Posted By Greek Mythicists on Jan 24, 2022 | 2 comments

“Είναι πραγματικά εκπληκτικό πως η ιστορία δεν μας έχει δώσει ούτε μία διαβεβαίωση για τα ακριβή λόγια και έργα του Σωτήρα της ανθρωπότητας… Δεν υπάρχει καμία δήλωση σε όλη την ιστορία ότι κάποιος είδε τον Ιησού ή μίλησε μαζί του. Τίποτα στην ιστορία δεν είναι πιο συγκλονιστικό απο την σιωπή των σύγχρονων συγγραφέων για τα γεγονότα που περιγράφονται στα τέσσερα Ευαγγέλια.” (The Life of Christ, Frederic W. Farrar,Trinity College, Cambridge 1874)

“Οφείλουμε να ομολογήσουμε οτι δεν έχουμε καμία αξιόπιστη πηγή για τη ζωή του Ιησού Χριστού, πέρα απο τα εκκλησιαστικά γραπτά που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα.” (Codex Sinaiticus, Dr Constantin von Tischendorf, British Library, London)

“Δεν νομίζω πως στα επόμενα 20 χρόνια θα υπάρξει ένα consensus οτι ο Ιησούς δεν υπήρξε ή οτι πιθανότατα δεν υπήρξε, αλλά η παραδοχή ότι η (ιστορική) του ύπαρξη δεν είναι απόλυτα βέβαιη, θα ήταν ένα δυνατό ράπισμα στην αξιοπιστία των ακαδημαϊκών μελετών σχετικά μ’αυτόν. Και τελικά γιατί έχει τόση σημασία να αποδείξουμε την ιστορική του ύπαρξη, όταν οι αρχαίες πηγές και η σύγχρονη μελέτη μας έχει υποδείξει τόσους πολλούς διαφορετικούς Ιησούς;” (Philip R. Davies, Professor Emeritus of biblical studies, University of Sheffield, 2012) [1].  

————————————————————————————————-

Στο mythikismos.gr παρουσιάζουμε ένα μακροσκελές κείμενο, που φιλοδοξούμε να καταστεί σημείο αναφοράς για αρκετά χρόνια στο ελληνικό διαδίκτυο, αναφορικά με την έρευνα για τον ιστορικό Ιησού.

Η πολυσέλιδη μελέτη του Τάσου Καρανίκα, με τίτλο “Τα 48 επιχειρήματα των απολογητών για την ιστορικότητα του Ιησού“, αποτελεί μία κορυφαίας σημασίας εργασία, τα στοιχεία για τη σύνθεση της οποίας χρειάστηκαν αρκετούς μήνες για να συγκεντρωθούν. Στο κείμενο αναδεικνύονται οι πιο γνωστές αιτιάσεις των χριστιανών απολογητών, στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν την ύπαρξη ενός ιστορικού Ιησού. Το άρθρο καταρρίπτει μεθοδικά και συνάμα περιεκτικά, με πηγές και επιχειρήματα, κάθε ένα από τα 48 αυτά σημεία, οδηγώντας τον αναγνώστη/την αναγνώστρια τόσο σε εμπλουτισμό των γνώσεών του/της, όσο και στην απόκτηση μιας καλύτερης εικόνας σχετικά με την προπαγάνδα που λαμβάνει χώρα στο ελληνικό -και όχι μόνον- διαδίκτυο για το συγκεκριμένο θέμα.

Φιλοδοξία μας είναι η συγκεκριμένη εργασία να αποτελέσει από εδώ και στο εξής έναν χρήσιμο ηλεκτρονικό σύνδεσμο ή καλύτερα ένα χρηστικό εγχειρίδιο Μυθικιστικής γνώσης, στο οποίο θα καταφεύγουν ξανά και ξανά οι αναγνώστες μας, όποτε το κρίνουν αναγκαίο.

Έλληνες, Μυθικιστές, 2/4/2018

Updated. Το παρόν άρθρο εμπλουτίστηκε με επιπλέον υλικό και χρήσιμες προσθήκες στις 24/1/2022, καθίσταται έτσι ακόμα πιο πλήρες και χρήσιμο για τους επισκέπτες μας και τους ειδικούς ερευνητές.

———————————————————————————————–

Γράφει ο Τάσος Καρανίκας, ερευνητής (RealityVsMyth Gr).

H αναδημοσίευση της εργασίας επιτρέπεται με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή.

“Δεν νομίζω πως στα επόμενα είκοσι χρόνια θα υπάρξει ένα consensus ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ή ότι πιθανότατα δεν υπήρξε, αλλά η παραδοχή ότι η (ιστορική) του ύπαρξη δεν είναι απόλυτα βέβαιη, θα ήταν ένα δυνατό ράπισμα στην αξιοπιστία των ακαδημαϊκών μελετών σχετικά μ’αυτόν. Και τελικά γιατί έχει τόση σημασία να αποδείξουμε την ιστορική του ύπαρξη, όταν οι αρχαίες πηγές και η σύγχρονη μελέτη μας έχει υποδείξει τόσους πολλούς διαφορετικούς Ιησούς;”
(Philip R. Davies, Professor Emeritus of biblical studies, University of Sheffield, 2012-https://bibleinterp.arizona.edu/opeds/dav368029 ).

“Ο,τι νομίζουμε πως ξέρουμε για τον ιστορικό Ιησού μας οδηγεί σε μια απελπιστική κατεύθυνση: ένας άνθρωπος χωρίς καμία δημοσιότητα, που ζει σε μια εποχή ακραίου αναλφαβητισμού, σε μια περιθωριακή επαρχία των Ρωμαίων, με μερικούς φίλους που θα μπορούσαν να πουν την ιστορία του. Ωστόσο η ιστορία του είναι περιέργως παρόμοια με μια άλλη-μια ανάμνηση ζωής, σοφίας, διδασκαλίας, πάλης και θανάτου. ‘Οταν ένας από τους ιερείς του Birmingham Οratory ρωτήθηκε για τον καρδινάλιο Nιούμαν, το σώμα του οποίου εξαφανίστηκε απ’τον τάφο του, αυτός απάντησε: “Μου αρκεί που ήταν εδώ”. Στην περίπτωση του Ιησού απ΄τη Ναζαρέτ δεν μπορούμε να πούμε ούτε αυτό.
( Joseph Hoffman, διευθυντής της επιτροπής επιστημονικής έρευνας της θρησκείας της Οξφόρδης –Sources for the Jesus tradition, Prometheus books, 2012, σελ 184.)

” O Παύλος πίστευε πως ένα άτομο ονόματι Ιησούς είχε ζήσει στη Γη και τώρα κάθεται στα δεξιά του Θεού στον ουρανό. Ωστόσo δείχνει να έχει μόνο μια επιφανειακή γνώση των παραδόσεων που σχετίζονταν με τη ζωή του και πουθενά δεν δείχνει κάποια εξοικείωση μ’αυτές. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος μάρτυρας της ζωής, της διδασκαλίας ή της ιστορικής ύπαρξης του Ιησού”.
(Gerd Ludemann,Sources for the Jesus tradition, Prometheus Books, σελ 212)

“Πιστεύω πως οι Χριστιανοί πιστεύουν στον Ιησού με μια υποχρεωτικά μυθικιστική προσέγγιση, απλά δεν το συνειδητοποιούν. Με αυτό δεν εννοώ πως δεν περπάτησε ποτέ στη Γη. Εννοώ πως ο Ιησούς δεν πληροί τις προδιαγραφές ενός ανθρώπινου όντος. Είναι το όνομα ενός ομιχλώδους Θεού. ‘Ενας περισσότερο σοφιστικέ Αγιος Βασίλης. Ακόμα και αν κατά την διάρκεια του πρώτου αιώνα υπήρξε κάποιος άνθρωπος ονόματι “Ιησούς”, έφυγε και αντικαταστάθηκε από πιο μυθική φιγούρα. Για να περάσει στο ευρύ κοινό η ιδέα του μυθικού Ιησού, θα έπρεπε ίσως να παρατηρηθούν τεράστιες πολιτισμικές ανακατατάξεις, κάτι αντίστοιχο με τον θρίαμβο του Ισλάμ για παράδειγμα. Διαφορετικά ο Ιησούς θα συνεχίσει να μας στοιχειώνει και για τους επόμενους αιώνες ως η κυρίαρχη φιγούρα που γνωρίζουμε σήμερα”

(Ρobert Price-Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού, 2013, εκδ. Δαιδάλεος.)

1)’Ολοι σχεδόν οι μελετητές και ιστορικοί δέχονται πως ο Ιησούς ήταν ιστορικό πρόσωπο

Πράγματι. Η ευρύτερη ακαδημαϊκή παραδοχή είναι πως ο Ιησούς ήταν ιστορικό πρόσωπο. Ωστόσο, αυτό που αγνοείται συχνά είναι πως η πλειοψηφία των μελετητών που ασχολούνται με την καταγωγή του Χριστιανισμού είναι συνήθως Χριστιανοί ή έχουν εκπαιδευτεί σαν Χριστιανοί θεολόγοι, οπότε το consensus γύρω από τον Ιησού διαμορφώνεται συχνά απ’αυτούς. Ο David Fitzgerald στο πρόσφατο τρίτομο έργο του “Jesus: Mything in action” αποκάλυψε πως πάρα πολλοί μελετητές που δουλεύουν σε ιδρύματα ερευνών της χριστιανικής θρησκείας στην Αμερική υπογράφουν δηλώσεις πίστης! Η αλήθεια όμως είναι πως όλοι οι σύγχρονοι μη-δογματικοί μελετητές της Καινής Διαθήκης έχουν μια πιο “γήινη” θεώρηση για τον Ιησού (π.χ. Bart Ehrman, John Dominic Crossan, Maurice Casey, James Crossley , Zeba Crook, Robert Funk, Jeffrey Gibson, Michael Goulder, Amy Jill Levine, Gerd Ludemann, Dale Allison, Jack Miles, Christina Petterson, Alan Segal, Chris Smith, James Tabor, Geza Vermes, Robert Eisenman, Marcus Borg, Burton Mack, E.P. Sanders, Mark Goodacre, Gregory Riley, L. Michael White, Stephen J. Patterson, Paula Fredriksen κ.α.) . ‘Ενας απ’ τους πιο αναγνωρισμένους σύγχρονους ακαδημαϊκούς μελετητές της Καινής Διαθήκης, ο Gerd Ludemman του πανεπιστημίου του Gottingen, είχε δηλώσει πως το 95% των ευαγγελικών λόγων δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιον ιστορικό Ιησού και μάλιστα διώχτηκε γι’αυτό από το χριστιανικό κατεστημένο της Γερμανίας, ακριβώς όπως ο Bruno Bauer πριν εκατόν-πενήντα χρόνια (βλ. Συνέντευξη στον Μηνά Παπαγεωργίου – Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού -εκδ. Δαιδάλεος). Yπάρχουν επίσης και αρκετοί σεβαστοί βιβλικοί μελετητές που δηλώνουν αγνωστικιστές ακόμα και με την ιστορικότητα τoυ Ιησού, όπως οι Thomas Thompson, Hector Avalos, Thomas Brodie, Kurt Νoll, Arthur Droge, Philip R. Davies. Aπό την πλευρά του μυθικισμού έχουμε τους Richard Carrier, Robert Price, Earl Doherty και Raphael Lataster. Ο πρώην κοσμήτορας της θεολογικής σχολής Αθηνών, Μάριος Μπέγζος, είχε δηλώσει προ λίγων ετών ότι “χλωμιάζει η ιστορικότητα του Ιησού” . Στο παρόν πόνημα βέβαια δεν παίρνουμε θέση κατά της ιστορικότητας (του όποιου Ιησού), αλλά εξετάζουμε τα συνηθισμένα χριστιανικά επιχειρήματα, αφήνοντας στο τέλος τον αναγνώστη να σχηματίσει την δική του άποψη.

Βλ. και O Xριστός της θεολογίας δεν ανήκει στην ιστορία –https://www.youtube.com/watch?v=dxVsslZNqtw

1. Tα τέσσερα Ευαγγέλια είναι τέσσερις ανεξάρτητες μαρτυρίες της ζωής του Ιησού

‘Ολα τα ευαγγέλια είναι η παραλλαγή μιας «χαμένης» αρχικής πηγής. Οι λεγόμενοι Ευαγγελιστές δεν γράφουν σαν αυτόπτες μάρτυρες, δεν αναφέρουν ποτέ τις πηγές τους και δεν αναρωτιούνται ποτέ κατά πόσο ισχύουν αυτά που γράφουν. Yποθέτουμε ότι το Κατά Μάρκον γράφτηκε κάπου κοντά στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ (+-70 ΚΕ;) και οι άλλοι απλά αντέγραψαν -συχνά κατά γράμμα- ένα μεγάλο μέρος του “Μάρκου”. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι δεν είναι ανεξάρτητοι συγγραφείς ούτε αυτόπτες μάρτυρες. Κάτι που συχνά αγνοείται είναι ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτοί ήταν οι τίτλοι των Ευαγγελίων μέχρι τουλάχιστον τα μέσα του δεύτερου αιώνα. Επίσης δεν υπάρχει καμία γραπτή αναφορά αυτοπτών μαρτύρων πριν τον εβραϊκό πόλεμο (70 ΚΕ), δηλαδή την κατεξοχήν αποστολική περίοδο. Για καιρό οι μελετητές υπέθεταν την ύπαρξη μιας χαμένης πηγής Q (εκ του γερμανικού quelle). Ωστόσο αυτή η υπόθεση έχει αρχίσει να παραμερίζεται ακόμα και από Χριστιανούς μελετητές ( Mark Goodacre–The Case Against Q: Studies in Markan Priority and the Synoptic Problem http://markgoodacre.org/Q/, καθώς και http://www.hypotyposeis.org/synoptic-problem/)

Το The New Oxford Annotated Bible 2010 (σελ. 1744) υπογραμμίζει την επίσημη ακαδημαϊκή θέση για το περιεχόμενο των Ευαγγελίων:

“Ούτε οι Ευαγγελιστές αλλά ούτε και οι πρώτοι αναγνώστες τους ασχολήθηκαν με οποιαδήποτε ιστορική ανάλυση. Ο σκοπός τους ήταν να επιβεβαιώσουν τη χριστιανική πίστη (Λκ 1.4, Ιωαν. 20:31). Οι μελετητές γενικά συμφωνούν ότι τα Ευαγγέλια γράφτηκαν 40-60 χρόνια μετά τον θάνατο του Ιησού. Συνεπώς δεν αποτελούν καταθέσεις μαρτύρων ή άλλων σύγχρονων πηγών σχετικά με την ζωή και τις διδασκαλίες του Ιησού.”

O Bart Ehrman (Forged:Writing in the Name of God-Why the Bible’s Authors Are Not Who We Think They Are, σελ. 225-226) το καθιστά σαφές:

“Ηταν περίπου 100 χρόνια μετά την κυκλοφορία των Ευαγγελίων όταν δόθηκαν οι οριστικοί τίτλοι “Ματθαίος”, “Μάρκος”, “Λουκάς”, και “Ιωάννης”. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά στα γραπτά του Εκκλησιαστικού πατέρα και αιρεσιολόγου, Ειρηναίου (Κατά Αιρέσεων 3.1.1), γύρω στα 180-185 μΧ…

…Γιατί επιλέχτηκαν αυτά τα ονόματα στο τέλος του 2ου αιώνα; Για αρκετές δεκαετίες υπήρχαν φήμες για δυο σημαντικές μορφές (σ.μ. τον Ματθαίο και τον υποτιθέμενο ακόλουθο του Πέτρου, τον Μάρκο) που κατέγραψαν τα λόγια και τις πράξεις του Ιησού. Βρίσκουμε αυτές τις φήμες στα γραπτά του Παπία [τα οποία έχουν χαθεί, αλλά αποσπάσματα διασώθηκαν στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσέβιου (3.39.14-17)], σχεδόν μισό αιώνα πριν τον Ειρηναίο…”

Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα μ’αυτή την παράδοση είναι ότι ο Παπίας δεν παραθέτει πουθενά κάποιο απόσπασμα από αυτά τα κείμενα και ίσως να μην αναφέρεται καν στα κείμενα που γνωρίζουμε ως “Ματθαίο” ή “Μάρκο”. Για τον Ματθαίο μάλιστα λέει πως έγραψε το Ευαγγέλιο του στα εβραϊκά/αραμαϊκά, ενώ το κείμενο που κατέχουμε σήμερα είναι στα ελληνικά. Για τον δε Μάρκο λέει απλά ότι ήταν ένας ερμηνευτής των λόγων του Πέτρου και τα γραπτά του ένα μάλλον πρόχειρα γραμμένο κείμενο : “«Μάρκος μὲν ἑρμηνευτὴς Πέτρου γενόμενος, ὅσα ἐμνημόνευσεν, ἀκριβῶς ἔγραψεν, οὐ μέντοι τάξει τὰ ὑπὸ τοῦ κυρίου ἢ λεχθέντα ἢ πραχθέντα. Οὔτε γὰρ ἤκουσεν τοῦ κυρίου οὔτε παρηκολούθησεν αὐτῷ͵ ὕστερον δὲ͵ ὡς ἔφην͵ Πέτρῳ». (Εκκλησιαστική Ιστορία 3.39.15).

Ο Παπίας δεν γνώρισε ποτέ κάποιον απόστολο (Εκκλ. Ιστορία 3.3.2) και βασιζόταν στην παράδοση κάποιου Ιωάννη του Πρεσβύτερου. Αλλά ακόμα και αν ο Παπίας αναφερόταν στα γνωστά ευαγγέλια πάλι υπάρχουν προβλήματα με την πηγή του, όπως σημειώνει ο μελετητής της ΚΔ, Μichael J. Kok (The Gospel on the Margins, σελ. 105):

“H πηγή του ήταν κάποιος Ιωάννης ο Πρεσβύτερος, μια μορφή που παραμένει ακόμα απροσδιόριστη. Φαίνεται απίθανο να ήταν κάποιος ακόλουθος του Ιησού, αλλά μάλλον ένας δεύτερης γενιάς Xριστιανός ηγέτης της Μικράς Ασίας. Δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για τις διασυνδέσεις του έξω από την Μ.Ασία ή την αξιοπιστία του. Γνωρίζουμε πως ο Παπίας εμπιστεύτηκε αφελώς μια εβραϊκή/αραμαϊκή έκδοση του Ματθαίου και άλλα θαυμαστά σημεία (Εκκλ.Ιστορία 3.39.9,16). Αν οι πηγές του Παπία ήταν σαθρές, τότε πως γίνεται να εμπιστευτούμε ο,τι έγραψαν οι μεταγενέστεροι συγγραφείς που βασίστηκαν σ’αυτόν”; Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως ο ίδιος ο Ευσέβιος θεωρούσε τον Παπία άτομο χαμηλής νοημοσύνης (Eκκλ.Ιστορία: 3.39.13)…

΄Οπως εξηγεί και ο μελετητής της ΚΔ Armin Daniel Baum (“The Anonymity of the New Testament History Books,” σελ. 121) :

Ενώ οι περισσότερες επιστολές της ΚΔ φέρουν το όνομα των (υποτιθέμενων) συγγραφέων (Ιάκωβος, Ιούδας, Παύλος, Πέτρος κ.α) οι συγγραφείς των ιστορικών βιβλίων (ευαγγέλια και Πράξεις) δεν αποκαλύπτουν την ταυτότητα τους. Oι τίτλοι με τα ονόματα (πχ το Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο) είναι ξεκάθαρα δευτερεύουσας σημασίας.

Αναλυτικότερα:

-Το Κατά Μάρκον (70-80; ΚΕ). Eίναι σχεδόν κοινώς αποδεκτό πως πρόκειται για το αρχαιότερο Ευαγγέλιο. Δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτόπτες μάρτυρες ούτε ο συγγραφέας προσπαθεί να σε πείσει οτι γράφει ιστορία (παρακάτω θα δώσουμε στοιχεία πως πρόκειται για έργο θρησκευτικής λογοτεχνίας). Η απόδοση αυτού του ευαγγελίου στον Ιωάννη-Μάρκο, τον ακόλουθο του Πέτρου, είναι απλά μια μεταγενέστερη ευσεβής υπόθεση.

-Το Κατά Ματθαίον (80-90;ΚΕ). Μια εμπλουτισμένη έκδοση του Κατά Μάρκον, τον οποίο συχνά αναπαράγει κατά γράμμα. Aπευθύνεται σε ένα εβραϊκό κοινό. Είναι πλέον σίγουρο πως ο συγγραφέας ήταν κάποιος ελληνόφωνος Εβραίος της Διασποράς, που απλά βασίστηκε στον “Μάρκο” και διόρθωσε όλα τα μη εβραϊκά στοιχεία. ‘Αρα είναι απίθανο να μιλάμε για τον Ματθαίο τον τελώνη. (Bruce Metzger , The New Testament, σελ. 97)

Το The New Oxford Annotated Bible (σελ. 1746) γράφει:

“Το γεγονός πως ο ευαγγελιστής Ματθαίος βασίζεται τόσο πολύ στον Μάρκο και στην χαμένη πηγή των Λογίων (Q), δείχνει έναν μεταγενέστερο άγνωστο συγγραφέα.”

Ο J.C. Fenton: “The Gospel of St. Matthew“, σελ. 12 , επισημαίνει πως:

“Οι αλλαγές που κάνει (σ.μ. ο Ματθαίος) στην ιστορία του Μάρκου δεν είναι οι διορθώσεις που θα έκανε ένας αυτόπτης μάρτυρας σε κάποιον που δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας“.

– Το Κατά Λουκάν (80-90; ΚΕ): Aν ο “Ματθαίος” προσπάθησε απλά να παρουσιάσει το ευαγγέλιο του ως εκπλήρωση προφητειών (αν και θα μπορούσε να αναγνωστεί ως μια αλληγορική αφήγηση), ο “Λουκάς” τώρα είναι το μοναδικό ευαγγέλιο που προσπαθεί να παρουσιαστεί σαν το πόνημα ενός ιστορικού (βλ.σχετικό επιχείρημα). ‘Εχει αντιγράψει το 65% των στίχων απ’ τον “Μάρκο” και παρόλο που στις Πράξεις 12:12 ο Λουκάς αναφέρει τον Ιωάννη- Μάρκο δεν τον χαρακτηρίζει πουθενά ως πηγή του.

– Το Κατά Ιωάννην (90-110;ΚΕ) : Μια ελεύθερη διασκευή των τριών Συνοπτικών, που έχει αναδιαμορφωθεί αρκετές φορές. Εδώ γίνεται αναφορά σε έναν “αγαπημένο μαθητή“. Παρακάτω θα δείξω ποιος ήταν αυτός και γιατί είναι ένας επινοημένος χαρακτήρας απ΄το ίδιο ευαγγέλιο.

