιμήσεως και της Ανάληψης της Παναγίας, αποτελεί μια σύνθεση απόκρυφων πηγών παρά ιστορικών μαρτυριών. Βέβαια, σκοπός της αγιογραφικής τέχνης δεν είναι να αποτυπώσει την ιστορία, παρά να ιστορίσει την πνευματοποίηση του κόσμου. Και το επιτυγχάνει αυτό μέσα από τη θεολογική χρήση των χρωμάτων και των μορφών, γεγονός που σημαίνει πως το εικόνισμα παραμένει στο μεταφορικό επίπεδο, ώστε αλλάζοντας τη συμπαγή πραγματικότητα να της εκμαιεύσει τη μεταφυσική της σημασία. Παρ’ όλα αυτά, όμως, αν στο επεισόδιο με την Τίμια Ζώνη της Παρθένου μπορούμε να εντοπίσουμε προχριστιανικές ρίζες, μήπως το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με το γενικότερο θέμα της Μετάστασης; Το 161, στο Monte Citorio της Ρώμης, θα αναγερθεί το λεγόμενο Colonna di Antonino Pio, ένα μαρμάρινο μνημείο με το οποίο ο αυτοκράτορας Antoninus Pius θα απαθανατίσει την Αποθέωση της πρόσφατα χαμένης του συζύγου Annia Galeria Faustina. Με τον όρο αυτό -αποθέωση-, οι αρχαίοι Έλληνες (η λέξη εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Πολύβιο, χρησιμοποιείται όμως με τη σημασία που της αποδόθηκε αργότερα από τον Κικέρωνα) και μετέπειτα οι Ρωμαίοι, περιέγραφαν το πέρασμα ενός θνητού σε ένα επίπεδο ύπαρξης πιο κοντά στους θεούς. Σε αντίθεση, βέ βαια, με τους τελευταίους, ο αφηρωϊσμός στους Έλληνες δεν κατέτασσε τους θνητούς στον Όλυμπο, τους ομοίαζε όμως με τους Θεούς, αφού...
π. Μητροπολίτης Αττικής Νικόδημος: “Ο Ιησούς Χριστός απουσιάζει από την ιστορία”!
Ένα ντοκουμέντο από το 1969, που καταδεικνύει πώς οι Μυθικιστικές θέσεις για την ιστορικότητα του Ιησού μπορούν να υιοθετηθούν ακόμη και από τις υψηλότερες θέσεις στην ιεραρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη χώρα μας. Σημείωση: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα της εργασίας του δημοσιογράφου Μηνά Παπαγεωργίου,”Ο Μυθικισμός στο έργο του Θωμά Μάρα”, μέρος της οποίας παρουσιάστηκε στο Πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο για τον Μυθικισμό, τον Μάιο του 2016 στην Αθήνα. Ολόκληρο το υλικό της εν λόγω εργασίας, όπως και όλων των υπολοίπων, έχετε τη δυνατότητα να αναγνώσετε στον τόμο των Πρακτικών, “Ιησούς και Μύθος“, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δαιδάλεος. […] Οι υποσημειώσεις για τον Μυθικισμό στην Ελλάδα Στη τρίτη και τελευταία ενότητα της παρούσας εργασίας, θα ασχοληθούμε με ορισμένα ενδιαφέροντα δεδομένα που προέκυψαν από τις υποσημειώσεις στην εισαγωγή του έργου του Μάρα. Ο συγγραφέας φρόντισε να τροφοδοτήσει τους αναγνώστες του με παραπομπές και υποσημειώσεις που δίνουν τη δυνατότητα στο σύγχρονο ερευνητή να φέρει στο φως άκρως ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ιστορία των Μυθικιστικών ιδεών στην Ελλάδα. Όπως είναι λογικό, τα στοιχεία αυτά είναι σήμερα αδύνατο να αναζητηθούν μέσω διαδικτύου. Ήταν, λοιπόν, επιτακτική για τον υποφαινόμενο, η επιτόπια έρευνα στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στο αρχείο της ΕΡΤ και σε σκονισμένα ράφια παλαιοβιβλιοπωλείων, με απώτερο στόχο να επανέλθουν στην επικαιρότητα τα εν λόγω ντοκουμέντα, που εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας αναφορικά με τις συζητήσεις γύρω από την ιστορικότητα του Ιησού στη χώρα μας. α) Το ανατρεπτικό κείμενο του μητροπολίτη Αττικής Στη σελίδα 15 της εισαγωγής του [1], ο Μάρας αναφέρεται στη σιωπή της Εκκλησίας “μπροστά στις συντριπτικές αποδείξεις” για τη μη ιστορικότητα του Ιησού, απέναντι στις οποίες “προσπαθεί, μάταια, να συμβιβάσει με σοφιστείες τ’ ασυμβίβαστα”. Μάλιστα στη συνέχεια, φροντίζει να πάει τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα, αναφερόμενος σε παλαιότερο κείμενο του μητροπολίτη Αττικής κ. Νικοδήμου Γκατζιρούλη, στη “Ραδιοτηλεόραση” του 1969, παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα. Με τη βοήθεια συναδέλφων στο αρχείο της ΕΡΤ, κατάφερα να εντοπίσω το επίμαχο τεύχος του περιοδικού και συγκεκριμένα εκείνο της 9ης Μαρτίου του 1969. Στη σελίδα 3 του εν λόγω τεύχους, ο αναγνώστης συναντά δισέλιδο (συνεχίζεται στη σελ. 37) άρθρο του Μητροπολίτη Αττικής κ. Νικοδήμου, που τιτλοφορείται “Συζήτησι γύρω από το πρόσωπο του Χριστού: Το ιστορικό παράδοξο”. Η πρώτη σελίδα από το άρθρο του μητροπολίτη Νικοδήμου στη Ραδιοτηλεόραση του 1969 (τ. 9ης Μαρτίου). Πηγή: Αρχείο της ΕΡΤ. Όμως, πώς ακριβώς δικαιολογεί τη φράση “ιστορικό παράδοξο” ο εκ των κορυφαίων θεσμικά παράγοντας της Ελλαδικής Εκκλησίας; Η απάντηση που ακολουθεί μέσω της παράθεσης των σχετικών χωρίων, προκαλεί μάλλον τεράστια έκπληξη και καταχωρείται πλάι στις δηλώσεις κορυφαίων σύγχρονων θεολόγων, όπως αυτές του κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μάριου Μπέγζου[2] και του καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου[3] (η πρωτοβουλία των τονισμένων...