Ο Robert Kysar (The Anchor Bible Dictionary, τ. 3, σελ. 919-920) γράφει για τον συγγραφέα του Κατά Ιωάννη:

“Η υπόθεση πως ο συγγραφέας είναι ο ίδιος με τον αγαπημένο μαθητή” παρουσιάζεται συχνά ως διαβεβαίωση πως ο Ευαγγελιστής ήταν μάρτυρας της ζωής του Ιησού. Δύο συγκεκριμένα χωρία δείχνουν σ’αυτή την κατεύθυνση, το 19:35 και το 21:24. Αλλά και οι δύο ενδείξεις καταρρέουν μετά από προσεκτική εξέταση. Το 19:35 δεν ισχυρίζεται πως ο συγγραφέας ήταν αυτόπτης μάρτυρας αλλά ότι η σκηνή που περιγράφει προέρχεται από μια τέτοια αναφορά. Το 21:24 είναι ένα ξεχωριστό παράρτημα (appendix) του ευαγγελίου και δεν θα πρεπε να θεωρείται ως προερχόμενο από το ίδιο χέρι που έγραψε το υπόλοιπο ευαγγέλιο. Κανένα απ’αυτά τα χωρία συνεπώς δεν πείθει τους μελετητές του “Ιωάννη” ως αναφορά αυτόπτη μάρτυρα.”

https://yalebooks.yale.edu/book/9780300140019/anchor–yale–bible–dictionary–c

Και συμπληρώνει ο Ehrman (Forged, σελ. 227) :

“Το τέταρτο ευαγγέλιο θεωρήθηκε πως άνηκε σε μια μυστηριώδη φιγούρα που αναφέρεται στο βιβλίο ως “ο αγαπημένος μαθητής” (Ιωαν 21:20-24), ο οποίος ήταν ένας από τους στενούς ακόλουθους του Ιησού. Οι τρεις στενότεροι ακόλουθοί του, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν οι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης. Ο Πέτρος αναφέρεται ρητά στο τέταρτο ευαγγέλιο, άρα δεν θα μπορούσε να είναι ο αγαπημένος μαθητής, ο Ιάκωβος μαρτύρησε νωρίς και άρα δεν θα μπορούσε ούτε αυτός να είναι ο συγγραφέας. Αυτός που μένει είναι ο Ιωάννης, ο γιος του Ζεβεδαίου. Έτσι, ο Ειρηναίος του απέδωσε την συγγραφή του τέταρτου ευαγγελίου.”

‘Αλλα πρόσωπα που έχουν προταθεί ως συγγραφείς του 4ου ευαγγελίου είναι ο Ιωάννης ο Πρεσβύτερος, ο Ιωάννης Μάρκος και ο Θωμάς (από μελετητές όπως ο Martin Hengel και Richard Bauckham). Η αίρεση των Αλόγων στον 2ο αιώνα το απέδιδε στον Κήρινθο. Ωστόσο, ακόμα και ο διάσημος Χριστιανός μελετητής Raymond Brown (An Introduction to the New Testament, σελ. 368-369) παραδέχεται:

“Οπως και με τα άλλα ευαγγέλια, αμφισβητείται απ’τους περισσότερους μελετητές ότι αυτό το ευαγγέλιο γράφτηκε από κάποιον αυτόπτη μάρτυρα της δημόσιας ζωής του Ιησού”

(βλ. και την εργασία -Γιατί τα ευαγγέλια δεν είναι ιστορικά κείμενα https://mythikismos.gr/?p=2540 )

Οι Χριστιανοί απολογητές συχνά μπερδεύουν την φράση “ανεξάρτητη πηγή ” με τη λέξη “διαφορετική πηγή”. Ακόμα και για τους ήρωες της αρχαίας μυθολογίας υπάρχουν πολλές διαφορετικές πηγές χωρίς να είναι ανεξάρτητες. Aν δεχτούμε σαν πρωταρχική πηγή του βίου του Ιησού τον “Μάρκο”, τότε όλες οι άλλες αναφορές (Λουκάς, Ματθαίος, Ιουστίνος κ.α) βασίζονται απλά σε μια αναπαραγωγή αυτής της αρχικής πηγής. Ακόμα και οι πρώιμοι επικριτές του Χριστιανισμού βασίστηκαν στα χριστιανικά ευαγγέλια (πχ Κέλσος), χωρίς να έχουν την δυνατότητα να ελέγξουν τους ιστορικούς χριστιανικούς ισχυρισμούς. Μάλιστα σ’αυτές τις “ανεξάρτητες πηγές” συχνά συμπεριλαμβάνονται και οι ευφάνταστες διαδόσεις που είχε ακούσει ο Ειρηναίος από τον Πολύκαρπο, ενός επισκόπου που έζησε αρκετές δεκαετίες μετά τα υποτιθέμενα γεγονότα.

Η πιο κοντινή πηγή στα υποτιθέμενα γεγονότα είναι οι επτά αυθεντικές επιστολές του Παύλου (υποτίθεται πως έγραψε δεκατρείς). Πολλές επιστολές του Παύλου είναι πλαστογραφημένες, λέει ο James Tabor, καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας: ” Το όνομα του Παύλου χρησιμοποιήθηκε για να επικυρωθούν ιδέες μεταγενέστερων συγγραφέων που ήθελαν να πείσουν τους αναγνώστες πως προέρχονται απ’τον Παύλο“. http://www.biblicalarchaeology.org/daily/people-cultures-in-the-bible/people-in-the-bible/the-quest-for-the-historical-paul/

‘Οταν ο Παύλος μιλάει για τον Ιησού δεν αναφέρει καμιά δίκη από Ρωμαίους, κάποια προδοσία, την Γαλιλαία, τη Ναζαρέτ, την Μαρία, θαύματα, τον Γολγοθά, τον Πιλάτο, τον άδειο τάφο κλπ. Ο Παύλος μιλάει μόνο για ένα Χριστό που αποκαλύπτεται μέσω εσωτερικών αποκαλύψεων και οραμάτων.

Παρακάτω θα δούμε πως όλες οι πηγές για τον Ιησού αποτελούν πρόκληση για τους ιστορικούς. Πολλές πηγές δείχνουν ξεκάθαρα σημάδια αλληγορίας, παρεμβολής, απάτης, μύθου και υποκειμενικότητας. Οι ανύπαρκτες και υποθετικές πηγές που υποτίθεται ότι προηγούνται των ευαγγελίων ( όπως η Q), δεν γίνεται να χρονολογηθούν με ακρίβεια ή να μελετηθούν, συνεπώς δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την διερεύνηση της ιστορικότητας. Οι συγγραφείς των περισσότερων επιστολών, κυρίως του Παύλου και του Ιακώβου, δίνουν ελάχιστους λόγους στους ιστορικούς να τις αποδεχτούν ως ιστορικά ακριβείς μαρτυρίες ή ότι ακόμα αναφέρονται σε ένα γήινο Ιησού. Ακόμα και αν οι συγγραφείς είναι αξιόπιστοι, δίνουν πενιχρές πληροφορίες για τον ιστορικό Ιησού, κυρίως όταν έρχονται σε αντίθεση με τα ευαγγέλια.

Τα ευαγγέλια είναι ανώνυμα και δείχνουν ξεκάθαρες προπαγανδιστικές προθέσεις, περιλαμβάνουν μη ιστορικό και μυθολογικό υλικό, αντιφάσκουν μεταξύ τους, δεν είναι ανεξάρτητα και εμφανίζονται δεκαετίες μετά την περίοδο του Ιησού. Ο συγκεκριμένος τρόπος ονοματοδοσίας επίσης προτείνει πως οι τίτλοι αυτοί προστέθηκαν αργότερα. Η πρόθεση “Κατά” ακολουθούμενη από την λέξη “ευαγγέλιον” συνδέεται έμμεσα με τον Ιησού, υπονοώντας πως ο πραγματικός τίτλος ήταν “Το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού” (Τα καλά νέα του Ιησού Χριστού”) και μετά ακολουθούσε η πρόθεση “κατά” προκειμένου να διαχωριστούν τα διαφορετικά ευαγγέλια. Μάλιστα αρκετοί μελετητές πιστεύουν πως η αρχική πρόταση του “Κατά Μάρκον” (1.1) λειτουργούσε ως τίτλος για το συγκεκριμένο ευαγγέλιο:

Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ

Αυτή η φράση μπορεί να συγκριθεί με την εισαγωγική φράση στις Ιστορίες (1.1.) του Ηροδότου:

Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε (Ηροδότου του Αλικαρνασσέα η έκθεση των ερευνών)

Η μεγάλη όμως διαφορά μεταξύ του ευαγγελίου του Μάρκου και των Ιστοριών του Ηροδότου είναι πως η εισαγωγική φράση του “Μάρκου” δεν περιέχει το όνομα του συγγραφέα, αλλά αποδίδει το κείμενο στον Ιησού Χριστό. Ωστόσο, η κυκλοφορία αρκετών διαφορετικών ευαγγελίων επέβαλε τον τύπο “Κατά” ώστε να υπάρχει διάκριση μεταξύ τους.

Ο Ηρόδοτος, λέει συχνά: Αυτές είναι οι πηγές μου. Λένε αυτό. Δεν είμαι σίγουρος, κρίνετε μόνοι σας! (π.χ. Ιστορίες 1.1-5, 20, 24, 49,51, 57, 60, 123, 140, 160, 183, 193, 214; 2.2-3, 5, 16, 20-4, 29, 33, 45, 65, 99, 120,123, 142-3, 145-7, 156, 167; 7.139;).

Συγκρίνετε τα παραπάνω με τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης:

• Θεωρούν τον εαυτό τους ως την απόλυτη αυθεντία

• Αφηγούνται την ιστορία σαν παντογνώστες

• Δεν αναφέρουν ονομαστικά τις πηγές τους! (π.χ Λουκάς 1:1-4)

Εκτός από τις αναφορές στους Ιώσηπο και Τάκιτο, οι υπόλοιπες εξωβιβλικές πηγές είναι πολύ μεταγενέστερες. ‘Ολες αυτές οι πηγές περιέχουν υλικό που είναι πλαστογραφημένο ή αμφιλεγόμενο ( testimonium flavianum) και δεν μας λένε κάτι παραπάνω από τα γνωστά ευαγγέλια. Καμία απ’αυτές δεν είναι απ΄την εποχή του Ιησού. Καμία πηγή δεν προέρχεται από αυτόπτες μάρτυρες. Αυτά τα ζητήματα μας επιτρέπουν να αμφισβητήσουμε, σε σημαντικό βαθμό, ό,τι είπε ο Ιησούς, ό,τι έκανε, ποιος ήταν και ακόμα και αν υπήρξε ιστορικά.

2. ‘Εχουμε τα περισσότερα ακριβή αντίγραφα -περίπου 25000- της Καινής Διαθήκης από οποιοδήποτε άλλο αρχείο στην ανθρώπινη ιστορία

‘Ενα ακόμα κλασικό, και συχνά επαναλαμβανόμενο χριστιανικό επιχείρημα, και μάλλον από τα πιο ανέντιμα. Αυτό, όμως, που αποκρύπτεται, είναι πως το 99,9% των αντιγράφων είναι από την μεσαιωνική περίοδο και φυσικά από τον 4ο αιώνα και μετά, όταν ο Χριστιανισμός έγινε αυτοκρατορική θρησκεία και η Καινή Διαθήκη άρχισε να αντιγράφεται με κρατική δαπάνη και μέριμνα.

Ο λόγος τώρα που τα ακριβή αντίγραφα της Καινής Διαθήκης είναι αισθητά περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο αρχαίο κείμενο εξηγείται θαυμάσια από τους Reynolds και Wilson (Scribes and Scholars: A Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature, σελ 48):

“Υπάρχει μικρή αμφιβολία ότι ο βασικός λόγος της απώλειας των κλασικών κειμένων είναι ότι οι περισσότεροι Χριστιανοί δεν ενδιαφέρονταν να τα διαβάσουν, γι΄αυτό και ήταν ελάχιστα τα αντίγραφα των αρχαίων κειμένων που διασώθηκαν από τους πολέμους και την φθορά”

‘Eτσι έχουμε περίπου 5,800 ολόκληρα ή αποσπασματικά ελληνικά χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης, 10,000 λατινικά και περίπου 9,300 σε άλλες γλώσσες όπως συριακά, σλαβικά, γοτθικά, κοπτικά και αρμένικα.

‘Οπως ομολογεί ο συντηρητικός μελετητής των χριστιανικών χειρογράφων, Dan Wallace: ” Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα περισσότερα διαθέσιμα χειρόγραφα προέρχονται από την 2η χιλιετία μ.Χ και πολλά από αυτά ΔΕΝ περιέχουν ολόκληρη την Καινή Διαθήκη” (συνέντευξη στο https://blogs.thegospelcoalition.org/justintaylor/2012/03/21/an-interview-with-daniel-b-wallace-on-the-new-testament-manuscripts/)

(γράφημα που παρουσιάζει τον αριθμό των ελληνικών χειρογράφων της ΚΔ ανά αιώνα)

(Προσέξτε πως τα περισσότερα χειρόγραφα αντίγραφα εμφανίζονται τον 12ο αιώνα, όταν ο Χριστιανισμός είχε εδραιωθεί για τα καλά στην Ευρώπη)

Παρόλα αυτά, οι παρεμβολές, τα λάθη και οι σκόπιμες παραποιήσεις ήταν συνηθισμένο φαινόμενο απ’ τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού. Ο εκκλησιαστικός του 3ου αιώνα, Ωριγένης, κάποτε κατέγραψε το ακόλουθο παράπονό του:

“Οι διαφορές μεταξύ των χειρογράφων είναι μεγάλες, είτε εξαιτίας της αμέλειας κάποιων αντιγραφέων, είτε λόγω της διεστραμμένης απερισκεψίας κάποιων άλλων. Είτε αμελούν να ελέγξουν αυτό που αντέγραψαν, είτε, καθώς ελέγχουν, κάνουν προσθήκες ή αφαιρέσεις που τους αρέσει”. (Βart Erhman, Παραφράζοντας τα λόγια του Ιησού, εκδ. Ενάλιος- Σχόλιο επί του Ματθαίου 15,14)

Δεν ήταν όμως ο μόνος. Ο επικριτής του Χριστιανισμού Κέλσος είχε παρατηρήσει το ίδιο εβδομήντα χρόνια νωρίτερα:

“…αλλάζουν το πρωτότυπο κείμενο του Ευαγγελίου τρεις ή τέσσερις ή περισσότερες φορές και αλλάζουν τον χαρακτήρα του ώστε να έχουν τη δυνατότητα να μην αντιμετωπίσουν δυσκολίες ενώπιον της κριτικής” (Κατά Κέλσου 2,27).

Ωστόσο ο Ωριγένης θα αρνηθεί τον παραπάνω ισχυρισμό του στην πολεμική του ενάντια στον Κέλσο.

Θα κλείσουμε αυτό το κεφάλαιο με ένα χαριτωμένο επιχείρημα του Matthew Ferguson: “To να υποστηρίζεις ότι ο αριθμός των ακριβών αντιγράφων ενός κειμένου το καθιστά αυτομάτως ιστορικά αξιόπιστο είναι εξίσου γελοίο με το να υποστηρίζεις ότι 10000 παλιά αντίτυπα ενός τεύχους του National Enquirer είναι πιο αξιόπιστα από ένα διαθέσιμο αντίτυπο ενός τεύχους της Wall Street Journal…”

(βλ. και Candida Moss: Σχεδόν ό,τι ξέρουμε για τα πρώιμα ευαγγέλια είναι λάθος https://mythikismos.gr/?p=2488)

3. Ο θάνατος και η ανάσταση ενός Θεού ήταν ένας μοναδικός ισχυρισμός

Ο ισχυρισμός ότι κανένας άνθρωπος της εποχής, ακόμα και Εβραίος, δεν θα πίστευε στην ιδέα ενός θυσιασμένου θεού-σωτήρα, αν ήταν μύθος, είναι απλά αστήρικτος. Ο Χριστιανισμός αναμφίβολα ξεπήδησε από τον αιρετικό Ιουδαϊσμό της εποχής, ο οποίος πάλευε να ξεφύγει από την ξένη κατοχή καθώς και τη διαφθορά του Ναού. Επίσης είναι ψέμα ότι η ιουδαϊκή θρησκεία ήταν αυστηρά μονολιθική, διότι στην συγκεκριμένη εποχή εμφανίζεται ως ιδιαίτερα ριζοσπαστική και καινοτόμα.

Πολλές λατρείες του ελληνορωμαϊκού κόσμου της εποχής είχαν σαν κεντρικό θέμα τον θάνατο ενός θεού. Η ιδέα των ενσαρκωμένων υιών (ή θυγατέρων) ενός θεού που βασανίστηκαν, πέθαναν και επέστρεψαν στη ζωή ήταν ευρέως διαδεδομένη στην Μέση Ανατολή (στην Κίνα π.χ. δεν συναντάμε τέτοιες δοξασίες), τουλάχιστον χίλια χρόνια πριν τον Χριστιανισμό. Από εκεί εξαπλώθηκε στον μεσογειακό κόσμο, κυρίως μέσω των Φοινίκων (Χαναναίων), και στη συνέχεια ενσωματώθηκε από τις ντόπιες ελληνορωμαϊκές δοξασίες. Η πιο αρχαία αναφορά είναι της Ινάννα-Ιστάρ (εκτελέστηκε και κρεμάστηκε γυμνή πάνω σ’ένα καρφί στον κάτω κόσμο πριν αναστηθεί θριαμβευτικά την τρίτη μέρα) και του Ντουμούζι-Ταμμούζ, του Βάαλ και της Ανάτ κ.α. όπως μας εξιστορούν οι αρχαίες Σουμεριακές, Ουγκαριτικές και Ασσυριακές επιγραφές (βλ.συμπληρωματικές παραπομπές). Οι απόπειρες να διαψευστεί ο ισχυρισμός ότι αυτοί ήταν θνήσκοντες και αναστημένοι θεοί έχουν καταρριφθεί από τον Tryggve Mettinger “The riddle of Resurrection: dying and rising gods in the Middle East” (Stockholm, Almqvist & Wiksell, 2001). [ Για την Ιστάρ– Ινάνα βλ. Pirjo Lapivinki, The neo-Assyrian Myth of Ishtar’s Descent and Resurrection (Heshinki 2010). Για τον Βάαλ βλ. M.S. Smith, The Ugaritic Baal Cycle, Vol. 1-2 (Leiden: EJ. Brill, 1994-2009).]

Ο Ωριγένης, στα “Σχόλια επί του Ιεζεκιήλ” (P.G. Migne, 13:797-800), μας μαρτυρεί πως στην εποχή του ο Ταμμούζ δοξαζόταν σαν ΄Αδωνις και πως ο θάνατος και η επάνοδος του στη ζωή (“από νεκρών αναστάντι”) τιμόταν σε ειδικές τελετές, εξηγώντας έτσι την αναφορά στον Ιεζεκιήλ 8.14 όπου γίνεται λόγος για τις γυναίκες που θρηνούν τον θάνατο του Ταμμούζ στις πύλες τις Ιερουσαλήμ. Ο Ζαχαρίας 12.11 κάνει λόγο για τον θρήνο του Αδάδ-Ριμμών (Βάαλ) στην Μεγιδδώ. Ακόμα και χιλιάδες χρόνια πριν τον Χριστιανισμό έχουμε αναφορές για το θάνατο και την ένδοξη ανάσταση του ‘Οσιρι στα πυραμιδικά κείμενα. (-όπως μεταφράστηκαν από τον Samuel Mercer (http://www.sacred–texts.com/egy/pyt/index.htm ).

Ο Πλούταρχος στον 1ο αιώνα εξιστορεί τα “παθήματα δαιμόνων μεγάλων” (Περί Ισιδος και Οσίριδος: 21.359γ-24.360δ), δηλαδή τα βάσανα των ενδιάμεσων οντοντήτων μεταξύ θεών και ανθρώπων, ακριβώς όπως και ο Παύλος μιλάει για τα παθήματα του “μεσίτη” Χριστού (Β Κορ. 1,5. Φιλ. 3.10, Α Πετρ. 1.11, 4.13, 5.1).

Aλλού ο Πλούταρχος παρουσιάζει τους μύθους για τις διάφορες εκδοχές του Διονύσου όπου ενσαρκώνεται, πεθαίνει και ανασταίνεται (Περι του ΕΙ του ἐν Δελφοίς, 388-389), αν και τους θεωρεί αλληγορίες.

Στα μέσα του 2^ου αιώνα ο Ιουστίνος ο μάρτυρας θα γράψει τα εξής:

«Εξ’ άλλου με το να λέμε ότι ο Λόγος, ο οποίος είναι το πρώτο γέννημα του Θεού, εγεννήθη χωρίς επιμιξία, ο Ιησούς Χριστός ο διδάσκαλος ημών, και ότι ο σταυρωθείς, αποθανών και αναστάς ανήλθεν εις τον ουρανόν, δεν φέρομεν τίποτε νέον πέρα από τους λεγομένους από σας υιούς του Διός… Και αν κάποιος φέρει αντίρρηση ότι (ο θεός μας) σταυρώθηκε, αυτό ήταν κοινό με τους υιούς του Δία, που βασανίστηκαν, όπως έχει ήδη ειπωθεί. Αυτά τα θανάσιμα μαρτύρια τους, ιστορούνται με διαφορετικό τρόπο, ώστε το μοναδικό Του πάθος, να μην φαίνεται το ίδιο, και όπως υποσχεθήκαμε να αποδείξουμε δια του λόγου, ο Ιησούς είναι καλύτερος (απ’αυτούς) μέσω των πράξεων Του. » (Απολογία 1.21,22)

Ωστόσο, ο Ιουστίνος, θα αιτιολογήσει αυτές τις επιφανειακές ομοιότητες αυτές με τις ενέργειες των δαιμόνων προς παραπλάνηση του κόσμου…

Στον «Διάλογο προς Τρύφωνα», αναφέρει : «Γνώριζε λοιπόν καλώς, ω Τρύφων, προσέθεσα ότι όσα παραποιών έκαμεν ο λεγόμενος διάβολος ώστε να λεχθούν εις τους Έλληνας, και όσα ενήργησε δια των μάγων της Αιγύπτου και δια των επί του Ηλία ψευδοπροφητών, και αυτά μου κατέστησαν σταθεράν την εις τας Γραφάς γνώσιν και πίστιν. Όταν δηλαδή λέγουν ότι ο Διόνυσος εγεννήθη ως υιός του Διός από μίξιν την οποία είχε με την Σεμέλην και αυτός έγινεν εφευρέτης της αμπέλου, και διηγούνται ότι, αφού διεσπαράχθη και απέθανεν, ανέστη και ανήλθεν στον ουρανόν, και κατά τας μυστηριακάς τελετάς τον παρουσιάζουν όνον, δεν πρέπει να εννοήσω ότι μιμούνται την προαναφερθείσα και υπό του Μωυσέως καταγραφείσα προφητεία του πατριάρχου Ιακώβ;» (Διάλογος με τον Τρύφωνα, 70).

Ο ισχυρισμός του Παύλου “επειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν, ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν” (Α Κορ 1: 22-23) είναι εσφαλμένος αν τον δούμε σαν γενίκευση, διότι αμέσως μετά μας λέει πως για μερικούς Εβραίους και Εθνικούς ο εσταυρωμένος Χριστός ΔΕΝ ήταν “λίθος προσκόμματος”. Πράγματι, η ιδέα ενός δοξασμένου μάρτυρα του Θεού δεν ήταν καθόλου παράξενη ακόμα και για την εβραϊκή παράδοση. Στους Ψαλμούς 116,14 και στον Ησαϊα 53 προβάλεται ένα γενικό μοντέλο για τέτοιου είδους δοξασμένους μάρτυρες. Ακόμα και στον Δανιήλ 9:26 υπάρχει η ιδέα ενός θανατωμένου Μεσσία. ‘Αρα η ιδέα ενός αγίου Μάρτυρα ή Μεσσία δεν θα ήταν βλάσφημη ούτε καν για τους Ταλμουδικούς Εβραίους. Αλλά ούτε και για τους Εθνικούς θα ήταν ανοησία ή σκάνδαλο, αφού η παράδοση τους έβριθε από τέτοιες ιστορίες. Μια ανάλογη περίπτωση είναι η περίπτωση του ‘Αττι. Ο ΄Αττις ήταν ένας θεός που πέθανε δια ευνουχισμού και μετά επανήλθε στη ζωή. Μάλιστα ο Αυγουστίνος στην Πολιτεία του Θεού (6:10-11) θα υποστηρίξει πως ο θάνατος του ‘Αττι (του οποίου οι οπαδοί ευνουχίζονταν προς τιμήν του) ήταν σκάνδαλο και ανοησία για πολλούς. Είναι όμως αυτό απόδειξη πως ο μύθος του ήταν πραγματικός;

‘Ενα άλλο ζήτημα είναι η έννοια της σταύρωσης. Σήμερα θεωρούμε δεδομένο πως με τον όρο αυτό εννοούμε τον κλασικό ρωμαϊκό τρόπο εκτέλεσης. Ωστόσο ο μελετητής και θεολόγος Gunnar Samuelsson (Crucifixion in Antiquity: An Inquiry into the Background of the New Testament Terminology of Crucifixion, 2011- βλ. και συνέντευξη του http://www.metafysiko.gr/?p=5347) έχει αποδείξει πως η παραδοσιακή κατανόηση του όρου “σταύρωση” δεν υπήρχε στο ελληνικό λεξιλόγιο. Μάλιστα αυτός ο όρος παραπέμπει και σε πολλές άλλες μεθόδους θανάτωσης, όχι μόνο στον ελληνορωμαϊκό κόσμο αλλά και όπως περιγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη.

Γιατί όμως ο Παύλος παραπονιέται πως οι Εβραίοι ζητούν “σημεία” και οι ΄Ελληνες “αποδείξεις” (Α Κορ.1:22-24) γι’αυτό το γεγονός; ‘Ισως η εξήγηση να είναι πως στην εποχή που κηρύττει ο Παύλος η θεολογία του εσταυρωμένου Χριστού βασιζόταν σε περίεργους ισχυρισμούς οραμάτων και προσωπικών ιερών αποκαλύψεων και όχι απαραίτητα σε κάποια πρόσφατη φυσική ή ιστορική εμπειρία.

Αν και κανείς δεν μπορεί να αποδείξει την ιστορική ανυπαρξία ενός προσώπου, το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για δεκάδες άλλες μυθικές προσωπικότητες της αρχαιότητας. Ωστόσο ξέρουμε πως από πολύ νωρίς υπήρχε το ρεύμα των Δοκητών Χριστιανών, οι οποίοι αρνούνταν την γήινη ενσάρκωση του Χριστού. (https://mythikismos.gr/?p=1949)

Ακόμα και στα γραπτά των αρχαίων επικριτών του Χριστιανισμού υπάρχει μια αίσθηση αμφισβήτησης του ιστορικού πυρήνα των ευαγγελίων. Ο Πορφύριος στο απόσπασμα 15, αναφέρει: ”Οι ευαγγελιστές επινόησαν, δεν εξιστόρησαν, τα γεγονότα που αφορούν τον Ιησού”. (Απαντα Πορφυρίου, σελ. 125,Κάκτος). Ο Ιουλιανός αναφέρει: ”η μηχανορραφία των Γαλιλαίων είναι κατασκεύασμα ανθρώπων που τη σύνταξαν από κακή πρόθεση” (Άπαντα Ιουλιανού, τόμος 3, σελ. 165, Ζήτρος ).

Το βαβυλωνιακό Ταλμούδ, γραμμένο μεταξύ 2ου και 5ου αιώνα, μας πληροφορεί πως αυτός ο “Ιησούς ο Ναζωραίος” ήταν γιος μιας Μαρίας, η οποία μοίχευσε με έναν Ρωμαίο στρατιώτη ονόματι Πανδίρας (λογοπαίγνιο με το Παρθένος;). Αυτός ο Ιησούς ήταν γνωστός και σαν “Μπεν Στάντα” (γιoς του Απίστου) και κατηγορήθηκε για μαγεία και αποστασία. Τελικά λιθοβολήθηκε στη Λύδδα και προφανώς μετά κρεμάστηκε βάσει του εβραϊκού νόμου μια μέρα πριν το Πάσχα (κάτι που ταιριάζει με το χρονοδιάγραμμα στο Κατά Ιωάννη και ανταποκρίνεται στον εβραϊκό νόμο).

Mε άλλα λόγια, η αναφορά στο Ταλμούδ είναι απλά μέρος μια εβραϊκής πολεμικής εναντίον του Ναζωριανού Χριστιανισμού και έχουμε και την αναφορά του Επιφάνιου (Πανάριον) ότι αυτή η σέκτα είχε επιβιώσει μέχρι την εποχή του. Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με μια σύγχυση που δικαιολογείται μόνο με έναν μυθικό Ιησού, όπου η κάθε σέκτα θα μπορούσε να τον είχε τοποθετήσει οπουδήποτε στην ιστορία.

Ακόμα και στη Δύση δεν υπήρχε ποτέ ξεκάθαρη άποψη για το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Ιησούς. Ο Ματθαίος π.χ. τοποθετεί τη γέννηση επί Ηρώδη του Μεγάλου και ο Λουκάς την περίοδο του Κυρήνιου, δηλαδή δέκα χρόνια αργότερα. Επίσης δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το πότε ακριβώς πέθανε. Ο Ιωάννης τοποθετεί την σταύρωση την ημέρα πριν το Πάσχα του 30 ή 33 ΚΕ, ενώ οι Συνοπτικοί το Πάσχα του 27 ή 34 ΚΕ.

Τέτοιες, βέβαια, παρανοήσεις θα μπορούσαν να γίνουν για οποιοδήποτε ιστορικό πρόσωπο. Αλλά ακόμα πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός πως δεν ήταν σίγουροι για το ποιος εκτέλεσε τον Ιησού: Οι Ρωμαίοι υπό τον Πόντιο Πιλάτο (όπως φαίνεται στα κανονικά Ευαγγέλια) ή οι Εβραίοι υπό τον Ηρώδη Αντύπα (όπως φαίνεται στο Ευαγγέλιο του Πέτρου, ενώ ενδείξεις αυτής της ιστορίας βρίσκονται και στις Πράξεις 5:30 σε συνδυασμό με τους Γαλ.3:13 και την προσθήκη στην Α Θεσσ. 2,15-16); Περιέργως ο Λουκάς εισάγει αυτόν τον Ηρώδη στην ιστορία τροποποιώντας τον Μάρκο (Μάρκος 15:15-20 – Λουκάς 23.11). Στο Ευαγγέλιο όμως του Πέτρου είναι ο Ηρώδης που τον εκτελεί, όχι ο Πιλάτος. Και αυτό το Ευαγγέλιο ήταν το πιο δημοφιλές στην Ανατολή πριν αντικατασταθεί από τον Κανόνα.

Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με την μεθοδολογία που παράγει μύθους και θρύλους.

4. Το πάθος και η σταύρωση του Ιησού είναι αδιαμφισβήτητα ένα ακριβές ιστορικό γεγονός

Για ακόμη μία φορά οι Χριστιανοί απολογητές επικαλούνται τα Ευαγγέλια για να αποδείξουν… τα Ευαγγέλια. Η αλήθεια είναι ότι τίποτα στην ιστορία του Πάθους δεν είναι ρεαλιστικό.

Mία απ’τις πιο προφανείς ενδείξεις ότι ο “Μάρκος” έγραφε φαντασία είναι η ιστορία της δίκης του Ιησού με τον Βαραββά. Φυσικά κανένας Ρωμαίος κυβερνήτης δεν θα άφηνε ελεύθερο έναν στασιαστή, ούτε το έθιμο της αμνηστίας του Πάσχα μαρτυρείται κάπου. ‘Oλο το σκηνικό αποτελεί μια αναπαράσταση της πανάρχαιας εβραϊκής τελετής του Γιομ Κιππούρ, του αποδιοπομπαίου τράγου και της εξιλέωσης. Ακόμα και το όνομα “Βαραββάς” (Μπαρ-Αμπας) στα αραμαϊκά σημαίνει “Υιος του Πατέρα“, ο οποίος απελευθερώνεται μεταφέροντας μακριά τις αμαρτίες του Ισραηλ, ενώ ο Ιησούς γίνεται η θυσία αίματος για να εξιλεωθεί το Ισραήλ. Αυτή ήταν κυριολεκτικά η τελετή του Γιομ Κιππουρ, όπως περιγράφεται στο Λευιτικό 16 και το Mishnah Yoma 6.1b, όπου δύο όμοιες κατσίκες έπαιζαν αυτούς τους δύο ρόλους.

Ο εκκλησιαστικός Ωριγένης, στον 3ο αιώνα, όχι μόνο είχε κάνει τη σύνδεση του Βαραββά με το Γιομ Κιππούρ (Ομιλία για το Λευιτικό 10.2.2), αλλά διαβεβαίωνε πως το όνομα του στην αρχική παράδοση ήταν “Ιησούς Βαραββάς” (Σχόλια επί του Ματθαίου 121), το oποίο τελικά αφαιρέθηκε γιατί θεωρήθηκε προσβολή να έχει ο Ιησούς το ίδιο όνομα με έναν κακοποιό. Eπιπλέον, ο Ωριγένης έβλεπε τον Βαραββά σαν το ίδιο το Ισραήλ, το οποίο στο όνομα του αποδιοπομπαίου τράγου παραδινόταν στο Διάβολο.

Πράγματι, είναι απίθανο αυτή η ιστορία να είναι πραγματική, αλλά σαν θρησκευτικός μύθος έχει ξεκάθαρο νόημα.

Προσέξτε επίσης πως οι Εβραίοι αντιμετωπίζουν τον Ιησού ακριβώς όπως τον αποδιοπομπαίο τράγο: τον χλευάζουν, τον χτυπούν, αν και ο Βαρραβάς υποτίθεται πως παίζει αυτόν το ρόλο. Το μήνυμα εδώ είναι πως οι Εβραίοι είναι πλανημένοι και δεν καταλαβαίνουν ποιος είναι ο πραγματικός μεσσίας. Αλλά και στη συνέχεια τίποτα δεν είναι ιστορικά ρεαλιστικό. ‘Ολη η ιστορία της Σταύρωσης είναι εμπνευσμένη από τους Ψαλμούς του Δαβίδ προκειμένου ο Ιησούς να ταιριάζει απόλυτα με τον εβραϊκό μυθότυπο:

‘Αλλα κείμενα που χρησιμοποιεί ο Μάρκος για να κατασκευάσει την αφήγησή του είναι ο Ψαλμός 69 και στοιχεία από τον Ζαχαρία 9-14, ο Ησαϊας 53 και η Σοφία Σολομώντος 2. Αυτό λέγεται μύθος και όχι ιστορία ανάμνησης, και λίγοι μελετητές θα διαφωνούσαν. Επίσης, όλο το σκηνικό της σταύρωσης έχει αφηγηματικούς παραλληλισμούς με την βάπτιση του Ιησού, επειδή θεολογικά η βάπτιση κατανοούνταν απ’τους πρώτους χριστιανούς ως ένας συμβολικός θάνατος-ανάσταση (Προς Ρωμαίους 6:3-4). ‘Ολο το σκηνικό είναι μια καθαρά λογοτεχνική κατασκευή και μάλλον απίθανο να μιλάμε για ρεαλιστική αφήγηση:

-Ο Ιωάννης κράζει με δυνατή φωνή (“φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ” Μάρκος 1:3)

Ο Ιησούς κραυγάζει στον σταυρό (Μάρκος 15:34)

–Γίνεται έμμεση αναφορά στον Ηλία, [είχε γίνει ερημίτης κοντά στον Ιορδάνη] (Μάρκος 1:6)

Γίνεται αναφορά στον Ηλία κατά την σταύρωση (Μάρκος 15:34-36)

-“Σχίζονται” οι ουρανοί (Μάρκος 1:10)

“Σχίζεται” το παραπέτασμα του ναού όπου ήταν ζωγραφισμένοι οι ουρανοί, σύμφωνα με τον “Εβραϊκό Πόλεμο 5.212-14” του Ιώσηπου (Μάρκος 15:38)

–Το Αγιο πνεύμα κατεβαίνει στον Ιησού (Μάρκος 1:10)

Το πνεύμα εξέρχεται του Ιησού (Μάρκος 15:37)

–Ο Θεός αναγνωρίζει τον Ιησού ως υιό του (Μάρκος 1:11)

Ο Ρωμαίος εκατόνταρχος αναγνωρίζει τον Ιησού ως υιό του Θεού (Μάρκος 15:39)

(Παρακάτω θα αναλύσουμε τη φιλολογική τεχνική inclusio που ακολουθεί ο Μάρκος)

Τι γίνεται τώρα με τα υπόλοιπα κεφάλαια του Πάθους; ‘Ολο το σκηνικό ανταποκρίνεται στο τελετουργικό του εβραϊκού Πάσχα. Σύμφωνα με την Τορά, ο αμνός του Πάσχα διαλεγόταν την 10η μέρα του μήνα (Εξοδος 12,3) και σφαγιαζόταν το σούρουπο της 14ης (Εξ. 12,6). Και μετά τρωγόταν την 15η μέρα του μήνα (οι εβραϊκές μέρες ξεκινούσαν με το ηλιοβασίλεμα).

Αυτό είναι ο,τι ακριβώς συμβαίνει στον Ιησού. Την 10η μέρα του μήνα Νισάν μπαίνει θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ. Την 15η μέρα του μήνα γίνεται ο μυστικός δείπνος, όπου Ιησούς παραδίδει το σώμα και το αίμα του και εκτελείται την επόμενη το απόγευμα, στην ένατη ώρα. Το Κατα Ιωάννην βέβαια αλλάζει την ιστορία και έχει τον Ιησού να εκτελείται την 14η μέρα, δηλαδή την μέρα του πασχαλινού αμνού.

Με άλλα λόγια, ο Μάρκος έχει διαμορφώσει την ιστορία του ώστε ο Ιησούς να συμβολίζει το εβραϊκό πασχαλινό αρνί και όπως είδαμε πιο πάνω χρησιμοποίησε την δίκη του Βαραββά για να επαναπροσδιορίσει τον συμβολισμό του Γιομ Κιππούρ. Ο Ιησούς από θεολογικής άποψης ήταν επίσης η απαρχή των αναστημένων (Α Κορ. 15:20-23) και η Τορά πρόσταζε πως η Μέρα των πρώτων καρπών (συγκομιδής) γίνονταν την επομένη του πρώτου Σαββάτου του Πάσχα (Λευιτικό 23,5, 10-11). ‘Ετσι ο Μάρκος έχει τον Ιησού να ανασταίνεται την Κυριακή.

‘Ολη η ιστορία είναι λογοτεχνική αφήγηση και δεδομένου πως στις άγιες μέρες δεν γίνονταν εκτελέσεις, η αφήγηση του Μάρκου στερείται οποιασδήποτε ιστορικής αξιοπιστίας. Επίσης ξέρουμε πως οι σημαντικές δίκες έπρεπε να γίνονται κατά την διάρκεια δύο ημερών και ποτέ Σάββατο και άγιες ημέρες ή την νύχτα (Misnah,Sanhedrin 4.1k και 5.5a).

5. Ο Eβραίος ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει δυο φορές τον Ιησού.

” Τα έργα του Ιώσηπου διατηρήθηκαν απ’τους Χριστιανούς αντιγραφείς, οι οποίοι δεν μπορούσαν να αντισταθούν στον πειρασμό να ανασυντάξουν το κείμενο και να βάλουν τον Ιώσηπο να διακηρύττει πως ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας, πως δίδαξε την αλήθεια και πως επανήλθε στη ζωή μετά τον θάνατο του. ‘Eχοντας αποτύχει να ανακαλύψουμε το αυθεντικό έγγραφο, δεν θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς έγραψε ο Ιώσηπος“.

E.P. Sanders-The Historical Figure of Jesus, Oxford University, σελ 50

“Οι βιβλικοί μελετητές είναι σχεδόν σίγουροι πως το απόσπασμα στον Ιώσηπο είναι νόθο -μια χριστιανική παρεμβολή- και κατά συνέπεια δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη επιβεβαίωση της ιστορικής ύπαρξης του Ιησού”.

Michael Martin: The Case Against Christianity, Boston University, σελ 48

Το Τestimonium Flavianum (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία 18:63-64) είναι η πιο διάσημη εξωβιβλική αναφορά για τον Ιησού. Ωστόσο, η πλειοψηφία των ειδικών στον Ιώσηπο μέχρι σήμερα υποστηρίζει πως το επίμαχο απόσπασμα είναι παραποιημένο από κάποιον Χριστιανό αντιγραφέα (P. Meier, Steven Mason, Paula Fredrikson, E.P. Sanders, Geza Vermes, John D. Crossan, Paul Winter, S.G.F. Brandon, Morton Smith, James H. Charlesworth, Carlo M. Martini, Wolfgang Trilling, A.M. Dubarle, Robert Van Voorst, R.T. France, F.F. Bruce, Craig L. Blomberg, Ben Witherington III, Jam). Κανένας εκκλησιαστικός των πρώτων αιώνων δεν φάνηκε να γνωρίζει το συγκεκριμένο απόσπασμα. Ακόμα και ο Ωριγένης στην σκληρή πολεμική του ενάντια στον Κέλσο δεν φαίνεται να γνωρίζει το ΤF, ακόμα και όταν προσπαθεί να παρουσιάσει εξωχριστιανικές αποδείξεις απέναντι στις προκλήσεις του τελευταίου (Κατά Κέλσου 1,37-41 και 1,42). Ο Ωριγένης αναφέρεται έντεκα φορές στον Ιώσηπο, αλλά ποτέ στο TF, τόσο στην ελληνική όσο και την λατινική έκδοσή του. Το μοναδικό που λέει ο Ωριγένης για τον Ιώσηπο είναι πως “ο Ιώσηπος δεν πίστευε στον Ιησού ως Xριστό” (1.47), μια δήλωση που ίσως απλά υπονοούσε πως ο Ιώσηπος, σαν ορθόδοξος Εβραίος, δεν ήταν Χριστιανός. Επίσης είναι απίθανο ο Ιώσηπος να χρησιμοποίησε εκφράσεις όπως “aν είναι θεμιτό να τον αποκαλέσουμε άνθρωπο (τον Ιησού)” ή “όπως προείπαν οι θείοι προφήτες γι’αυτόν” ή “και την τρίτη μέρα εμφανίστηκε στους ακολούθους του“, και μάλιστα χωρίς να εξηγεί τίποτα στο εθνικό κοινό του, όπως τους λόγους που αυτός ο Χριστός καταδικάστηκε από τον Πιλάτο ή τι σήμαινε ο τίτλος του Χριστού κλπ. Ακόμα φαίνεται περίεργο που ο Ιώσηπος δεν εξετάζει το δόγμα της “φυλής των Χριστιανών” όπως κάνει για άλλες θρησκευτικές σέκτες της εποχής του (Φαρισαίοι, Σαδδουκαίοι, Ζηλωτές, Εσσαίοι).

Αλλά ακόμα και αν το TF είναι γνήσια αναφορά, είναι απλά εξαρτώμενη από κάποιο ευαγγέλιο, μάλλον το Κατά Λουκάν, όπως έχει αποδείξει ο G.J. Goldberg (The Coincidences of the Testimonium of Josephus and the Emmaus Narrative of Luke,” The Journal for the Study of the Pseudepigrapha 13 [1995]) ο οποίος ανακάλυψε 19 μοναδικούς παραλληλισμούς με την αφήγηση του Κατά Λουκάν (τόσο στην σειρά όσο και το λεξιλόγιο) στην οποία βασίστηκε είτε κάποιος χριστιανός αντιγραφέας είτε ο ίδιος ο Ιώσηπος, αν και το δεύτερο είναι απίθανο γιατί ο Ιώσηπος θα εξέταζε το κείμενο με κριτική ματιά και περισσότερες επεξηγήσεις. Επίσης ο Ken Olson (A Eusebian Reading of the Testimonium Flavianum,” in Eusebius of Caesarea: Tradition and Innovations [Harvard University Press, 2013], pp. 97-114-https://archive.chs.harvard.edu/CHS/article/display/5871.5-a-eusebian-reading-of-the-testimonium-flavianum-ken-olson), έχει εντοπίσει στοιχεία στην γλώσσα του κειμένου που ανήκουν στον εκκλησιαστικό Ευσέβιο, μια υπόθεση που έχει ενισχυθεί από τους Alice Whealey (Josephus,Eusebius and the Testimonium Flavianum), τον ειδικό στην μελέτη του Ιώσηπου Louis Feldman (“On the authenticity of the Testimonium Flavianum Attributed to Josephus“), καθώς και τον Paul Hopper (“A_Narrative_Anomaly_in_Josephus, 2014″- https://www.researchgate.net/profile/Paul-Hopper/publication/284157339_A_Narrative_Anomaly_in_Josephus/links/5b38dc0da6fdcc8506e4f68d/A-Narrative-Anomaly-in-Josephus.pdf).

Υπάρχει επίσης και ένα αραβικό αντίγραφο του Testimonium Flavianum, αλλά έχει αποδειχθεί ότι προέρχεται από ένα συριακό αντίγραφο της εποχής του Ευσέβιου και είναι γραμμένο απ’ την οπτική ενός Εβραίου για τον Ιησού και αυτό εξηγεί τις διαφοροποιήσεις σε φράσεις όπως “Πιστεύονταν πως ήταν ο Χριστός” και όχι “Αυτός ήταν ο Χριστός” (Alice Whealey. 2008. “The Testimonium Flavianum in Syriac and Arabic.” New TestamentStudies 54.4: 573–90.) .

Να σημειωθεί ότι το ΤF αγνοείται επίσης από τους Μάρτυρα Ιουστίνο, Θεόφιλο Αντιοχείας, Μελίτων Σάρδεων, Μινούκιο Φήλιξ, Ειρηναίο, Κλήμη Αλεξανδρείας, Επιφάνιο, Ιούλιο Αφρικανό, Ψευδοϊουστίνο, Τερτυλλιανό, Ιππόλυτο Ρώμης, Μεθόδιο, Λακτάντιο, Ωριγένη, Ιουλιανό, Ιωάννη Χρυσόστομο, ακόμα και τον Φώτιο τον 9ο αιώνα.