Σοφία, η ξεχασμένη θεά των χριστιανών
«Γνώρισα όλα όσα είναι κρυφά και φανερά· η Σοφία µού τα δίδαξε, αυτή άλλωστε που δηµιούργησε τα πάντα. (…) Mόνη της µπορεί να κάνει τα πάντα· τα κάνει όλα καινούργια και η ίδια µένει αµετάβλητη. (…) Aυτή είναι πιο λαµπρή από τον ήλιο και βρίσκεται πιο ψηλά από τ’ αστέρια, και σε σύγκριση µε το φως της ηµέρας έχει υπάρξει πριν απ’ αυτό. (…) Aπλώνεται απ’ άκρη σ’ άκρη µε δύναµη κι όλα τα κυβερνάει µε καλοσύνη». Τα λόγια αυτά προέρχονται από τη Σοφία Σολοµώντος (7: 21, 27, 29 και 8: 1), ένα κείµενο που γράφτηκε στα ελληνικά από κάποιον άγνωστο Ιουδαίο της Αλεξάνδρειας κατά την ελληνιστική εποχή. Περιλαµβάνεται στην Παλαιά ∆ιαθήκη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όχι όµως στην αντίστοιχη εβραϊκή Βίβλο, ίσως γιατί «ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου είναι η επίδραση της ελληνιστικής σκέψης, κυρίως της πλατωνικής φιλοσοφίας, σε ορισµένες ιδέες του συγγραφέα», όπως επισηµαίνει η Ελληνική Βιβλική Εταιρεία. Της Χαρίτας Μήνη, φιλολόγου και συγγραφέως Ποια είναι τελικά η Σοφία; Αυτή η µυστηριώδης θηλυκή µορφή µε τις θεϊκές ιδιότητες που ονονάζεται Χοχµά στα εβραϊκά; Mέσα από κείµενα της Παλαιάς ∆ιαθήκης, όπως οι Παροιµίαι, η Σοφία Σολοµώντος, η Σοφία Σειράχ, το βιβλίο του Iώβ και οι Ψαλµοί, τη βλέπουµε να ξεπροβάλλει ξανά και ξανά. Εµφανίζεται ως πρόσωπο που φτιάχνεται από τον Γιαχβέ πριν απ’ τον κόσµο, παίρνει µέρος στο δηµιουργικό του έργο και στέλνεται απ’ αυτόν στη Γη για να φανερώσει στους ανθρώπους τα µυστικά της θείας βούλησης. (Παροιµίαι 1: 20-33, 8: 1-9: 18, 8: 22-36, Σοφία Σειράχ 1: 4, 24: 1-22, 24: 9, Σοφία Σολοµώντος 9: 9-12). Θα µπορούσε βέβαια να ισχυριστεί κανείς πως όσα λέγονται γι’ αυτήν είναι ποιητικές µεταφορές και τίποτα άλλο. Ωστόσο, µέσα στη Σοφία Σολοµώντος ο συγγραφέας διαγράφει ανάγλυφα τη θηλυκή υπόσταση αυτής της µυστηριώδους µορφής: «Tη Σοφία την αγάπησα και την αναζήτησα από τα νιάτα µου. Eρωτεύτηκα την οµορφιά της και ζήτησα να την πάρω γυναίκα µου». (8: 2) Επιπλέον, την παρουσιάζει ως συντρόφισσα του Γιαχβέ που κατέχει τη δύναµη της δηµιουργίας: «Aυτή ισχυρίζεται πως έχει υψηλή καταγωγή, γιατί ζει µαζί µε τον Θεό, γιατί ο Kυρίαρχος των πάντων την αγάπησε. Γνωρίζει τα µυστήρια που οδηγούν στη γνώση του Θεού και αποφασίζει τι θα δηµιουργήσει αυτός. Aν ο πλούτος είναι επιθυµητό απόκτηµα στη ζωή του ανθρώπου, τι είναι πολυτιµότερο από τη Σοφία, που όλα τα δηµιουργεί; Aν το ανθρώπινο µυαλό δηµιουργεί, πολύ περισσότερο η Σοφία του Θεού είναι δηµιουργός όλων αυτών που βρίσκονται στην ύπαρξη». (8: 3-6) Η «πνευµατική σύζυγος» του Χριστού O Σίµων ο Mάγος (1ος µεταχριστιανικός αιώνας), που θεωρείται ιδρυτής του γνωστικού Χριστιανισµού, κήρυσσε ότι η αρχική σκέψη την οποία συνέλαβε ο Θεός πριν από τη δηµιουργία ήταν η...