Υπάρχει όμως και μια δεύτερη αναφορά στον Ιώσηπο (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία 20.200) σχετικά με τον Ιάκωβο, ο οποίος αποκαλείται “αδερφός του Ιησού, του λεγομένου Χριστού” και καταδικάζεται μαζί με άλλους Εβραίους από τον αρχιερέα ‘Ανανο. Η γνησιότητα αυτού του αποσπάσματος γενικά δεν αμφισβητείται, αν και οι πρώιμοι εκκλησιαστικοί δεν φαίνεται να το επισημαίνουν ή έστω την ιστορία που αφηγείται (αν και κάποιοι μελετητές διαφωνούν). Υπάρχουν όμως μερικές σημαντικές παρατηρήσεις:

α) Η φράση “του λεγομένου Χριστού” είναι εκείνη που θα συναντούσαμε στην υποσημείωση ενός συγγραφέα, ή ακόμα και αντιγραφέα, προκειμένου να υπενθυμίζει στους αναγνώστες του ότι αυτός ο Ιησούς που αναφέρεται είναι ο Χριστός. Αυτή η φράση είναι ένα γνωστό χριστιανικό ιδίωμα όπως π.χ. στον Ματθαίο 1.16 (όπου γίνεται αναφορά στην οικογένεια του Ιησού), στον Ματθαίο 27.17, 27.22 και στον Ιωάννη 4.25. Αυτή η φράση ήταν επίσης γνωστή σε αρκετούς πρώϊμους εκκλησιαστικούς όπως ο Ιουστίνος ο μάρτυρας (Απολογία 1.30.1, Διάλογος με τον Τρύφωνα 32.1) και ο Ωριγένης (Κατα Κέλσου 4.28), στα “Σχόλια επί του Ματθαίου και του Ιωάννη” και φυσικά όπου αλλού παραφράζει τον Ηγήσιππο (Κατά Κέλσου 1.47, 2:13). Αν και δεν είναι απίθανο η φράση να ανήκει στον Ιώσηπο, αυτή η σύμπτωση θα μπορούσε να εξηγηθεί αν η φράση προήλθε από χριστιανικό χέρι.

β) ‘Οπως είπαμε παραπάνω, αυτή η φράση παραπέμπει σε υποσημείωση προκειμένου ο αναγνώστης να αναζητήσει την αντίστοιχη πληροφορία από το ίδιο βιβλίο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το άλλο απόσπασμα του Ιώσηπου. ‘Ομως το TF δεν αναφέρει κάποιον αδερφό του Ιησού ούτε εξηγεί γιατί θα ήταν στόχος για κάποιους ή γιατί πολλοί Εβραίοι θα τον υπερασπίζονταν (για την ακρίβεια το TF δεν κάνει λόγο για κάποιον διωγμό Χριστιανών, αντιθέτως μιλάει για θρίαμβο της φυλής των Χριστιανών). Αν το ΤF υπήρχε, ο Ιώσηπος θα έπρεπε να εξηγήσει πολλά περισσότερα όπως κάνει π.χ. όταν εξετάζει αναλυτικά τους Σαδδουκαίους και παραπέμπει σε ένα προηγούμενο απόσπασμά του (Αρχαιότητες 20.199). Επίσης συχνά χρησιμοποιεί φράσεις του τύπου “όπως ανέφερα πριν“, όπως κάνει στην περίπτωση του Ιούδα του Γαλιλαίου (Αρχ. 20.102). Αν πάλι το ΤF δεν υπήρχε, ο Ιώσηπος θα έπρεπε να εξηγήσει την σημασία της λέξης “Χριστός” στο εθνικό του κοινό ώστε να συνδέσει τον διωγμό του Ιάκωβου με τους Χριστιανούς. Δεδομένου όμως πως ο Ιάκωβος δεν χαρακτηρίζεται ως Χριστιανός, πάλι ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια υπόθεση που μόνο ένας Χριστιανός θα έκανε.

γ) Η όλη ιστορία δεν βγάζει κανένα νόημα αν αναφέρεται στον διωγμό ενός γνωστού Χριστιανού και επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας. Γιατί πολλοί εξέχοντες Εβραίοι εξοργίστηκαν με την εκτέλεση του Ιακώβου και των ανθρώπων του και ζήτησαν την τιμωρία του Αρχιερέα ‘Ανανου; Αν πάλι δεχτούμε πως την εποχή που γράφει ο Ιώσηπος ο διωγμός των Χριστιανών ήταν δεδομένος -ο Ιώσηπος γράφει την εποχή του Δομιτιανού- θα έπρεπε να κάνει μια πιο εκτενή παρουσίαση του ζητήματος, δεδομένου πως γράφει για ένα ρωμαϊκό κοινό. Ωστόσο πουθενά δεν μας δίνεται η αίσθηση ενός γενικευμένου διωγμού εναντίον των Χριστιανών ούτε το συγκεκριμένο απόσπασμα κάνει λόγο για αυτούς.

Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι ο Ιάκωβος εδώ ήταν ο αδερφός του “Ιησού του γιού του Δαμναίου“, ο οποίος παρακάτω θα λάβει την θέση του Αρχιερέα και κάποιος απλά πρόσθεσε το “του λεγομένου Χριστού” και έσβησε το “του Δαμναίου”, καθώς και το όνομα του συγγενή του που σκότωσε ο Άνανος.

δ) Η ιστορία δεν συμφωνεί με όλες τις άλλες αναφορές για τον θάνατο του Ιακώβου του “αδελφού του Χριστού“, ούτε φαίνεται να είναι γνωστή σε αυτούς που έγραψαν αυτές τις αναφορές γύρω απ’αυτή τη θρυλική μορφή του πρώιμου Χριστιανισμού.

ε) Το βιβλίο των Πράξεων δεν φαίνεται να έχει γνώση αυτής της ιστορίας και είναι σίγουρα απίθανο ο Χριστιανός συγγραφέας να μην είχε διαβάσει τον Ιώσηπο. Ο Λουκάς (;) παρουσιάζει συχνά τους Ρωμαίους ως προστάτες των Χριστιανών απο την εβραϊκή εχθρικότητα (Γαλίωνας: Πράξεις 18.12-23, Λυσίας και Φήστος: Πράξεις 23-24, Ρωμαίοι φρουροί: Πράξεις 16.19-40, 27.42-44) και παρουσιάζει αρκετούς Εβραίους να είναι θετικά προδιατεθειμένοι απέναντι στους Χριστιανούς (Γαμαλιήλ: Πράξεις 5.34-42, ακόμα και ο Ηρώδης Αγρίππας: Πράξεις 25-26). Πράγματι, το συγκεκριμένο απόσπασμα του Ιώσηπου περιέχει όλα τα παραπάνω στοιχεία και θα ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία για τον συγγραφέα των Πράξεων να υποστηρίξει την ρητορική του. Παρόλο όμως που χρησιμοποιεί τον Ιώσηπο σαν πηγή (κεφ. 7), δεν φαίνεται να γνωρίζει το επίμαχο απόσπασμα. ΄Αρα ίσως να μην υπήρχε εξαρχής.

[Για τις υπόλοιπες εξωβιβλικές αναφορές δείτε παρακάτω]

6. Κανένας Απόστολος δεν θα πέθαινε για ένα ψέμα

Αυτό είναι άλλο ένα κλασικό και συχνά επαναλαμβανόμενο επιχείρημα. Μια σωστότερη διατύπωση θα ήταν πως “κανείς δεν θα πέθαινε για κάτι που ήξερε πως δεν είναι αλήθεια”. ‘Εχουμε όμως κάποια αξιόπιστη, σύγχρονη ή ανεξάρτητη πηγή, τόσο για τους θανάτους των Αποστόλων όσο και για την ζωή τους; ΄Οχι ακριβώς. Ο,τι έχουμε είναι κάποιες διάσπαρτες εκκλησιαστικές παραδόσεις που κανένας σοβαρός ιστορικός δεν θα θεωρούσε σήμερα αξιόπιστες.

Η ίδια η Καινή Διαθήκη αναφέρει μόνο την εκτέλεση του Ιακώβου, του αδερφού του Ιωάννη, απ’ τον Ηρώδη Αγρίππα (Πράξεις 12,2). Ο πρώτος μάρτυρας που αναφέρεται είναι ο λεγόμενος Στέφανος (όλως τυχαίως το όνομα του έχει συμβολική σημασία για τους μετέπειτα μάρτυρες…), ένα πρόσωπο που εμφανίζεται στις Πράξεις 7:54-60, όχι σαν μαθητής ή μάρτυρας της Ανάστασης, αλλά σαν κάποιος που βγάζει έναν πύρινο λόγο εναντίον των εβραϊκών αρχών που πάντα κατεδίωκαν τους απεσταλμένους του Θεού.

Aλλά ας δεχτούμε την υπόθεση πως οι αρχικοί απόστολοι ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν και να δώσουν μαρτυρία για τη πίστη τους. Ωστόσο παντού φαίνεται να αποφεύγουν κάθε μονοπάτι που θα οδηγούσε στην βία. Δείτε π.χ. τις περιπέτειες του Παύλου (Πράξεις 9:23-25, 29-30). Και γιατί ό,τι συνέβη στον Στέφανο δεν συνέβη και στους αποστόλους ή σε οποιονδήποτε άλλο αυτόπτη μάρτυρα;

Ακόμα και στην πιο πρώιμη αναφορά για τον θάνατο του Πέτρου, αν βέβαια είναι γνήσια, έχουμε τον ισχυρισμό πως σκοτώθηκε για πολιτικούς λόγους (όχι ακριβώς για την πίστη του). Αν η αποστολική ιστορία ήταν ψέμα, θα περιμέναμε να διέδιδαν το μήνυμά τους προστατεύοντας τους εαυτούς τους. Θα μπορούσαν εύκολα να αποτρέψουν τους ακολούθους τους από οποιοδήποτε μονοπάτι που οδηγούσε στη βία (μια πράξη όχι λιγότερο ανήθικη από τον πιθανό φόνο του Ανανία και της Σαπφείρας στις Πράξεις 5:1-11), ή ακόμα να είχαν εγκαταλείψει την πόλη όταν ήταν απαραίτητο (πχ στις Πράξεις 8:1). Και τι κάνανε στην Τύρο, όταν παρακαλούσαν τον Παύλο να μην επιστέψει στην Ιερουσαλήμ στις Πράξεις 21:3-6, όπως και στις Πράξεις 22:18 κλπ;

Στην Ιερουσαλήμ μας λέγεται πως δεν υπήρχε ενιαίο μέτωπο ενάντια στην εκκλησία (Πράξεις 5:33,23:6) και μάλιστα ένα μεγάλο μέρος του λαού ήταν με το μέρος τους προκαλώντας φόβο στους διώκτες τους (Πράξεις 5:26, 4:21-22). Επίσης κανένα άλλο αρχείο της εποχής δεν καταγράφει κάποιον εκτεταμένο διωγμό στην Ιερουσαλήμ- ούτε καν ο Ιώσηπος- αν και περιγράφει αρκετές βίαιες εξεγέρσεις. Η δικαιοδοσία του Σανχεντρίν δεν εκτεινόταν σε κάποια περιοχή εθνικών (όπως η Τύρος) και ο Σαούλ-Παύλος απλά έβαζε ανθρώπους στην φυλακή (Πράξεις 5:17, 8 :1-3) που πάντα ήταν εύκολο να αποδράσουν (Πράξεις 5:19, 5:22) [είναι σίγουρα περίεργο που η φυλάκιση γίνεται αμέσως μετά το θάνατο του Ανανία και της Σαπφείρας….]! Ακόμα, κανένας μη-Εβραίος δεν θα νοιαζόταν γι’αυτό το καινούργιο θρησκευτικό κίνημα και υπήρχαν ολόκληρες πόλεις εθνικών στην Παλαιστίνη όπως οι Σαμαρείτες που επίσης δεν θα ασχολούνταν. Μάλιστα οι ίδιες οι Πράξεις μας λένε πως υπήρχαν και περίοδοι ειρήνης (2:47, 9:31).

Υπάρχουν όμως άλλα σημαντικά ερωτήματα: ‘Οταν ο Παύλος επιστρέφει στην Ιερουσαλήμ κηρύττει την δοξασία του πυροδοτώντας μια εξέγερση και είναι μόνο αυτός (Πράξεις 21:27) που διώκεται ή συλλαμβάνεται. Γιατί; Και γιατί οι λόγοι της επίθεσης δεν έχουν καμία σχέση με την χριστιανική του ιδιότητα; (21:29, 21:38) Γιατί χρειάζεται μια συνωμοσία από ξένους προκειμένου να απαγγελθούν ψευδείς κατηγορίες και να συλληφθεί ο Στέφανος(6:8-14); Και γιατί ο Παύλος αναφέρει πως η αιτία των διωγμών ήταν η άρνηση της περιτομής και όχι η πίστη στην Ανάσταση; (Γαλάτες 6:12)

Από την άλλη μεριά τώρα, πως είναι δυνατόν μια διωκόμενη εκκλησία να διατηρεί ένα συμβούλιο πρεσβύτερων για χρόνια; Γιατί δεν εκτελούνται όλοι ή δεν συλλαμβάνονται; Γιατί ο μοναδικός μάρτυρας εκτελείται κατά την διάρκεια μιας μεμονωμένης εξέγερσης και μάλιστα για λόγους που ήταν καθαρά μια παρεξήγηση γύρω απ’αυτό που κήρυτταν οι Χριστιανοί; (6:13-14) Υπάρχουν πολλοί λόγοι να αμφιβάλλουμε ότι ο όποιος “διωγμός” των αυτοπτών μαρτύρων θα ήταν επαρκής αιτία για να τους αποτρέψει από οποιοδήποτε αρχικό σχέδιο. (Εδώ προτείνουμε και την μελέτη του Richard Pervo: The Mystery of Acts: Unraveling Its Story, 2008)

Αλλά ποιος πέθανε για ένα ψέμα;

Ας εξετάσουμε την υποτιθέμενη μοίρα των επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας.

ΠΕΤΡΟΣ

Η μοναδική ιστορία για το τέλος του Πέτρου προέρχεται από ένα απόκρυφο βιβλίο, τις Πράξεις του Πέτρου (περίπου στα 200 ΚΕ), όπου μαθαίνουμε πως ο υποτιθέμενος ιδρυτής της εκκλησίας της Ρώμης αντιμετώπισε έναν μάγο που πετούσε μπροστά σε χιλιάδες κόσμου, έκανε έναν σκύλο να μιλάει, ανέστησε ένα… καπνιστό ψάρι και μετά σταυρώθηκε ανάποδα στο Κολοσσαίο! Πολλοί μελετητές αμφισβητούν οτι ο Πέτρος επισκέφτηκε ποτέ την Ρώμη, καθώς ο Παύλος στην Προς Ρωμαίους επιστολή του παραλείπει να αναφέρει κάτι τόσο σημαντικό. Ο δε Ευσέβιος στην “Εκκλησιαστική Ιστορία” του (3.1.2-3.1.3 ) λέει πως ο Ωριγένης είναι αυτός που αναφέρει ότι ο Πέτρος σταυρώθηκε ανάποδα στη Ρώμη.

Αλλά ακόμα και σ΄αυτή την γελοία ιστορία ο Πέτρος εκτελείται λόγω της άρνησης του να λατρέψει τους θεούς της Ρώμης (επειδή δηλαδή δεν αποκήρυξε τον Ιουδαϊσμό), όχι επειδή είδε σε όραμα τον Χριστό ή ακούμπησε το αναστημένο του σώμα, και μάλιστα λέγεται πως αυτό ήταν το πρόσχημα μια πολιτικής βεντέτας. Είναι μια ιστορία χωρίς πηγές, χωρίς επίσημο συγγραφέα, περίπου εκατόν-πενήντα χρόνια από τα υποτιθέμενα γεγονότα, και είναι προφανώς φαντασία. ‘Αλλη πηγή είναι η επιστολή Β Πέτρου, η οποία όμως θεωρείται σχεδόν ομόφωνα ως πλαστογραφία (http://www.earlychristianwritings.com/2peter.html ) και δεν αναφέρει ούτε τους λόγους της εκτέλεσης ούτε ότι ο Πέτρος ήταν μάρτυρας της Ανάστασης.

‘Αλλη πηγή είναι η ασαφής αναφορά στο κανονικό Ευαγγέλιο του Ιωάννη 21:18-19. Ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί έχουν καταλήξει στο προφανές συμπέρασμα πως η σχετική παράγραφος είναι μια ύστερη προσθήκη, πιθανότατα από άγνωστους συγγραφείς (21:24) και παρουσιάζει σαν πηγή έναν ανώνυμο “αγαπημένο μαθητή”. Πάλι φαίνεται ότι έχουμε απλά μια αναφορά στην ιστορία των Πράξεων του Πέτρου, άρα χωρίς καμία αξιοπιστία.

H μοναδική πηγή από τον 1ο αιώνα είναι η Α’ Επιστολή Κλήμεντος προς Κορινθίους 5 όπου γίνεται μια σύντομη αναφορά στο τέλος των Πέτρου και Παύλου χωρίς να μας δίνεται κάποια συγκεκριμένη πληροφορία (ούτε καν αν η εκτέλεση έγινε στη Ρώμη).

Αυτά λοιπόν είναι ο,τι έχουμε για τον Πέτρο. Δηλαδή τίποτα το αξιόπιστο….

ΙΑΚΩΒΟΣ

Ποιος Ιάκωβος όμως; Ο Ιάκωβος ο αδερφός του Χριστού ή του Ιωάννη (ενός από τους τρεις στυλοβάτες); Το αν υπήρχε ένας βιολογικός αδερφός του Χριστού είναι αμφισβητήσιμο (βλ. σχετικό επιχείρημα). Αλλά ας δεχτούμε πως υπήρχαν δύο τέτοια πρόσωπα.

‘Εχουμε πρόβλημα αξιόπιστων πηγών και για τους δύο. Ο θρύλος του μαρτυρίου του Ιακώβου που κατέγραψε ο Ηγήσιππος (Ευσέβιου, Εκκλησιαστική ιστορία 2.23.4-18) είναι απλά απίθανος από κάθε άποψη : Ο Ιάκωβος ο Δίκαιος περιγράφεται σαν ένας ιερέας που έχει το ελεύθερο να μπαίνει στο ιερό των ιερών του Ναού και η εκτέλεσή του γίνεται εντελώς παράνομα και εντός της πόλης, πλησίον του Ναού (κάτι που προδίδει την άγνοια του συγγραφέα για την εβραϊκή κουλτούρα της εποχής). Αξιοπρόσεκτα ο Ιησούς χαρακτηρίζεται ως ο “εσταυρωμένος”, χωρίς ποτέ να αναφέρεται ο,τιδήποτε για την επίγεια ζωή του, τα θαύματα, τις διδασκαλίες του, και αρχίζει να θεωρείται ως “Χριστός” μόλις αρχίζει να το διακηρύττει ο Ιάκωβος. Τελικά οι Εβραίοι αρχιερείς τον πετάνε απ’ την κορυφή του Ναού, αυτός γλιτώνει, αλλά τον αποτελειώνουν με ένα ρόπαλο στο κεφάλι.

Ο Ηγήσιππος φαίνεται να πιστεύει πως ο θρύλος αφορούσε τον πρώτο Ιάκωβο, αλλά όλα δείχνουν πως αφορούσε τον δεύτερο. Από την στιγμή όμως που είναι μεταγενέστερος, ανώνυμος και προπαγανδιστικός, δεν έχουμε κανέναν λόγο να τον εκλάβουμε ως αξιόπιστη πηγή. Αν επιλέξουμε τον δεύτερο Ιάκωβο, τότε κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τι απέγινε ο πρώτος Ιάκωβος, γιατί ο Ηγήσιππος θεωρεί πως πρόκειται για τον πρώτο. Αν κανείς αποφασίσει πως πρόκειται για τον πρώτο, τότε η αναφορά στον Ιώσηπο δεν γίνεται να είναι για τον πρώτο γιατί έρχεται σε αντίθεση μ’αυτόν από κάθε άποψη.

Στην αναφορά του Ιώσηπου (Αρχαιολογία 20.9.1) δεν αναφέρονται πουθενά οι Χριστιανοί, ούτε ο Ιάκωβος εκτελείται εξαιτίας της χριστιανικής του πίστης. Συνεπώς ακόμα και αν είναι γνήσια αναφορά δεν αποδεικνύει τίποτα.

Aκόμα χειρότερα, αν δεχτούμε ότι ο Ιώσηπος πράγματι έγραφε για τον πρώτο Ιάκωβο, τότε θα πρέπει να απορρίψουμε την αναφορά στον Ηγήσιππο ως πλαστή και θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί ο Ηγήσιππος ή η πηγή του δεν γνώριζε την αναφορά στον Ιώσηπο ή αν τελικά την παρανόησε και πίστεψε πως αναφερόταν στον δεύτερο Ιάκωβο. Επίσης θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί κανένας άλλος, όπως ο Ωριγένης ( ο οποίος γνώριζε μια ιστορία παρόμοια με τον Ηγήσιππο), δεν γνώριζε αυτή την ιστορία απ΄ τον Ιώσηπο.

Αν πάλι στραφούμε στις Πράξεις των Αποστόλων η σύγχυση μεγαλώνει. Οι Πράξεις (12:2) μας λένε πως ήταν ο Ιάκωβος ο αδερφός του Ιωάννη που εκτελέστηκε. Κανένας άλλος Ιάκωβος ή Απόστολος. Επίσης οι Πράξεις δεν μας λένε τον λόγο της εκτέλεσης του Ιακώβου. Πολλές φορές ο Ιάκωβος των Πράξεων ταυτίζεται με τον Ιάκωβο του Ιώσηπου, αλλά οι Πράξεις είναι σαφείς οτι αυτός Ιάκωβος αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη Αγρίππα στην δεκαετία του 40 και όχι ότι λιθοβολήθηκε απ’ τον Εβραίο Αρχιερέα στην δεκαετία του 60.

Ούτε η Α επιστολή Κλήμεντος αναφέρει τον θάνατο του Ιακώβου. Αν δεχτούμε το 95 ΚΕ ως την χρονολογία συγγραφής συμπεραίνουμε πως κανένας γνωστός Ιάκωβος δεν είχε μαρτυρήσει και ο Ιώσηπος δεν θα μπορούσε να έχει γράψει για ένα μαρτύριο που ούτε ο Κλήμης δεν είχε ακούσει. Αλλά ούτε και ο συγγραφέας των Πράξεων αναφέρει τίποτε για τον Ιάκωβο τον αδερφό του Χριστού. Ακόμα και αν η επιστολή Κλήμεντος χρονολογηθεί στα τέλη της δεκαετίας του 60, πάλι έχουμε πρόβλημα γιατί ο Ιώσηπος τοποθετεί χρονικά τη δολοφονία κάπου στα 62 ΚΕ.

ΠΑΥΛΟΣ

Οι Χριστιανοί απολογητές συχνά επικαλούνται τον Τάκιτο (Χρονικά: βιβλίο 15, κεφ.44). Ο τελευταίος όμως δεν λέει ποτέ ότι οι Πέτρος και Παύλος δολοφονήθηκαν απ’ το Νέρωνα. Βέβαια το πιο πιθανό είναι ο Τάκιτος να εννοούσε κάποια εβραϊκή επαναστατική ομάδα (όλη η αναφορά θυμίζει την πλαστή αλληλογραφία Παύλου και Σενέκα απ’ τον 4ο αιώνα). Αλλά ακόμα και αν την δεχτούμε ως γνήσια αναφορά, ο Τάκιτος λέει πως οι Χριστιανοί κατηγορήθηκαν για εμπρησμό, κάτι που αυτομάτως σημαίνει πως ακόμα και αν απαρνούνταν τον Χριστό, δεν θα σώζονταν απ΄ την καταδίκη.

Κανένας όμως Χριστιανός για σχεδόν διακόσια χρόνια δεν φαίνεται να είχε γνώση αυτής της κατηγορίας. Ακόμα και η εξωφρενική ιστορία στις Πράξεις του Πέτρου, η μοναδική ιστορία για το τέλος του Πέτρου, δεν φαίνεται να συνδέεται με την κατηγορία του εμπρησμού. Ούτε προκύπτει από πουθενά οτι υπήρχε κάποιο πλήθος Xριστιανών που μαρτύρησε μαζί τους και μάλιστα με τον τρόπο που περιγράφει ο Τάκιτος. ‘Αρα δεν μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε σαν πηγή για τον θάνατο κάποιου αποστόλου. Ο Σουητώνιος, τουλάχιστον, αναφέρει τον διωγμό του Νέρωνα, αλλά δεν αναφέρει την κατηγορία του εμπρησμού. Ούτε αναφέρει κάποιον απόστολο ή για ποιον λόγο διώχτηκε. ‘Αρα και ο Σουητώνιος μας είναι άχρηστος σαν πηγή.

‘Αλλη πηγή που επικαλούνται οι απολογητές είναι η Β Τιμόθεου 4:6-8. Αυτή όμως είναι μια ποιμαντική επιστολή και όλοι οι μη φονταμενταλιστές ειδικοί θεωρούν πως είναι πλαστή. Το στυλ, το λεξικό και η θεολογία της διαφέρει απ΄ τις επτά αυθεντικές επιστολές του Παύλου. Επίσης η υπόθεση ότι οι Ρωμαίοι ή οι Εβραίοι θα επέτρεπαν στον Παύλο να γράφει επιστολές μέσα απ΄ την φυλακή και να εμπνέει τους παράνομους αδερφούς του είναι απλά παράλογη.

‘Αρα πάλι καταλήγουμε στην Α επιστολή Κλήμεντος απ’ τον πρώτο αιώνα. Εκεί ο Κλήμης μας πληροφορεί πως ο Παύλος πέθανε στην Ισπανία (στο μακρινό άκρο της Δύσης) και δεν δείχνει καμία γνώση για κάποιον θάνατο στη Ρώμη, μια παράδοση που μάλλον επινοήθηκε αργότερα. Τώρα αν δεχτούμε την επίσημη χρονολόγηση της επιστολής στα 95 ΚΕ, αυτό δείχνει πως ακόμα και τότε υπήρχε η φήμη πως ο Παύλος πέθανε στην Ισπανία. Και εδώ πάλι ο Κλήμης δεν μας λέει ούτε τον λόγο, ούτε ποιος τον σκότωσε, ούτε τι θα μπορούσε να είχε κάνει για να το αποφύγει.

Tο αστείο είναι πως ο θρύλος πως ο Παύλος πέθανε στην Ρώμη ξεκίνησε από μια λανθασμένη ανάγνωση της επιστολής Α Κλήμεντος από τον Διονύσιο της Κορίνθου στα 170 ΚΕ (όπως διασώζει ο Ευσέβιος), ο οποίος υπέθεσε πως ο Κλήμης εννοούσε πως ο Παύλος μαρτύρησε μαζί με τον Πέτρο στο ίδιο μέρος! ’Οπως όμως είπαμε πιο πάνω ο Κλήμης δεν δίνει καμία λεπτομέρεια ούτε για τον Πέτρο.

Φυσικά ο Παύλος δεν γνώρισε κάποιον Ιησού, αλλά ήταν απλά “μάρτυρας” οραμάτων και αποκαλύψεων, όπως ορκίζεται στους Γαλάτες 1 . Αλλά ακόμα και αν είχαμε μια αξιόπιστη πηγή για τον θάνατο του Παύλου, αυτό απλά θα αποδείκνυε πως ο Παύλος πίστευε στα οράματά του, όπως αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι στην ιστορία.

‘Αρα και εδώ οι αποδείξεις είναι βασικά ανύπαρκτες.

Δεν έχουμε καμιά αξιόπιστη πηγή για κάποιον επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας που πέθανε για την πίστη του σε ένα αναστημένο σώμα.

Η πιο κοντινή πηγή στις ζωές των Αποστόλων είναι πάλι οι επιστολές του Παύλου, ο οποίος είναι κατηγορηματικός οτι ο αναστημένος Κύριος έγινε γνωστός μέσω προσωπικών αποκαλύψεων και “οραμάτων”(Α Γαλάτες 1:16 και 1:11-12) και πως η δική του “εμπειρία” δεν διαφέρει σε τίποτα από τις εμπειρίες των άλλων Αποστόλων (Α Κορ. 15:3-8 και Α Κορ. 9:1). Εκεί δεν υπάρχει καμιά αναφορά σε κάποιον άδειο τάφο, κάποια γνωστή αφήγηση απ’ τα ευαγγέλια ή σε ανθρώπους που ψηλαφίζουν τον αναστημένο Κύριο.

Ο «πρωτομάρτυρας» Στέφανος-Η κατασκευή ενός θρύλου

Είναι γνωστό πως οι αρχαίοι ιστορικοί συχνά επινοούσαν ομιλίες για τις οποίες δεν θα μπορούσαν να έχουν κάποια διαθέσιμη πηγή, βάζοντας στο στόμα του ήρωα αυτό που θα μπορούσε να είχε πει. ‘Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μακροσκελέστατη ομιλία του Στεφάνου πριν τον λιθοβολισμό του, παρουσία του Σαούλ-Παύλου (6.9-8.2). Υπάρχουν αρκετές ιστορικές ανακρίβειες εδώ όπως το γεγονός πως ο εβραϊκός νόμος του Μίσνα (sanhedrin 5.5.) απαιτούσε οι καταδικαστικές αποφάσεις να βγαίνουν μια μέρα μετά την δίκη ή οτι ο νόμος απαιτούσε από τους θανατοποινίτες και όχι από τους εκτελεστές να αφαιρούν τα ιμάτια τους (sanhendrin 6.3). Παρομοίως ο λόγος του Στεφάνου αντλεί στοιχεία από το Septuagint (τη δημοφιλή ελληνική μετάφραση των Γραφών), πράγμα απίθανο για έναν ιθαγενή της Παλαιστίνης που μιλάει ενώπιον ενός ιουδαϊκού δικαστηρίου, και μάλιστα συμπεριλαμβάνοντας όλα τα λάθη που υπάρχουν σ’αυτή τη μετάφραση. Ο Στέφανος μας συστήνεται εντελώς ξαφνικά στις Πράξεις 6.5 σαν ο πρώτος Χριστιανός που εκτελείται, μια ομολογουμένως περίεργη ιστορία δεδομένου ότι οι Πέτρος και Ιωάννης είχαν δικαστεί δυο φορές με τις ίδιες κατηγορίες. ‘Αλλη μια ένδειξη ότι ο συγγραφέας ίσως δουλεύει πάνω σε διαφορετικές παραδόσεις.

Ο Στέφανος μοιάζει περισσότερο με λογοτεχνικό χαρακτήρα. ΄Ενα γενικό μοντέλο για οποιονδήποτε μετέπειτα μάρτυρα. Το όνομα του, Στέφανος, είναι πραγματικά ένα όνομα με έντονα συμβολική σημασία. Η Αποκάλυψη 2.10 προτρέπει τους Xριστιανούς να μείνουν πιστοί μέχρι θανάτου για να λάβουν το “στέφανο της ζωής“. Επίσης η Α Πέτρου 5.4 λέει πως όταν ο Ιησούς εμφανιστεί στους πιστούς θα λάβουν το “στέφανον της δόξης“. Παρομοίως η Β Τιμόθεου 4.8 λέει πως οι μάρτυρες για την αγάπη του Ιησού θα λάβουν “στέφανο δικαιοσύνης“. Η Προς Εβραίους 2.7-8 λέει πως ο Ιησούς “στεφανώθηκε με δόξα και τιμή” κατά το μαρτύριο του. Πράγματι, η ιστορία του Στεφάνου μιμείται όλα τα στοιχεία από το μαρτύριο του Ιησού: Και οι δύο συγχωρούν τους εκτελεστές τους αμέσως πριν τον θάνατό τους (Πρ. 7.60. Λκ. 23.34). Και οι δύο δηλώνουν πως παραδίδουν το πνεύμα τους στο Θεό κατά το θάνατό τους (Πρ 7.59, Λκ23.46). Και οι δύο πεθαίνουν απογυμνωμένοι από τα ιμάτιά τους (Πρ. 7.58, Λκ 23.24). Και οι δύο βγάζουν “φωνή μεγάλη” (Πρ.7.60, Λκ 23.46). Και όπως ο Ιησούς λέει στους κατηγόρους του πως θα τον δουν να κάθεται στα δεξιά του Πατέρα, ομοίως και ο Στέφανος λέει πως βλέπει τον Ιησού να κάθεται στα δεξιά του Πατρός (Πρ. 7.55, Λκ 22. 69).

Ο συγγραφέας δανείζεται επίσης στοιχεία από το ευαγγέλιο του Μάρκου. Ο Ιησούς συκοφαντείται από ψευδομάρτυρες, ακριβώς όπως ο Στέφανος. Και όπως ο Ιησούς κατηγορείται για την πρόθεσή του να γκρεμίσει τον Ναό, ομοίως ο Στέφανος κατηγορείται πως αυτός, “ο Ιησούς ο Ναζαρηνός”, είχε πει πως θα κατέστρεφε τον Ναό. Αξιοπρόσεκτα, όταν ο “Λουκάς” καταγράφει την ιστορία της σύλληψης και της δίκης του Ιησού, παραλείπει αυτές τις λεπτομέρειες αλλά τις χρησιμοποιεί στην ιστορία του Στεφάνου, δείχνοντας πως έχει επίγνωση πως κατασκευάζει την ιστορία. ‘Ενας άλλος περίεργος παραλληλισμός βρίσκεται μεταξύ της σκηνής του “νεανίσκου” που τρέχει γυμνός κατά την σύλληψη του Ιησού και του “νεανία” Σαούλ που φυλάει τα ιμάτια των εκτελεστών.

‘Οταν λοιπόν ο “Λουκάς” προσθέτει στο λόγο του Στεφάνου μια σύντομη αναφορά στον ιστορικό Ιησού (Οι Εβραίοι που τον πρόδωσαν και τον φόνευσαν όπως έκαναν και οι πατέρες τους με τους προφήτες-Πράξεις. 7.52-53), είναι πολύ πιθανόν να εισάγει δικές του υποθέσεις, καθότι ούτε ο Στέφανος δίνει κάποια λεπτομέρεια, ούτε το Σανχεντρίν φαίνεται να προβάλει κάποιον αντίλογο. ‘Η θα μπορούσε να αναφέρεται σε κάποια κοσμική ευθύνη αφού λέει “του οποίου τώρα σεις έχετε γίνει προδόται και φονείς. Σεις οι οποίοι ελάβατε τον νόμον με εντολάς, που ο Θεός σας έδωσε δια μέσου των αγγέλων, και δεν τον εφυλάξατε”.

Ο συγγραφέας λοιπόν υποθέτει ότι δεν υπήρχε εβραϊκός αντίλογος σ’όλα αυτά (ιστορικά απίθανο), και μέσα σ’αυτόν των 1200 λέξεων μακροσκελή και μονότονο λόγο ο Στέφανος δεν αισθάνεται καμία ανάγκη να κάνει κάποια αναφορά στη ζωή, τα θαύματα, τις διδασκαλίες και τη καταδίκη του Ιησού, πέρα από μια σύνοψη της βιβλικής ιστορίας των Εβραίων. ‘Αρα και η ομιλία του Στεφάνου δεν προσφέρει τίποτα στην αναζήτηση του ιστορικού Ιησού.

Ακριβώς τα ίδια ισχύουν για τις παραδόσεις γύρω από τις ζωές όλων των άλλων αποστόλων. Είναι μεταγενέστερες, στα όρια του θρύλου και μέσα στα πλαίσια της θρησκευτικής προπαγάνδας.

Για περισσότερες πληροφορίες παραθέτω τις παρακάτω εργασίες:

https://celsus.blog/2012/12/18/48/ και μία στα ελληνικά: https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2010/09/13/how-did-the-apostles-die/

Συμπερασματικά:

Οι άνθρωποι μπορούν να πεθάνουν για πολλούς λόγους και ο ισχυρισμός ότι κανένας δεν πεθαίνει για ένα ψέμα είναι παραπλανητικός. Ακόμα και σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη οι απόστολοι κηρύττουν δημόσια για δεκαετίες, ακόμα και μέσα στην καρδιά της Ιερουσαλήμ. ΄Αρα αν κάποιοι σκοτώθηκαν για κάποιον λόγο, αυτός ήταν απροσδόκητος.

Το όλο επιχείρημα είναι νεκρό. Πάμε παρακάτω…

7. Η Ανάσταση του Ιησού είναι ένα μοναδικό γεγονός στη ιστορία που παρόμοιο του δεν είχε ξανακουστεί.

Ο Ρωμύλος είχε μια παρόμοια ιστορία, η οποία μαρτυρείται από τουλάχιστον πέντε γνωστούς ιστορικούς της αρχαιότητας:

-Σκότος στη Γη κατά τον θάνατό του: (Oβιδίου Μεταμόρφωση 14.816-22, Διονύσιος της Αλικαρνασσού, Ρωμαϊκή αρχαιολογία 2.56.2-6, Πλούταρχος, Ρωμύλος 27.6-7)– To σώμα του εξαφανίζεται και οι οπαδοί του απορούν: (Διονύσιος της Αλικαρνασσού Ρωμαϊκή αρχαιολογία 2.56.2-6, Πλούταρχος, Ρωμύλος 27.3-5)- Οι οπαδοί του βυθίζονται στην θλίψη : (Πλούταρχος Ρωμύλος 28.2, Λίβυος, Ρωμαϊκή Ιστορία, 1.16.2, Οβιδίου Ημερολόγιο 2.475-511) –Εχει αθάνατο/ουράνιο σώμα μετά την ανάσταση του. (Λίβυος 1.16.8, Oβιδιου Μετ. 14.818-28, Πλούταρχος Ρωμύλος 28.1-8) –Πολλοί εμφανίζονται δύσπιστοι: (Λίβυος 1.16.4-5, Πλούταρχος Ρωμ. 27.5-6, 8, Διον. ο Αλικ.: Ρωμ. αρχ. 2.56.2-6; 2.63.3;) –O αναστημένος Ρωμύλος αναλήπτεται στον ουρανό μέσα σ’ενα σύννεφο (ακριβώς όπως και ο Ιησούς): (Λίβυος 1.16.1, Διονύσιος της Αλικαρνασσού : Ρωμ. αρχαιοτητες: 2.56).

Κατά έναν ενδιαφέροντα τρόπο, η ιστορία του μυθικού ιδρυτή της Ρώμης φαίνεται να έχει αρκετούς παραλληλισμούς με την αντίστοιχη αφήγηση της ανάστασης του Ιησού. Ο αναστημένος (υπάρχουν αναφορές πως δολοφονήθηκε) Ρωμύλος εμφανίζεται με όλη την λαμπρότητα στον Πρόκουλο στο δρόμο από την Αλμπα Λόγκα στην Ρώμη (=όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη), όταν οι Ρωμαίοι πολίτες μαθαίνουν για την εξαφάνιση του σώματος του Ρωμύλου και πολλοί υποπτεύονται την δολοφονία του απ΄ τη Σύγκλητο. Εκεί ο Ρωμύλος του αποκαλύπτει τα μυστικά του βασιλείου του, μετά αναλήπτεται στον ουρανό και τότε ο Πρόκουλος (εκ του λατινικού proclaim=ανακοινώνω) πηγαίνει να το ανακοινώσει στους πάντες (Λίβυος, Ρωμ. Ιστορία 1.16). Ο Ιησούς τώρα εμφανίζεται πρώτα στον Κλεόπα (Λουκάς 24) στον δρόμο από την Ιερουσαλήμ στους Εμμαούς (=όλοι οι δρόμοι ξεκινούν απ’ την Ιερουσαλήμ;) στον οποίο αποκαλύπτει τα μυστικά της βασιλείας του και αυτός σπεύδει να το ανακοινώσει στους πάντες. Η βασική διαφορά εδώ είναι πως, αντίθετα με τον Ρωμύλο που εκπροσωπεί την δόξα της Ρώμης, ο ευαγγελιστής έχει τον Ιησού να εμφανίζεται μεταμφιεσμένος και ταπεινός, θέλοντας να περάσει το μήνυμα πως η βασιλεία του Ιησού είναι μυστική και εσωτερική.

Στις αρχαίες παραδόσεις θα βρούμε αρκετές παρόμοιες ιστορίες για εξαφανισμένα πτώματα, μεταθανάτιες εμφανίσεις και θεοποιήσεις ανθρώπων. Για παράδειγμα, ο Ηρόδοτος (Ιστορίες, 4.14-15) μας λέει την ιστορία του Αριστέα του Προκοννήσιου, ενός επικού ποιητή (δάσκαλος του Ομήρου σύμφωνα με τον Στράβωνα) το πτώμα του οποίου εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από το δωμάτιο όπου φυλασσόταν. Σύμφωνα, όμως, με μαρτυρίες, ο Αριστέας εμφανίστηκε ταυτόχρονα σε ανθρώπους ακόμα και πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του, και μάλιστα συνέγραψε τα Αρμάσπεια έπη. Ο αδριάντας του δέσποζε για αιώνες στην πόλη του Μεταποντίου.

(Για περισσότερες πληροφορίες προτείνω την εξαιρετική εργασία του Richard C. Miller: “Resurrection and Reception in Early Christianity”, καθώς και την Empty Tomb and Other Translation Fables in Classical Antiquity”, όπως δημοσιεύτηκε στο Journal of Biblical Literature, v. 129, no. 4 (2010).

8. Ο άδειος τάφος και η συκοφαντία ότι το πτώμα εκλάπη είναι απόδειξη της Ανάστασης

“Φανταστείτε πως κάποια στιγμή κατηγορείστε για την δολοφονία ενός παιδιού και σας στέλνουν σε δίκη, δεκαετίες αργότερα. Ο κατήγορος ισχυρίζεται ότι κάνατε την δολοφονία σε έναν γάμο μπροστά σε εκατοντάδες καλεσμένους, αλλά σαν απόδειξη φέρνει ένα κείμενο από κάποιον “Ιωάννη” που γράφει πως σας είδαν οι καλεσμένοι να διαπράττετε το έγκλημα. Ποιος είναι αυτός ο “Ιωάννης”; Ο κατήγορος παραδέχεται πως δεν ξέρει. Πότε γράφτηκε αυτό το αφήγημα; Πάλι ο κατήγορος λέει πως δε ξέρει. ‘Ισως σαράντα ή εξήντα χρόνια αργότερα. Ποιος είπε αυτή την ιστορία στον “Ιωάννη”; Πάλι κανένας δεν ξέρει. ‘Αρα γιατί θα πρέπει να θεωρηθεί τεκμήριο; Γιατί το αφήγημα έχει ιστορικές λεπτομέρειες. ‘Αρα είναι ιστορία αυτοπτών μαρτύρων; ‘Οχι, απλά αυτός ο “Ιωάννης” επαναλαμβάνει μια ιστορία που του ειπώθηκε. Από ποιον; Δεν λέει. Μάλιστα. Αρα, γιατί να πιστέψουμε αυτή την ιστορία; Γιατί οι καλεσμένοι στον γάμο δεν θα του επέτρεπαν να πει ψέματα ή να κατασκευάσει μια τέτοια ιστορία, ακόμα και εξήντα χρόνια αργότερα.

Αν αυτό δεν είναι για σας ένα παράλογο επιχείρημα, τότε θα πρέπει να ξαναδιαβάσετε την παράγραφο απ’την αρχή”.

(Richard Carrier: On the Historicity of Jesus: Why We Might Have Reason for Doubt)

Και για εδώ ο Παύλος δεν αναφέρει κανέναν άδειο τάφο. Και ανήκει στην ίδια γενιά με τους υποτιθέμενους αυτόπτες μάρτυρες. Για την ακρίβεια ο Παύλος δεν αναφέρει καν αυτόπτες μάρτυρες στην ταφή ή έστω στον άδειο τάφο (η “πηγή” του είναι οι παλαιές Γραφές) και οι μοναδικοί μάρτυρες που ξέρουν για αυτό είναι οι αποδέκτες κάποιου “οράματος” του αναστημένου Ιησού (Α Κορ. 15:3-8). Τα Ευαγγέλια, βέβαια, δεν αναφέρουν ποτέ ότι γράφτηκαν από αυτόπτες μάρτυρες και κατασκευάζουν τις ιστορίες τους από τις Γραφές και την φαντασία (όπως θα δούμε πιο κάτω).

Ωστόσο, η πολεμική ότι το πτώμα εκλάπη (στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου) εμφανίστηκε μετά το Ευαγγέλιο του Μάρκου, ο οποίος πρώτος ισχυρίστηκε ότι το σώμα εξαφανίστηκε. Αυτή είναι επαρκής απόδειξη ότι αυτή πολεμική δεν υπήρχε πιο πριν. Αν υπήρξε τέτοια φήμη για δεκαετίες οι Χριστιανοί θα έπρεπε συνεχώς να δικαιολογούνται γι’αυτό. Αλλά αυτή η φήμη δεν υπάρχει στο Ευαγγέλιο του Μάρκου, όπως και η ιστορία του Ματθαίου ότι οι εβραϊκες αρχές τοποθέτησαν φρουρούς, σφράγισαν τον τάφο και μετά ένας άγγελος Κυρίου τους παρέλυσε!

Ο Μάρκος-απ΄όπου ο Ματθαίος συχνά αντιγράφει κατά γράμμα- αγνοεί όλες αυτές τις ανόητες ιστορίες και είναι σαφής ότι ο μοναδικός μάρτυρας γι΄αυτη την ιστορία δεν είπε τίποτα σε κανέναν! ‘Ολο το απόσπασμα από τον Μάρκο 16:8 και μετά είναι μετέπειτα προσθήκη (freer logion).

Ο καθηγητής Ι. Καραβιδόπουλος (Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, σελ 140-41, Πουρνάρας): παραδέχεται το ζήτημα των παραλειπόμενων στίχων της ανάστασης στον Μάρκο:

“Στο σημείο αυτό (16:8) τελειώνει το ευαγγέλιο στους δύο αρχαιότερους κώδικες, το Σιναϊτικό και το Βατικανό. Αυτό το τέλος γνωρίζουν επίσης η Συριακή Σιναϊτική μετάφραση, τα περισσότερα αρμενικά χειρόγραφα καθώς και εκκλησιαστικοί Κλήμης, Ωριγένης, Ευσέβιος, Γρηγόριος Νύσσης, Ιερώνυμος, Ζιγαβηνός κ.α. Ο Ζιγαβηνός μάλιστα παρατηρεί πως όταν φθάνει στην ερμηνεία του 16,9 <<Φασί δε τίνες των εξηγητών ενταύθα συμπληρούσθαι το κατα Μάρκον ευαγγέλιον, τα δε εφεξής προσθήκην είναι μεταγενεστέραν>>. Ηδη αρκετούς αιώνες πρωτύτερα ο Γρηγόριος Νύσσης είχε παρατηρήσει <<Εν μεν τοι ακριβεστέροις αντιγράφοις το κατα Μάρκον ευαγγέλιον μέχρι του Εφοβούντο γαρ έχει το τέλος>>. Ας προστεθεί ακόμα και η παρατήρηση οτι οι άλλοι δύο Συνοπτικοί ακολουθούν τον Μάρκο στη διήγηση του πάθους και της ανάστασης μέχρι του στίχ 16:8, μετά όμως ακολουθούν όχι από κοινού αλλά ο καθένας ξεχωριστά ιδιαίτερη σειρά εμφανίσεων του αναστημένου Χριστού….Οι στίχοι 9:20, εκτός του οτι παραλείπονται από πολλά αρχαία χειρόγραφα, διαφέρουν από άποψη ύφους και λεξιλογίου από το υπόλοιπο ευαγγέλιο…”

Αλλά στο τέλος καταλήγει πως δεν υπάρχει πρόβλημα:

“Πάντως η κανονικότητα των στίχων 9:20 από κανέναν δεν αμφισβητείται. Φαίνεται οτι οι στίχοι αυτοί προστέθηκαν πολύ νωρίς στο κείμενο του ευαγγελίου, και λέμε νωρίς γιατί είναι γνωστοί στους Ιουστίνο, Τατιανό και Ειρηναίο.”

Μάλιστα…

‘Οταν κάτι δεν πάει καλά με την ιστορία

Σύμφωνα λοιπόν με την ευαγγελική ιστορία, ο Ιησούς ανασταίνεται σωματικά και εμφανίζεται σε έναν κλειστό κύκλο οπαδών αφήνοντας πίσω έναν άδειο τάφο. Μάλιστα στο Κατά Ματθαίον 28.12-15 έχουμε τον ισχυρισμό πως οι εβραϊκές Αρχές δωροδόκησαν τους φρουρούς να κατηγορήσουν τους μαθητές για κλοπή του πτώματος. Ωστόσο, όταν αρχίζει η δημόσια ομολογία της ανάστασης στις Πράξεις 2, ούτε οι Εβραίοι αλλά ούτε και οι Ρωμαίοι φαίνεται να έχουν κάποια γνώση του εξαφανισμένου πτώματος. Σ’αυτή την περίπτωση τόσο οι μαθητές όσο και ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας – ο άνθρωπος που ανέλαβε την τολμηρή πράξη της ταφής- θα ήταν κατηγορούμενοι για την σύληση του τάφου. Ο τελευταίος μάλιστα εξαφανίζεται εντελώς απ΄ την ιστορία της εκκλησίας σαν κανείς να μην γνώριζε τίποτα γι’αυτόν! Παρομοίως και ο Πιλάτος. Ακόμα και στις πάμπολλες ανακρίσεις των αποστόλων από τις Αρχές (Πράξεις, 4,5,6-7, 18.12-17, 23,24,25,26) κανένας δεν φαίνεται να ρωτά για τον άδειο τάφο ή το εξαφανισμένο πτώμα. Αν και δεν υπάρχει καμία ένδειξη οτι ο Πιλάτος (η αγιοποίηση του είναι ένας μετέπειτα χριστιανικός θρύλος) και το Σανχεντρίν πίστεψαν στην ανάσταση και την ανάληψη του Ιησού, ο άδειος τάφος θα πυροδοτούσε μια σειρά από εξονυχιστικές ανακρίσεις σχετικά με την εξαφάνιση του πτώματος κάποιου που δήλωνε δημόσια θεός και βασιλιάς. Αντιστοίχως το Σανχεντρίν θα επιδίωκε να ολοκληρώσει το έργο της εξόντωσης του μισητού μεσσία και των λιγοστών οπαδών του. Ωστόσο τίποτε απ’αυτά δεν γίνεται.

Δεν είναι όμως μόνο ο Πιλάτος και ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας που εξαφανίζεται απ’ την ιστορία. Το ίδιο συμβαίνει και με το Νικόδημο, την Μάρθα, τον αναστημένο αδερφό της Λάζαρο, τον Σίμωνα τον Κυρηναίο και τους γιους του, τη Μαρία την Μαγδαληνή (μετά τις Πράξεις 2). Ακόμα και η οικογένεια του Ιησού δεν ξανα-αναφέρεται μετά τις Πράξεις 1.14. Η μητέρα του εξαφανίζεται από την ιστορία χωρίς να μας λέγεται τίποτα για την ζωή της, τις ομολογίες της, τον θάνατό της κλπ. ‘Ολα αυτά είναι απολύτως συμβατά με την μυθικιστική θεωρία, αλλά είναι σίγουρα απρόσμενα στην αντίθετη περίπτωση.

Τα αδέρφια του Ιησού επίσης εξαφανίζονται μετά την συγκέντρωση στις Πράξεις 1.14 χωρίς να παίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία. Εδώ συμπεριλαμβάνεται και ο Ιάκωβος, ένας εκ των τριών στύλων της εκκλησίας- όπως αφήνεται να εννοηθεί στην Προς Γαλάτες 1.19, 2.9 και Προς Κορίνθιους 17.7. Μια ύστερη παράδοση θέλει τον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιησού, να ηγείται της εκκλησίας ακριβώς στην συγκεκριμένη περίοδο. Γιατί όμως δεν αναφέρεται στις Πράξεις; Ο “Λουκάς” και οι “Πράξεις” αναφέρουν δύο Ιακώβους, αλλά και οι δύο διαχωρίζονται από τους αδερφούς του (Πράξεις 1.13-14). ΄Ενας απ’αυτούς είναι σίγουρα ένας εκ των τριών στύλων (μαζί με Πέτρο και Ιωάννη) που αναφέρει ο Παύλος (βλ επίσης Μάρκος 3.16, 5.37, 9.2, 14.33, Λουκάς 5.10, 8.51, 9.28) που ξεκάθαρα δεν είναι ο αδερφός του Ιησού, αλλά ο αδελφός του Ιωάννη που αποκεφαλίζεται από τον Ηρώδη Αγρίππα στις Πράξεις 12.1-2. Ο άλλος Ιάκωβος είναι ο γιος του Αλφαίου (Λουκάς 6.15, Πράξεις 1.13). Ο συγγραφέας των Πράξεων αντιφάσκει με τις χρονολογίες που δίνει ο Παύλος, αναγκάζοντάς μας να υποθέσουμε πως απλά άλλαξε χρονική θέση σε μια μεταγενέστερη ιστορία για τον Ιάκωβο τον Στύλο, έχοντας ξεχάσει οτι τον “σκότωσε” νωρίτερα. Διαφορετικά πως να εξηγήσουμε το γεγονός ότι αυτός ο δεύτερος Ιάκωβος παίζει τον ρόλο που έπαιζε ο πρώτος; Μια ύστερη παράδοση θέλει τον γιο του Αλφαίου να γίνεται ο Ιάκωβος, ο “αδερφός του Κυρίου”. Αλλά ούτε ο “Λουκάς” ούτε τα άλλα ευαγγέλια υπονοούν πως κάποιος βιολογικός αδερφός του Ιησού έπαιξε ηγετικό ρόλο στην πρώιμη εκκλησία. Ακόμα και ο “Μάρκος” έχει τον Ιησού να αποκηρύσσει την οικογένεια του (3.31-34, επίσης Ματθαίος 12.46-50 και Λουκάς 8.19-21 και λιγότερα άμεσα στον Ιωάννη 7.5 και 19.26).

‘Αρα αμέσως μετά το 1ο κεφάλαιο, όταν δηλαδή ο Χριστιανισμός αρχίζει να αποκτά δημόσιο αρχείο, όχι μόνο η οικογένειά του, αλλά και κεντρικά πρόσωπα της ζωής του Ιησού, εξαφανίζονται. ‘Ολα αυτά είναι κάπως ανεξήγητα για τους υποστηρικτές της όποιας ιστορικότητας, εκτός αν ο συγγραφέας βασίζεται και σε μια άλλη θεολογική παράδοση που αυτά τα πρόσωπα απλά δεν υπάρχουν.

‘Αλλο ένα πρόβλημα είναι οι περίφημες δίκες του Παύλου. Αντίθετα με τα υπόλοιπα κηρύγματα στο βιβλίο των Πράξεων, ο ιστορικός Ιησούς απουσιάζει απ’ τις ομιλίες του Παύλου. Αυτό είναι μάλλον απίθανο, εκτός αν αυτές οι ομιλίες προέρχονται από μια άλλη παράδοση και δεν αποτελούν κατασκευή του “Λουκά”. Στις Πράξεις ο Παύλος αντιμετωπίζει δύο μεγάλες δίκες : Μια σύντομη στην Ελλάδα και μία στην Ιουδαία. Η πρώτη συμβαίνει ενώπιον του Ρωμαίου κυβερνήτη Γαλλίωνα (Πράξεις 18:13) ο οποίος τον απαλλάσσει από την κατηγορία λέγοντας:

“Αν ήταν για κανένα αδίκημα ή κακούργημα με δόλο, θα ήταν λογικό να σας ακούσω Ιουδαίοι. Εφόσον όμως πρόκειται για θέματα διδασκαλίας και ονομάτων και νόμου δικού σας, τακτοποιήστε το μόνοι σας. Δικαστής αυτών των ζητημάτων δεν θέλω να είμαι”.

Σε όλα αυτά όμως δεν υπάρχει καμιά αναφορά στον Ιησού. Στην συνέχεια ο Παύλος υποτίθεται πως προκαλεί μια εξέγερση στην Ιερουσαλήμ (21.17-31). Ο Ρωμαίος κυβερνήτης Κλαύδιος Λυσίας παρεμβαίνει (21.31-39), ηρεμεί τα πράγματα και αφήνει τον Παύλο να βγάλει ένα λόγο, αλλά πάλι εξαγριώνει το πλήθος το οποίο ζητάει την θανάτωσή του (21.39-22.23). Σ’αυτό το σημείο ο Λυσίας τον θέτει ξανά υπό κράτηση και τότε ανακαλύπτει ότι ο Παύλος είναι Ρωμαίος πολίτης, μια λεπτομέρεια που ο Παύλος δεν αναφέρει ποτέ στις επιστολές του. Μάλιστα στην Β Προς Κορινθίους 11.25 λέει πως φυλακίστηκε και βασανίστηκε αρκετές φορές, αντίθετα με τις Πράξεις που επικαλείται αυτή του την ιδιότητα για να αποφύγει τον ξυλοδαρμό. Πάλι στην ομιλία του δεν κάνει καμία αναφορά σε κάποιον ιστορικό Ιησού, αλλά σε έναν Κύριο που γίνεται γνωστός βάσει “αποκαλύψεων” (22.6-15, 17.18). Ο Λυσίας τότε φέρνει τον Παύλο ενώπιον της εβραϊκής ελίτ. Οι Φαρισαίοι καταλήγουν πως “Δεν βρίσκουμε τίποτα λάθος σ’αυτόν τον άνθρωπο. ΄Ισως πνεύμα ή Αγγελος να μίλησε σ’αυτόν” (23.9), αλλά τότε ξεσπάει μια διαμάχη με τους Σαδδουκαίους η οποία πάλι καταλήγει σε εξέγερση. Ο Λυσίας τότε φυγαδεύει τον Παύλο στον Ρωμαίο κυβερνήτη συνοδεία ισχυρής φρουράς (23.12-24) γράφοντας το παρακάτω γράμμα:

“Ο Κλαύδιος Λυσίας χαιρετίζει τον ευγενέστατον ηγεμόνα Φήλικα.Τον άνδρα αυτόν, που συνελήφθη από τους Ιουδαίους και επρόκειτο να φονευθή από αυτούς, όρμησα εγώ μαζί με το στράτευμα και τον έσωσα από τα χέρια των, διότι έμαθα ότι είναι Ρωμαίος. Επειδή δε ήθελα να μάθω την αιτίαν, δια την οποίαν τον κατηγορούσαν, τον εκατέβασα στο συνέδριόν των.Ευρήκα όμως να τον κατηγορούν δια ζητήματα του θρησκευτικού των νόμου, χωρίς να έχη υποπέσει εις κανένα έγκλημα, το οποίον να τιμωρήται από τους νόμους μας με θάνατον η με φυλάκησιν. Επειδή δε μου κατηγγέλθη ότι επρόκειτο να γίνει κάποια δολοφονική απόπειρα εναντίον του ανδρός αυτού εκ μέρους των Ιουδαίων, τον έστειλα αμέσως προς σε και παρήγγειλα στους κατηγόρους του να εκθέσουν ενώπιόν σου όσα έχουν εναντίον του. Υγίαινε”.

Είναι μάλλον απίθανο να πρόκειται για αυθεντικό γράμμα, αφού δεν περιέχει το πλήρες όνομα του Παύλου, του Λυσία και του Φήλικα, όπως και την ημερομηνία. Επίσης, το γεγονός πως ο Παύλος λάτρευε έναν καταδικασμένο απ’ τη Ρώμη μάρτυρα, θα έπρεπε να αποτελεί βασική πληροφορία του Λυσία στον Φήλικα. Στην συνέχεια οι κατήγοροι του προσάπτουν την κατηγορία της εξέγερσης και της αμφισβήτησης του θρόνου, χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά στον Ιησού που λάτρευε ο Παύλος, κάτι που αναμφίβολα θα διευκόλυνε την σύσταση του κατηγορητηρίου. Τότε επιτρέπουν στον Παύλο να απαντήσει (24.10-21), χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά στον Ιησού, εκτός απ’ τον ισχυρισμό ότι δεν έχουν αποδείξεις για να τον καταδικάσουν και πως οι Φαρισαίοι συμφωνούν μαζί του πως θα υπάρξει ανάσταση νεκρών. Ο Παύλος τότε φυλακίζεται χωρίς συγκεκριμένο λόγο για δύο χρόνια (παράνομο για έναν Ρωμαίο πολίτη). Κατά την διάρκεια της κράτησής του, ο Παύλος συναντιέται ιδιαιτέρως με τον Φήλικα και κατά την συζήτηση μεταξύ τους τον τρομάζει μιλώντας του για την μελλοντική κρίση (24,22-27), αλλά και πάλι δεν λέει τίποτα για τον υποτιθέμενο Ιησού πέραν από μία αναφορά στη “πίστη στον Ιησού” (24.24) χωρίς να μας εξηγείται τι εννοεί.

Αργότερα αναλαμβάνει ένας νέος κυβερνήτης, ο Φήστος, ο οποίος συνεχίζει να κρατάει φυλακισμένο τον Παύλο με το ίδιο αστήρικτο κατηγορητήριο. Αυτή την φορά ο Παύλος ζητάει ακρόαση απ΄τον Καίσαρα-ένα αίτημα που γίνεται δεκτό. Ο Παύλος τότε στέλνεται στη Ρώμη και ο Φήστος λέει στον Αγρίππα πως οι κατήγοροι του Παύλου δεν έφεραν συγκεκριμένες κατηγορίες εκτός από κάποιες ενστάσεις σχετικά με την νέα θρησκεία του υποτιθέμενου Ιησού, ο οποίος πέθανε, αλλά σύμφωνα με τον Παύλο είναι “ζωντανός” (25.18-19), κάτι που δείχνει πως δεν ήξερε ποιος ήταν αυτός ο Ιησούς- πράγμα απίθανο αν είχε εκτελεστεί από τον Πόντιο Πιλάτο μερικά χρόνια πριν! Πράγματι, φαίνεται πως η διαμάχη για το αν αυτός ο “Ιησούς” είναι νεκρός ή ζωντανός γίνεται κατανοητή μέσα από ένα περίεργο πρίσμα της εβραϊκής θεολογίας.

Τότε ο Παύλος κάνει μια ομιλία 22 στίχων (26.1-23) χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά σε κάποιον ιστορικό Ιησού, πέρα από ένα κοσμικό ον που αποκαλύπτεται στους ανθρώπους. Καμιά αναφορά στη δημόσια δράση του, τα θαύματα, τις διδασκαλίες, την επιλογή μαθητών, την άδικη καταδίκη του κλπ. Αυτές οι δηλώσεις του διαφέρουν σημαντικά από την ομιλία του στη συναγωγή της Αντιόχειας (13.23-41), όπου γίνεται αναφορά σε ουσιαστικές λεπτομέρειες. ΄Οχι όμως σ’αυτή τη σημαντική δίκη του Παύλου. Εδώ η γνώση της εκτέλεσης και της ανάστασης του Ιησού είναι μόνο βάσει των Γραφών και επειδή “ο Μωυσής και οι προφήτες το είχαν προειπεί“.

Δικαιολογημένα ο Φήστος αντιδράει λέγοντας “Είσαι τρελός Παύλο!”, αφού ο τελευταίος λέει πως κατηγορείται επειδή γνωρίζει πράγματα από τις Γραφές και φωνές από τον Ουρανό! Ο Παύλος τότε τον καθησυχάζει, λέγοντας πως δεν είναι τρελός και πως ο Αγρίππας, σαν Εβραίος, “γνωρίζει γι’αυτά τα πράγματα.” (26.26). Ποια πράγματα εννοεί ο Παύλος; ‘Οτι ήταν για καιρό αφοσιωμένος Φαρισσαίος (26.4-5) περιμένοντας την εκπλήρωση των γραφών, όπως όλοι οι Εβραίοι, δηλαδή την ανάσταση των νεκρών; (26:6); Πως ο Παύλος κατεδίωκε τους Χριστιανούς (26.9-11) αλλά τότε είδε ένα φως από τον ουρανό που του είπε να μετανοήσει και να κάνει έργα μετάνοιας, να κηρύξει στους Εθνικούς (26.19-20), οι Εβραίοι τον κατεδίωξαν, αλλά τώρα είναι σε δίκη λέγοντας απλά πως” ο Μωυσής και οι προφήτες” είχαν πει πως αυτά θα γίνονταν; (26.22). Καμία αναφορά στον ιστορικό Ιησού. ΄Οπως ακριβώς οι Φαρισσαίοι ισχυρίζονται πως “ένα πνεύμα ή Αγγελος” μίλησε σ’αυτόν. Από τις Πράξεις 23 εως 26, αυτό είναι ο,τι γνωρίζει ο Παύλος.

Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση γιατί ο “Λουκάς” δεν κάνει λόγο πουθενά σ’αυτές τις ομιλίες για την ζωή του Ιησού, τις διδασκαλίες, τις περιοδείες, την καταδίκη απ΄ τον Πιλάτο κλπ, κάτι που θα αποτελούσε ουσιαστική γραμμή υπεράσπισης σ’αυτές τις δίκες. Η μόνη εξήγηση είναι ότι χρησιμοποιεί κάποια άλλη παράδοση για τις “Πράξεις του Παύλου”, όπου δεν υπάρχει κάποιος ιστορικός Ιησούς.

Αναγκαστικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με δύο πιθανότητες: α) ότι στην αρχική παράδοση δεν υπήρχε καμία κυριολεκτική ανάσταση του Ιησού, αλλά η ανάσταση του κατανοούνταν ως η μετάβαση σε ένα ουράνιο σώμα, και άρα η χριστιανική δοξασία αντιμετωπιζόταν απλά ως μία νέα δεισιδαιμονία, τόσο απ΄τους Ρωμαίους όσο και απ΄ τους Εβραίους β) ότι ο συγγραφέας των Πράξεων απλά κατασκευάζει την ιστορία του αγνοώντας αυτές τις παραμέτρους. ‘Η και τα δύο.

(Είναι η ανάσταση ιστορικό γεγονός; –https://www.youtube.com/watch?v=vnP63yaGilQ )

10) Τα Ευαγγέλια είναι ρεαλιστικές αφηγήσεις

“Κάθε ένα από τα κανονικά ευαγγέλια είναι θρησκευτική διακήρυξη στην μορφή φανταστικής λογοτεχνίας. Οι Χριστιανοί δεν δίστασαν να γράψουν φανταστικές ιστορίες για τον Ιησού και πρέπει να θυμόμαστε πως τα τέσσερα κανονικά ευαγγέλια είναι μόνο η αφρόκρεμα μιας μεγάλης και ποικιλόμορφης λογοτεχνίας. ΄Εχουμε ακόμα στην κατοχή μας τέτοια έργα, είτε ολόκληρα είτε αποσπασματικά, όπως το Ευαγγέλιο του Πέτρου, το Ευαγγέλιο του Φιλίππου, το κρυφό ευαγγέλιο του Μάρκου, το Ευαγγέλιο της Μαρίας της Μαγδαληνής και αρκετά ανώνυμα ευαγγέλια όπως σύμφωνα με τους Εβραίους, τους Αιγυπτίους, τους Εβιωνίτες κλπ. Ο Ιησούς είναι ουσιαστικά ένα μεγάλο σώμα λογοτεχνίας, συχνά ανορθόδοξης ή συνηθισμένης μυθοπλασίας”.

(Randel Helms, Gospel Fictions, σελ 11-12)

Ο Ιησούς ξεραίνει με μαγικό τρόπο μια συκιά επειδή δεν βρήκε σύκα να φάει. Ρίχνει στον γκρεμό δύο χιλιάδες γουρούνια στέλνοντάς τους δαιμόνια! Πείθει αρκετούς ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις ζωές και τις οικογένειές τους και να τον ακολουθήσουν εμφανιζόμενος απ΄ το πουθενά, χωρίς να κάνει κάτι ιδιαίτερο, μόνο εκφράζοντας δύο προτάσεις. Εκδιώχνει τους αργυραμοιβούς απ΄ τον τεράστιο αυλόγυρο του ναού μόνος και χωρίς να συλλαμβάνεται από την στρατιωτική φρουρά. Ο ήλιος σβήνει για τρεις ώρες. Το παραπέτασμα του ναού σχίζεται στα δύο με μαγικό τρόπο. Ορδές από ζωντανούς νεκρούς παρελαύνουν στην Ιερουσαλήμ μετά τον θάνατό του. Περπατάει στο νερό και ελέγχει τον καιρό. Ταϊζει χιλιάδες με μερικά ψάρια και καρβέλια. Θεραπεύει ακρωτηριασμένα αυτιά. Ακούγονται φωνές απ΄ τον ουρανό.

Χρειάζεται να συνεχίσουμε; Αυτή είναι η ουσία του μύθου. Ακόμα και οι Χριστιανοί απολογητές θα γελούσαν μ΄ αυτές τις ιστορίες αν τις διάβαζαν σε άλλα θρησκευτικά κείμενα. Θα απαντούσαν πως αυτές οι ιστορίες δεν βασίζονται σε αξιόπιστες πηγές (ούτε αξιολογούνται απ’αυτούς που τις γράψαν), οτι μοιάζουν με άλλες μυθολογικές αφηγήσεις και ότι βρίθουν απίθανων και παράλογων ισχυρισμών.

‘Ενα κλασικό παράδειγμα πως τα ευαγγέλια είναι έργο μυθοπλασίας είναι η ιστορία με την ξήρανση της συκιάς: Ο Ιησούς είναι πεινασμένος (που υποτίθεται πως πολλαπλασίασε τα ψωμιά και τα ψάρια) αλλά δεν βρίσκει σύκα να φάει γιατί δεν ήταν η εποχή των σύκων. Τότε καταριέται την συκιά, αμέσως μετά εκδιώχνει τους αργυραμοιβούς απ΄ το Ναό και όταν εξέρχεται του Ναού η συκιά έχει ξεραθεί απ΄τη ρίζα (Μάρκος 11:12-14 και 11:19-22)! Φυσικά όλη η ιστορία δεν βγάζει κανένα νόημα σαν πραγματική ιστορία αλλά μόνο σαν μια παραβολή για την απόρριψη του θυσιαστικού συστήματος του εβραϊκού Ναού (εξηγείται με ωραίο τρόπο απο τον RG Ηamerton–Kelly, “The Gospel and the Sacred: Poetics of Violence in Mark,“) . Το μήνυμα εδώ είναι πως ο διεφθαρμένος Ναός έφτασε στο τέλος του και το τελετουργικό της άφεσης των αμαρτιών θα αντικατασταθεί απ΄ την προσευχή και την απ’ευθείας συγχώρεση. Για να γίνει όμως αυτό απαιτούνταν μια ανώτερη θυσία. ΄Ενας μεσσίας που θα προσφέρονταν σαν μια διαχρονική θυσία, ο οποίος κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μια ουράνια μορφή και όχι απαραίτητα ένα ιστορικό πρόσωπο.

Eδώ έχει ενδιαφέρον να παρουσιάσουμε μια λογοτεχνική τεχνική που χρησιμοποιείται συχνά στον Μάρκο και τους άλλους ευαγγελιστές, που οι μελετητές αποκαλούν “Inclusio” ή “Μarkan sandwitches“. Σύμφωνα μ’αυτή την τεχνική, ο συγγραφέας παρεμβάλει μια ιστορία μέσα σε μια άλλη πριν ολοκληρωθεί η αρχική ιστορία. Ο σκοπός αυτής της τεχνικής είναι η υποδήλωση μιας θεολογικής αλήθειας σε δύο επίπεδα με έντονα δραματικό ή ειρωνικό τόνο. Μερικά γνωστά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:

1. Μάρκος 11:12-21 (Η συκιά και ο Ναός)

Α Ο Ιησούς καταριέται την συκιά γιατί δεν βρήκε καρπούς να φάει (12-14)

Β Ο Ιησούς “καθαρίζει” τον Ναό (15-19)

Α Ο Πέτρος διαπιστώνει πως η συκιά έχει ξεραθεί απο την ρίζα (20-21)

2. Μάρκος 3:20–35 (οικογένεια/Βεελζεβουλ)

A Η οικογένεια του Ιησού έρχεται να τον συμμαζέψει (20–21)

B Οι γραμματείς τον κατηγορούν πως εξορκίζει με την δύναμη του Βεελζεβουλ (22–30)

A Η οικογένεια του έρχεται να τον δει και τους απορρίπτει (31–35)

3. Mάρκος 5:21–43 (Η κόρη του Ιάειρου και η αιμορραγούσα γυναίκα)

A Ο Ιάειρος παρακαλεί τον Ιησού να σώσει την 12χρονη κόρη του (21–24)

B Μια γυναίκα που αιμορραγεί 12 χρόνια θεραπεύεται ακουμπώντας τον Ιησού (25–34)

A Ο Ιησούς ανασταίνει την κόρη του Ιάειρου (35–43)

4. Mάρκος 6:7–30 (οι Δώδεκα/ο Βαπτιστής)

A Ο Ιησούς αποστέλει τους Δώδεκα (7–13)

B Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής εκτελείται (14–29)

A Οι Δώδεκα επιστρέφουν στον Ιησού (30)

5. Μάρκος 9:36-10:16 (Παιδιά και διαζύγιο)

A Eυλογεί τα παιδιά (9:36-50)

Β Σχετικά με το διαζύγιο (10:1-12)

Α Ευλογεί τα παιδιά (10:13-16)

6. Mάρκος 14:1–11 (Συνωμοσία/επάλειψη με μύρο)

A Οι αρχιερείς σχεδιάζουν να σκοτώσουν τον Ιησού ( 1–2)

B Ο Ιησούς αλείφεται με μύρο από μια ανώνυμη γυναίκα στην Βυθανία για να προετοιμαστεί για την ταφή του (3–9)

A Ο Ιούδας συμφωνεί να προδώσει τον Ιησού (10–11)

7. Mάρκος 14:53–72 (Η άρνηση του Πέτρου/ η δίκη)

A Ο Πέτρος ακολουθεί τον Ιησού στο προαύλιο του Αρχιερέα (53–54)

B Ο Ιησούς ανακρίνεται από το Συμβούλιο (55–65)

A Ο Πέτρος αρνείται τον Ιησού (66–72)

Για την ακρίβεια όλο το ευαγγέλιο του Μάρκου έχει μια τέτοια λογοτεχνική δομή και χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: Α- Η αφήγηση της μαθητείας (κεφ. 1-3)Β- Η αφήγηση της θάλασσας (κεφ 4.1-8.26) Γ- Η αφήγηση του δρόμου (κεφ. 8.27-10) Δ- Η αφήγηση του Πάσχα (κεφ. 11-16)

Kαι οι τέσσερις αφηγήσεις “καθρεφτίζουν” η μία την άλλη, με μια σειρά από συμπτώσεις που προδίδουν την λογοτεχνική δομή του ευαγγελίου. Ας δούμε για παράδειγμα τις τρεις πρώτες αφηγήσεις:

Α Ξεκινάει η εξωτερική περιοδεία (1.14-34)

Β Οι άνθρωποι αναζητούν τον Ιησού για να τους θεραπεύσει (1.35-38) (αλλά ο Ιησούς λέει πως πρέπει να διδάξει περισσότερους)

Γ Ο Iησούς ξεκινά περιοδεία στην Γαλιλαία (1.39-19)

Δ Ο Ιησούς σταματάει στην Καπερναούμ (2.1-12) (εξηγεί γιατί μπορεί να συγχωρεί τις αμαρτίες)

Ε Προβλήματα και αντιπαραθέσεις (2.13-3.12)

Ζ Μια σημαντική σύναξη σε ένα βουνό (3.13-19)

Η Ο Ιησούς κατηγορείται πως λειτουργεί κατ΄ενέργεια του Βεελζεβούλ (3.20-35) (και κηρύττει πως αυτοί που τον απορρίπτουν είναι καταραμμένοι)

–Παρεμβάλλεται το αφήγημα της Θάλασσας (κεφ. 4-8). Αμέσως μετά, η ίδια σειρά γεγονότων εξελίσσεται αντίστροφα:

Η Ο Ιησούς κατηγορεί τον Πέτρο πως λειτουργεί κατ΄ενέργεια του Σατανά (8.27-9.1) (και κηρύττει πως όσοι βλασφημούν το Αγιο πνεύμα θα είναι καταραμένοι)

Ζ Μια σημαντική σύναξη σε ένα βουνό (9.2-13)

Ε Προβλήματα και αντιπαραθέσεις (9.14-32)

Δ Ο Ιησούς σταματάει στην Καπερναούμ (9.33-50) (και εξηγεί τους κινδύνους της αμαρτίας)

Γ Ο Ιησούς ξεκινά περιοδεία πέραν της Γαλιλαίας (10-1.6)

Β Οι άνθρωποι αναζητούν τον Ιησού για ευλογία (10.17-45) (αλλά τους διδάσκει πως ο τρόπος τους είναι λανθασμένος)

Α Τελειώνει η εξωτερική περιοδεία (10.46-52)

Ακόμα και τα θαύματα του Ιησού είναι προσαρμοσμένα μέσα σε μία κομψά δομημένη λογοτεχνική αφήγηση. Αυτό φαίνεται και στο Αφήγημα της θάλασσας:

Πρώτη φάση:

1) Κυριαρχία πάνω στο νερό. Ο Ιησούς διατάζει την καταιγίδα να παύσει (4:35-41) -2) Εξορκισμός του δαιμονισμένου στους Γεργεσηνούς (5.1-20) -3) Θεραπεία της γυναίκας με την αιμορραγία -4) Θεραπεία της κόρης του Ιάειρου (5.21-43) – 5) Ο θαυμαστός χορτασμός των 5000 (6.34-44,53)

Δεύτερη φάση:

1) Κυριαρχία πάνω στο νερό. Ο Ιησούς περπατάει πάνω στα νερά της λίμνης (6.45-51)-2) ο εξορκισμός της Συροφοινίκισσας γυναίκας (7.24-30) -3) Η θεραπεία του κωφάλαλου (7.32-37) -4) Ο θαυμαστός χορτασμός των 4000 (8.1-10) -5) Η θεραπεία του τυφλού της Βησθαϊδα με το σάλιο (8.22-26).

Πάρα πολλές αφηγήσεις Αγίων Εβραίων, όπως ο Μωυσής, εκτελούν μια χρονική ακολουθία πέντε θαυμάτων και το αφήγημα του Μάρκου φέρει παραλληλισμούς με το αφήγημα με τον Μωυσή στην έρημο (Εξοδος 13-17). Η αφήγηση του Μωυσή στην έρημο ξεκινάει με ένα θαύμα του νερού στη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας (Εξ. 13-15), όπου διατάζει τα νερά να τραβηχτούν για να διαβεί ο λαός του. Με το δεύτερο θαύμα ξεδιψάει τους Εβραίους με ένα μαγικό δέντρο που μετατρέπει το πικρό νερό μια λίμνης σε πόσιμο (Εξ.15.22-27). Κατά μια ενδιαφέρουσα αντιστοιχία, όταν θεραπεύεται ο τυφλός στη Βησθαϊδα παρομοιάζει τους ανθρώπους με δέντρα. Το τρίτο θαύμα αφορά τον θαυμαστό χορτασμό των Ισραηλιτών με το μάννα εξ ουρανού (Εξ.16) και στο τέταρτο θαύμα ο Μωυσής πάλι κάνει το θαύμα του νερού με το χτύπημα του ραβδιού σε ένα βράχο απ’όπου ρέει νερό θαυματουργικά (Εξ.17.1-7). Το ηθικό δίδαγμα είναι πως παρά τον φόβο τους ,ο Μωυσής θα τους σώσει από την δίψα αν έχουν πίστη. Πάλι, κατά μία αξιοπρόσεκτη αντιστοιχία, ο Μωυσής παίρνει μαζί του τρεις πρεσβύτερους για να δουν το θαύμα, ακριβώς όπως ο Ιησούς παίρνει μαζί του τους κορυφαίους τρεις αποστόλους στο θαύμα της κόρης του Ιάειρου. Και στο πέμπτο θαύμα ο Μωυσής βοηθάει τον στρατό του Ιησού του Ναυή να κατατροπώσει τον στρατό των Αμαλικητών (Χαναναίοι, όπως η Συροφοινίκισσα γυναίκα) κρατώντας τα χέρια του σηκωμένα (Εξ. 17.8-16). ΄Ενας ολοφάνερος συμβολισμός για την δύναμη του Θεού απέναντι στις δυνάμεις του κακού, όπως η δύναμη του Ιησού πάνω στα δαιμόνια τα οποία στην ιστορία του δαιμονισμένου στους Γεργεσηνούς συστήνονται ως “Λεγεών”!

Οι μελετητές έχουν παρατηρήσει κι’άλλους παραλληλισμούς του Ιησού με την ιστορία του Μωυσή, όχι μόνο στο αφήγημα της γέννησης, αλλά και σε άλλα σημεία όπως στην ιστορία της δοκιμασίας του Ιησού στην έρημο για σαράντα μέρες (Ματθαίος 4.1-11), αντίστοιχα με την δοκιμασία του Ισραήλ στην έρημο για σαράντα χρόνια (Δευτερονόμιο 8.1). Αλλά αντίθετα με το αρχαίο Ισραήλ, ο Ιησούς νικάει όλους τους ίδιους πειρασμούς (‘Εξοδος 17.1-3, 32 ). Αντιστοίχως ο Ιησούς δίνει τις νέες εντολές πάνω σ’ ένα βουνό, καθώς και πέντε ομιλίες (στον Ματθαίο) που υποτίθεται θα αντικαταστήσουν την Πεντάτευχο που αποδιδόταν στον Μωυσή (Dale Allison: Α Μatthean typology, 1993, και Κenton Sparks: Gospel as conquest: Mosaic typology, 2006).

Είδαμε λοιπόν μέχρι τώρα πως η αφήγηση των ευαγγελίων είναι τόσο κομψή, προγραμματισμένη, λογοτεχνικά δομημένη και ολοφάνερα εμπνευσμένη από τις παλιές ιστορίες, που είναι απίθανο να μιλάμε για καταγραφή πραγματικών γεγονότων. Οι Ευαγγελιστές επινοούν μια ιστορία.

Ο γνωστός μελετητής της ΚΔ Jοhn Dominic Crossan έγραψε προ λίγων ετών το εξαιρετικό βιβλίο “Τhe Power Of Parable-How Fiction by Jesus Became Fiction about Jesus, 2013″, όπου εξηγεί πως όλα τα ευαγγέλια θα πρέπει να διαβάζονται σαν παραβολές.

Μια άλλη παράμετρος που καταδεικνύει την λογοτεχνική δομή των Ευαγγελίων είναι οι ολοφάνερες λογοκλοπές του Ευαγγελίου από τα Ομηρικά Έπη, προκειμένου να κατασκευαστεί ένα θρησκευτικό αντι-έπος. Ο Dennis Macdonald (Tα ομηρικά έπη και το Κατα Μάρκον Ευαγγέλιο, εκδ. Κάκτος) έχει αποκαλύψει πολλούς παραλληλισμούς της ευαγγελικής αφήγησης με τα ομηρικά έπη. Μ’αυτήν όμως τη θεωρία θα ασχοληθούμε σε ξεχωριστή εργασία. (Το χριστιανικό Eυαγγέλιο και η Ομήρου Οδύσσεια – https://mythikismos.gr/?p=2369)

11. Οι ευαγγελιστές έμαθαν για τη θαυμαστή γέννηση του Ιησού απ’ την ίδια την θεοτόκο Μαρία.

Ο “Μάρκος” και ο Παύλος ασφαλώς δεν αναφέρουν καμία θαυμαστή γέννηση. Η μητέρα του Ιησού και τα αδέρφια του εμφανίζονται μόνο δύο φορές στο ευαγγέλιο του Μάρκου χωρίς να παίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία (3.31-35 και 6.1-6-μάλιστα στην πρώτη περίπτωση δεν αναφέρεται καν το όνομα της Μαρίας) προκειμένου να τονιστεί ο διαχωρισμός της βιολογικής απ’ τη πνευματική οικογένεια του Ιησού και η απόρριψη από τους οικείους του, κάτι που ενδεχομένως αντικατόπτριζε τις προκλήσεις που αντιμετώπιζαν οι πρώτοι Χριστιανοί την εποχή που έγραφε ο ευαγγελιστής. Ο “Ματθαίος” μετά αναφέρει την ιστορία της θαυμαστής γένησης και ο “Λουκάς” τη διανθίζει με καινούργια στοιχεία που εμπνέεται από αλλού. Σήμερα βέβαια κανένας σοβαρός ιστορικός δεν θα θεωρούσε αξιόπιστες αυτές τις ιστορίες. Για παράδειγμα η ιστορία της γέννησης του Ιωάννη του Βαπτιστή είναι εμπνευσμένη από τη γέννηση του Σαμψών στις Βιβλικές Αρχαιότητες (42) (Ψευδο-Φίλωνας), ένα ανώνυμο βιβλίο του πρώτου αιώνα. Ο ύμνος της Μαρίας (Λουκάς 1.46-55) είναι εμπνευσμένος από τον ύμνο της ‘Αννας (Α Βασιλειών 2.1-10). Ακόμα και τα ονόματα των γονέων του Ιωάννη έχουν λογοτεχνική σημασία: Ελισσάβετ σημαίνει “ο Θεός υπόσχεται” και Ζαχαρίας “ο Θεός θυμάται”. Πράγματι, ο ύμνος της Μαρίας αναφέρεται στην υπόσχεση και στην ενθύμηση του Θεού (Λουκάς 1.54-55) με τα λόγια “ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ μνησθῆναι ἐλέους, καθὼς ἐλάλησε πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν, τῷ Ἀβραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα“. Παραδόξως από ΄κει και μετά η Μαρία δεν κάνει ούτε μια δήλωση για τον εαυτό της. Δέχεται την επίσκεψη των βοσκών και των μάγων (Λκ 2.16), φυγαδεύεται στην Αίγυπτο (Mατθαίος 2.13.18), απορεί με τους μεσσιανικούς ισχυρισμούς του δωδεκάχρονου γιού της (Λκ 2.48,52), είναι μάρτυρας στο θαύμα της Κανά (Ιω. 2.1,12), την απορρίπτει ο Ιησούς (Λκ 8. 19,21), είναι μάρτυρας της σταύρωσης (Ιω. 19.25,27), και αναμένει το ΄Αγιο πνεύμα (Πράξεις 1.14). Ωστόσο, δεν παίζει κανένα ρόλο στην δημιουργία της Εκκλησίας και το τέλος της προέρχεται από απόκρυφες παραδόσεις. (βλ και “Μαρία· από απλή γυναίκα, σε «μετά Θεόν, η θεός» – Η προοδευτική εξέλιξη της θεολογικής θέσης της Παναγίας, κατά του πρώτους χριστιανικούς αιώνες” https://www.pare–dose.net/6448 )

11. Ο “Λουκάς” είναι υπόδειγμα ιστορικού

Η αλήθεια είναι πως ο συγγραφέας του “Κατά Λουκάν” απλά προσπαθεί να σε πείσει οτι λειτουργεί σαν ιστορικός. Ωστόσο ποτέ δεν αναφέρει τις πηγές του και ποτέ δεν τις αξιολογεί. Για την ακρίβεια η βασική πηγή του είναι ο “Μάρκος” και ο “Ματθαίος”, τους οποίους συχνά διασκευάζει ή “βελτιώνει”. Π.χ. διαμορφώνει το αφήγημα της ανάστασης προκειμένου να απαντήσει στους σκεπτικιστές, λέγοντας πως ο Πέτρος έλεγξε τον ισχυρισμό των γυναικών για τον άδειο τάφο (Λκ 24:11-12) ή πως ο αναστημένος Ιησούς έδειξε τις πληγές του στους μαθητές του και έφαγε μαζί τους για να αποδείξει πως δεν είναι φάντασμα (Λκ 24:36-43) ή πως κυκλοφορούσε και συναναστρεφόταν με πολλούς ακολούθους τους για πάνω από ένα μήνα (Πράξεις 1:2-9).

Ο “Λουκάς” συχνά διασκευάζει τον “Ματθαίο” όπως στην περίπτωση της Επί του όρους ομιλίας που την τοποθετεί σε μια πεδιάδα. Ακόμα με πιο εμφανή τρόπο τροποποιεί όλα τα βασικά στοιχεία του αφηγήματος της γέννησης: Ενώ στον Ματθαίο οι γονείς του Ιησού παρουσιάζονται σαν παράνομοι που διαφεύγουν στην Βηθλεέμ για να γλιτώσουν από τον Ηρώδη και παραμένουν στο εξωτερικό για πάνω από μια δεκαετία, ο “Λουκάς” τους έχει να υπακούουν στην διαταγή του αυτοκράτορα και να πηγαίνουν να απογραφούν (Λκ 2.1-4). Και ενώ ο Ηρώδης αναζητά το βρέφος Ιησούς, ο “Λουκάς” έχει ανθρώπους (τους προφήτες ‘Αννα και Συμεών) να κάνουν δημόσιες δηλώσεις για τη μεσσιανικότητα του Ιησού, κάτι που ασφαλώς δεν θα είχε διαφύγει της προσοχής του Ηρώδη, ενώ η οικογένεια του Ιησού διαμένει στη Ναζαρέτ και επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ κάθε Πάσχα, σύμφωνα με τον μωσαϊκό νόμο (Λκ 2.41).

Ο “Λουκάς”, επίσης, αλλάζει το λόγο της γέννησης του Ιησού στη Βηθλεέμ και της καταγωγής του απ΄ τη Ναζαρέτ. Οι ενδείξεις, όμως, ότι απλά διασκευάζει τον “Ματθαίο” είναι προφανείς. Π.χ. το γεγονός πως και στις δύο αφηγήσεις οι άγγελοι δίνουν το ίδιο μήνυμα στον Ιωσήφ και την Μαρία, υπάρχει ένας ευαγγελισμός (με την ίδια σειρά γεγονότων και την ίδια φράση: “και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν“), μια παρθενογέννηση και μια παρόμοια γενεαλογία. Ο “Λουκάς” αντιγράφει κατά γράμμα τον Ματθαίο (Συγκρίνετε τον Μτ 1.21 με τον Λκ 1.31-32) και παρά τις όποιες αλλαγές δεν μπορεί να συγκαλύψει το γεγονός ότι απλά διασκευάζει τον “Ματθαίο”.

Πολλές διαφορές είναι απλά απίθανο να μην ήταν σκόπιμες. Για τον Λουκά η οικογένεια του Ιησού υπακούει πάντα στον κοσμικό νόμο. Ο Λουκάς, επίσης, διαγράφει την ανάμιξη των ξένων στη γέννηση του Ιησού (οι Πέρσες Μάγοι) και τους αντικαθιστά με τους (προφανώς Εβραίους) βοσκούς. Επίσης αντικαθιστά το μαγικό άστρο του “Ματθαίου” με αγγέλους που ενημερώνουν τους βοσκούς (Λκ 2.8-18). Ο “Λουκάς” ξεκάθαρα δεν ενέκρινε την ιστορία του “Ματθαίου” και απλά την διασκευάζει. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο “Λουκάς” διασκευάζει την ιστορία του “Ματθαίου” για τον Ιούδα (Πράξεις 1.16-20), όπως και τη γενεαλογία του Ιησού. Ο “Λουκάς” δεν θα μπορούσε να έχει πάρει τις πληροφορίες του από την (υποθετική) πηγή Q, η οποία δεν συμπεριελάμβανε θαυμαστές γεννήσεις, γενεαλογίες και τον θάνατο του Ιούδα. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως ο “Λουκάς” ήταν απλά μια απόπειρα να συνενωθούν δύο σέκτες του Χριστιανισμού: οι εθνικοί και οι πιστοί της Τορά. Tαυτόχρονα παρουσιάζει τον Ιησού και τον Χριστιανισμό ως μια νόμιμη, φιλοσοφική θρησκεία που σέβονται οι Ρωμαίοι και πολεμάται μόνο από τους σκληροπυρηνικούς Εβραίους. ΄Ετσι ουσιαστικά αντικρούει τον “Ματθαίο”, ο οποίος με τη σειρά του αντικρούει τον “Μάρκο”.

‘Εχει όμως ενδιαφέρον να δούμε πως ο “Λουκάς” (όπως και οι προηγούμενοι Ευαγγελιστές) διασκευάζει τις παλιές ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης, κυρίως του Ηλία και του Ελισσαίου. Ο κληρικός και μελετητής της Καινής Διαθήκης Thomas L. Brodie ( Proto–Luke, the Oldest Gospel Account: A Christ–Centered Synthesis of Old Testament History, Modelled Especially on the Elijah–Elisha Narrative) έχει αναλύσει εκτενώς αυτούς τους παραλληλισμούς, που συνήθως είναι είτε άμεσοι είτε αντίστροφοι. Πιο πάνω έφερα μερικά σχετικά παραδείγματα απ΄ το αφήγημα της γέννησης στον Λουκά, όπου απλά διασκευάζει θέματα από την ιουδαϊκή παράδοση.

Πχ στον Λουκά 7.11-17 μαθαίνουμε την ιστορία της ανάστασης του γιου της χήρας από την Ναϊν. Μια παρόμοια θαυμαστή ιστορία υπάρχει για τον γιατρό Ασκληπιάδη απο τον Απουλήιο (Florida 19) όπως και στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Φυσική Ιστορία: 7.176-179 και 26:15. Βλ. επίσης Φιλόστρατος: Βιος Απολλώνιου Τυανέα: 4.45 και Διογένης Λαέρτιος, Βιοι Φιλοσόφων, 8.67-8).

Ας κάνουμε μια σύγκριση του Λουκά με το Γ Βασιλειών:

-Συνέβη μετὰ ταῦτα …(Γ Βασιλειών 17.17)

Συνέβη ἐν τῷ ἑξῆς …(Λουκάς 7.11)

-Στις πύλες της πόλης Σαρέπτα ο Ηλίας συναντά μια χήρα (17.10)

Στις πύλες της πόλης Ναϊν ο Ιησούς συναντά μια χήρα (7.11-12)

-Ο γιος μια άλλης χήρας πεθαίνει (17.17)

Ο γιος της χήρας ήταν ήδη νεκρός (7.12)

-Η χήρα εκφράζει την αναξιότητα της λόγω των αμαρτιών της (17.18)

‘Ενας εκατόνταρχος (που ο Ιησούς έσωσε τον γιό του από τον θάνατο) είχε εκφράσει την αναξιότητα και την αμαρτωλότητά του στους αμέσως προηγούμενους στίχους (7.6)

–O Hλίας βαστάζει συμπονετικά τον νεκρό γιο της χήρας και ρωτάει τον Θεό γιατί το επέτρεψε (17.13-14)

Ο Ιησούς σπλαχνίζεται τη χήρα, ακουμπά το φέρετρο και αυτοί που το μεταφέρουν σταματούν (7.13-14)

-Ο Ηλίας προσεύχεται στο θεό να επιστρέψει στην ζωή ο νεαρός (17.21)

Ο Ιησούς διατάζει τον νεαρό να σηκωθεί (7.14)

-Το αγόρι επανέρχεται στη ζωή και μιλάει δυνατά (17.22)

Το αγόρι επανέρχεται στη ζωή και αμέσως αρχίζει να μιλάει (17.15)

-Και ο Ηλίας “ἔδωκεν αὐτὸ τῇ μητρὶ αὐτοῦ (17.23)

Και ο Ιησούς “ἔδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ (7.15)

-Και η χήρα αναγνωρίζει τον Ηλία σαν άνθρωπο Θεού που ο λόγος του είναι η αλήθεια (17.24)

Οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τον Ιησού σαν μεγάλο άνθρωπο του Θεού και

“ἐξῆλθεν ὁ λόγος οὗτος ἐν ὅλῃ τῇ Ἰουδαίᾳ” (7.16-17)

Η διαφορά εδώ είναι πως στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης είναι ο Θεός που προκάλεσε το κακό που έφερε συμφορά στη χήρα (Γ Βασ. 17.20), ενώ εδώ ο Θεός απλά παρηγορεί και θεραπεύει (Λκ 7.7). Φυσικά είναι απίθανο να μιλάμε απλά για σύμπτωση και είναι απλά ένα από τα πολλά παραδείγματα της μίμησης των παλαιών ιστοριών (Τhomas Brodie: The birth of the new Testament) .

11. Το κατά Ιωάννην είναι η μαρτυρία του “αγαπημένου μαθητή του Κυρίου”

To κατά Ιωάννη είναι μια ελεύθερη διασκευή των τριών συνοπτικών. ΄Οπως το θέτει ο μελετητής της Καινής Διαθήκης L. Michael White (From Jesus to Christianity, σελ 309):

“Οι πολλές αλλαγές του Ιωάννη στα υπόλοιπα ευαγγέλια μάλλον έγιναν σκόπιμα και εν πλήρη γνώση της παράδοσης των Συνοπτικών. Πάρα πολλά χαρακτηριστικά της Ιωαννικής αφήγησης αντανακλούν μια τέτοια γνώση και χρήση της συνοπτικής παράδοσης, συμπεριλαμβανομένων λεκτικών ομοιοτήτων με ξεκάθαρες γλωσσικές συνθέσεις ή αφηγηματικά στοιχεία από τον Μάρκο και τον Λουκά αντίστοιχα”.

Συνεπώς, πάλι δεν έχουμε να κάνουμε με κάποια ανεξάρτητη μαρτυρία, αλλά με μια αναδιαμόρφωση των προηγούμενων ευαγγελίων υπό το πρίσμα μιας διαφορετικής θεολογικής ατζέντας.

Στον “Μάρκο” ο Ιησούς λέει πως δεν θα δώσει κανένα σημείο σ’αυτή τη γενιά (8.11-12), όπως ακριβώς ισχυρίζεται και ο Παύλος (Α Κορ 1.22-24) πως δεν δόθηκε κανένα σημείο στους Εβραίους oτι ο Ιησούς είναι ο Χριστός. Ωστόσο, ακόμα και όταν ο “Μάρκος” επινοεί σημεία, είναι καθαρά αλληγορικές ιστορίες, που ούτε οι μαθητές φαίνεται να συζητούν ή να καταλαβαίνουν. Ο “Ματθαίος” (12.39 και 16.4), όμως, το επεκτείνει και λέει πως “η πονηρή και άπιστη γενιά ζητάει σημεία” αλλά “δεν θα της δοθεί τίποτα εκτός από το θαύμα του Ιωνά“. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη αναφορά στην ανάσταση, όπως παρουσιάζεται στον “Ματθαίο”, ο οποίος επινοεί μια ιστορία ανάστασης όπου οι Εβραίοι σίγουρα γνωρίζουν γι’αυτή (ο σκοπός του Ματθ. 28.11-15), αντίθετα με τον “Μάρκο” όπου η ανάσταση περνάει σχεδόν απαρατήρητη. Ο “Λουκάς” τώρα επεκτείνει κι άλλο την αναθεώρηση του “Ματθαίου” με την επινόηση της παραβολής του Λαζάρου (Λκ. 11.29), σύμφωνα με την οποία οι Εβραίοι δεν θα πίστευαν ακόμα και αν ένας Λάζαρος επέστρεφε απ’ τους νεκρούς! Ο Ιωάννης όμως αντιστρέφει πλήρως αυτή την αντίληψη παρουσιάζοντας έναν πραγματικό Λάζαρο που όντως επιστρέφει απ’ τους νεκρούς (Ιωαν. 11-12)! Οι Εβραίοι όμως δεν πείθονται και από εκείνη την μέρα μεθοδεύουν την εξόντωσή του. Πράγματι, στο κατά Ιωάννη ο Ιησούς πράττει διαρκώς σημεία που “μαρτυρούν την δόξα του” και αυτός είναι ο λόγος που εξαρχής οι μαθητές του πιστεύουν σ’αυτόν (Ιωαν. 2.11). Μια αίσθηση που δεν μας δίνεται στα προηγούμενα ευαγγέλια.

Ποιος είναι όμως ο μυστηριώδης “αγαπημένος μαθητής” που αναφέρεται συχνά στο εν λόγω ευαγγέλιο; (Ιωάννης 13:23, 19:26 20:2, 21:7, 21:20). Εδώ ας θυμηθούμε πως στα ευαγγέλια γίνεται λόγος και για άλλους μαθητές (Λκ 10).

Η μοναδική αναφορά σε πρόσωπο που ο Ιησούς αγαπούσε ιδιαίτερα είναι στο Κατά Ιωάννη 11.3-5: “Κύριε, ιδού αυτός, τον οποίον τόσον πολύ αγαπάς, είναι ασθενής” και “ηγάπα δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν Μάρθαν καὶ τὴν ἀδελφὴν αὐτῆς καὶ τὸν Λάζαρον“. Ο Λάζαρος τώρα συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά που συνηγορούν υπέρ αυτής της υπόθεσης: α) είναι ο μόνος που ο Ιησούς αναφέρεται να αγαπούσε ιδιαίτερα. (11:3,5,36) β) είναι ο μοναδικός για τον οποίο θρήνησε γ) Είναι ο μοναδικός άνθρωπος που εξαιτίας του οι Εβραίοι αποφάσισαν να τον σκοτώσουν (11.53 και 12:10).

Το ότι ο Λάζαρος, βέβαια, είναι μια επινόηση του “Ιωάννη” αποδεικνύεται από το γεγονός οτι δεν αναφέρεται σε κανένα από τα τρία Συνοπτικά ευαγγέλια, παρά μόνον σαν ο ήρωας μιας παραβολής. Ούτε στα προηγούμενα ευαγγέλια υπάρχει κάποια αναφορά σε άντρα μαθητή που ήταν παρών στην σταύρωση. Αυτός ο “αγαπημένος μαθητής” αναφέρεται μόνο στον “Ιωάννη”.

Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: Ο “μαθητὴς ὁ μαρτυρῶν περὶ τούτων καὶ γράψας ταῦτα” είναι ένα ευσεβές ψέμα του Κατά Ιωάννην. Ο Λάζαρος είναι ένας επινοημένος χαρακτήρας ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να αποτελεί μάρτυρα για ο,τιδήποτε.

11. Τα Ευαγγέλια έχουν μικρές αντιφάσεις μεταξύ τους γιατί ακριβώς είναι καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων

Οι Χριστιανοί απολογητές επινοούν δικές τους ιστορίες προκειμένου να εναρμονίσουν τις αντιφάσεις και να υποστηρίξουν οτι έχουμε τέσσερις διαφορετικές μαρτυρίες. Το πρόβλημα είναι ότι ούτε αυτές οι ιστορίες εναρμονίζουν τίποτα, ούτε υποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων.

Για παράδειγμα θεωρούν πως πριν την ανάσταση συνέβη ένας σεισμός και ένας άγγελος παρέλυσε τους φρουρούς ανοίγοντας τον τάφο πριν έρθουν οι γυναίκες. Ωστόσο ο Ματθαίος δεν λέει κάτι τέτοιο. Οι γυναίκες “ήρθαν” στον τάφο και τότε έγινε ο σεισμός και η παράλυση των φρουρών με τον άγγελο να στέκεται στην θύρα του τάφου και να τους απαντά για το τι συνέβη. Και τότε “αποχώρησαν γρήγορα με μεγάλο φόβο και χαρά για να μεταφέρουν τα νέα στους μαθητές” (Ματθαίος 28:8).

Σε αντίθεση με τον Ματθαίο, ο Μάρκος ποτέ δεν αναφέρει όλα αυτά τα γεγονότα λέγοντας για τις γυναίκες πως “Και αυταί αφού εβγήκαν, έφυγαν από το μνημείον. Τας είχε δε καταλάβει τρόμος και κατάπληξις και δεν είπαν εις κανένα τίποτε, διότι εφοβούντο” (16:16). ‘Αρα τι ακριβώς έγινε; Οι γυναίκες δεν είπαν τίποτα σε κανέναν επειδή φοβόντουσαν ή το είπαν σε όλους από μεγάλη χαρά;

Οι Χριστιανοί απολογητές δεν μπορούν να “διορθώσουν” αυτή την αντίφαση και απλά προσποιούνται πως δεν υπάρχει. Διαφορετικά τι μπορούμε να συμπεράνουμε; Πως ο άγγελος έκανε ό,τι έκανε επειδή ήξερε πως οι γυναίκες ήταν παρούσες και θα έδιναν μαρτυρία για αυτό ή μήπως κανένας δεν είδε τίποτα και πρόκειται για επινόηση του Ματθαίου;

Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως κανένας αστυνομικός ντέτεκτιβ ή ιστορικός δεν λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. ‘Ολοι οι πραγματικοί ντέτεκτιβ όταν αντιμετωπίζουν μια αντιφατική ιστορία υποθέτουν πως κάποιος δεν τα λέει καλά. Ποτέ δεν υποθέτουν πως όλες οι καταθέσεις μαρτύρων είναι σωστές και άρα η λύση του προβλήματος προκύπτει από το άθροισμα όλων των καταθέσεων. Κανένας μάρτυρας δεν θα ξεχνούσε μια οντότητα από το …διάστημα που παρέλυσε με μαγικό τρόπο τους φρουρούς. Και ο μόνος λόγος που οι αυτόπτες μάρτυρες θα διαφωνούσαν μεταξύ τους στις λεπτομέρειες για ένα ουράνιο λαμπερό ον που τους μίλησε (μέσα στον τάφο; έξω από τον τάφο;), είναι επειδή κάποιος δεν θυμάται καλά.

Οι απολογητές συχνά υποστηρίζουν πως οι πραγματικές καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων είναι πάντα σε ασυμφωνία γιατί οι μάρτυρες κάνουν λάθος στις λεπτομέρειες. Η χριστιανική απολογητική πάντα έχει να κάνει με την απόκρυψη αποδείξεων. ‘Οταν μιά ιστορία έχει αντιφάσεις σε σημαντικές λεπτομέρειες, αυτό συμβαίνει επειδή κάποιος επινοεί πράγματα από το μυαλό του. Υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι ο Ματθαίος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης ξαναέγραψαν την ιστορία του Μάρκου με δικές τους επινοήσεις και προσθήκες. Για παράδειγμα, δείτε πως ο Ιωάννης 11:1 επινοεί έναν εντελώς καινούργιο χαρακτήρα από μια παραβολή του Λουκά 16:19-31 (τον Λάζαρο), την οποία προσπαθεί απεγνωσμένα να διαψεύσει (ότι όντως ένας νεκρός Λάζαρος θα επέστρεφε από τους νεκρούς για να δώσει σημείο). Δείτε πως ο Ματθαίος 28:2 διανθίζει την απλή ιστορία του Μάρκου προκειμένου να παραλληλίσει την “απόδραση” του Ιησού από τον άδειο τάφο με την απόδραση του Δανιήλ 6:17 από τον λάκκο των λεόντων.

‘Eνα άλλο παράδειγμα “τυπικής ασυμφωνίας καταθέσεων αυτοπτών μαρτύρων” που συχνά επικαλούνται οι απολογητές είναι το σημείο όπου οι στρατιώτες χτυπούν τον Ιησού και του ζητούν να προφητέψει ποιος τον χτύπησε, αλλά μόνο ο Λουκάς αναφέρει το κάλυμμα στα μάτια. ΄Αρα αφού ο Ματθαίος ξέχασε να το αναφέρει, o ένας επιβεβαιώνει τον άλλον!

Ο Λουκάς όμως παίρνει την πληροφορία από τον Μάρκο 14:65 τον οποίο αντιγράφει ” Καὶ ἤρξαντό τινες ἐμπτύειν αὐτῷ καὶ περικαλύπτειν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ…“. Ο Μάρκος χρησιμοποιεί το απαρέμφατο “περικαλύπτειν“, ενώ ο Λουκάς την μετοχή “περιακαλύπσαντες“. Ο Ματθαίος 26:67-68 επίσης αντιγράφει απο τον Μάρκο, αλλά αφήνει το κάλυμμα και λέει πως τον έφτυναν στο πρόσωπο (αντί “να τον φτύνουν”, στον Μάρκο). Ο Ματθαίος τότε προσθέτει το παιχνίδι όπου τον ρωτάνε να προφητέψει ποιος τον χτύπησε. Ο Λουκάς 22.63-65 δανείζεται την λεπτομέρεια του καλύμματος, αλλά αφήνει την λεπτομέρεια του φτυσίματος.

Μετά αντιγράφει τα ακριβή λόγια απ’ τον Ματθαίο “προφήτευσον τίς ἐστιν ὁ παίσας σε;” αφήνοντας απ’εξω το “χαίρε, ο βασιλεύς των Ιουδαίων”.

Αυτά δεν είναι ανεξάρτητες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, αλλά μια ελεύθερη αναδιαμόρφωση μιας αρχικής πηγής. Ο Ματθαίος ξαναγράφει τον Μάρκο και τον διανθίζει και ο Λουκάς χρησιμοποιεί επιλεκτικά τους δύο προηγούμενους (Ο Ιωάννης δεν αναφέρει καν το τελευταίο συμβάν). Και πάλι αυτές οι ιστορίες δεν προέρχονται από αυτόπτες μάρτυρες, αλλά από ξενόγλωσσους συγγραφείς, πολύ αργότερα, χωρίς να αναφέρουν τις πηγές τους και μέσα σε εντελώς αλληγορικά πλαίσια.

11. Oι γυναίκες δεν θεωρούνταν αξιόπιστοι μάρτυρες στο Ισραήλ, άρα γιατί να τις χρησιμοποιήσουν οι Ευαγγελιστές ως μάρτυρες της Ανάστασης;

Αυτό είναι ένα ακόμα απολογητικό ψέμα. Δεν έχουμε αποδείξεις οτι αυτή ήταν μια κυρίαρχη αντίληψη της εποχής. Ακόμα και ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος, συχνά παραθέτει μαρτυρίες γυναικών ως πηγή για τα γεγονότα της Μασσάδας και της Γαμάλας- και μάλιστα πολλοί μελετητές πιστεύουν πως ήταν δικές του επινοήσεις. Αρα οι Χριστιανοί δεν θα είχαν κανέναν ενδοιασμό στο να επινοήσουν ιστορίες με γυναίκες ως μάρτυρες.

Ο Μάρκος είναι κατηγορηματικός πως οι γυναίκες δεν μίλησαν σε κανέναν για τον άδειο τάφο. Ο Λουκάς τώρα -που βασίστηκε στον Μάρκο-, έχει τις γυναίκες αμέσως να αναφέρουν το γεγονός, παρακινώντας τους άντρες να ελέγξουν τον τάφο ιδίοις όμμασι. Ο Ιωάννης μετά διανθίζει την ιστορία με περισσότερα στοιχεία και επινοεί μια ακόμα πιο ευφάνταστη ιστορία. Το να εμπλουτίζεις μια ιστορία για να την κάνεις να φανεί πιο πιστευτή είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της μυθοπλασίας.

11. Οι 500+ αδερφοί που “είδαν” ταυτόχρονα τον αναστημένο Ιησού σύμφωνα με τον Παύλο.

Πάλι, έχουμε μια αναφορά (Α Κορ. 15:6) που δεν υπάρχει ούτε στα ευαγγέλια, ούτε στις Πράξεις όπου γίνεται λόγος για 120 αδερφούς. Αν και δεν μπορούμε να αποδείξουμε πως το χωρίο αποτελεί μετέπειτα προσθήκη κάποιου αντιγραφέα (το πεντακόσιοι μας φέρνει στο μυαλό την λέξη Πεντηκοστή…), είναι μάλλον υπερβολή. Παρόλο που ο συγγραφέας των Πράξεων χρησιμοποιεί τον Παύλο σαν πηγή, φαίνεται να αγνοεί μια τέτοια μαζική και εφάπαξ post mortem εμφάνιση. Ωστόσο οι Πράξεις 2:1-4 έχουν τον Ιησού να εμφανίζεται σαν άμορφο πυρ ή αύρα κατά την Πεντηκοστή, κάτι που ταιριάζει περισσότερο με την εμπειρία που περιγράφει ο Παύλος. Ο Παύλος δεν υπονοεί τίποτα για ανθρώπους που ακουμπάνε το αναστημένο σώμα του Κυρίου ή γευματίζουν μαζί του.

‘Oπως και να’ χει, αυτοί οι 500+ αδερφοί δεν αναφέρονται πουθενά αλλού, ούτε υπονοείται πως ακούμπησαν ή δείπνησαν με τον αναστημένο Ιησού. Πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν ο Παύλος μιλάει για κάποια εσωτερική αποκάλυψη κατά την διάρκεια κάποιας μαζικής έκστασης. ‘Ολα ταιριάζουν με παρόμοιες μαζικές εκστατικές εμπειρίες. Αλλά ακόμα και η μαζική παραίσθηση ενός αναστημένου ανθρώπου που περπατάει δεν είναι απίθανη, αν λάβουμε υπόψη πως οι ευαγγελικές αφηγήσεις για την ανάσταση είναι διανθισμένες ιστορίες για ανθρώπους που δεν ήταν σίγουροι αν έβλεπαν τον Ιησού (βλ. Λουκάς 24:15-16, Ιωάννης 20-14 και 21 :4-7 και Ματθαίος 28:17).

11. Η διδασκαλία του Ιησού θα πρέπει να προέρχεται από έναν ιστορικό θεάνθρωπο

Ακόμα και όταν ο Παύλος φαίνεται να αποκαλύπτει κάποια διδασκαλία του Ιησού, ποτέ δεν την τοποθετεί σε ιστορικό πλαίσιο (πχ ποτέ δεν λέει “ο Πέτρος μου είπε οτι ο Κύριος είπε αυτό…”). Η μόνη πηγή που επικαλείται ο Παύλος είναι προσωπικές αποκαλύψεις, όπως στην Α Κορ. 15 όπου ο Ιησούς εμφανίζεται για πρώτη φορά στους ανθρώπους μετά την ανάσταση του, δηλαδή μέσω ονείρων και οραμάτων και όχι από ανθρώπινες παραδόσεις (Γαλ. 1.11-24). Παρομοίως στους Ρωμ. 10:14-17, όπου λέει πως ο μόνος τρόπος να μάθουν οι Εβραίοι για τον Χριστό είναι από κάποιον Απόστολο. Κατά έναν περίεργο τρόπο, ο Παύλος δεν αναφέρει ποτέ την φράση “μαθητές του Κυρίου”. ΄Αρα ακόμα και οι “παραδόσεις” που αναφέρει στην Α Κορ. 11.2 είναι δικές του αποκαλύψεις που παραδίδει στο εκκλησίασμα. Περισσότερες ανάλογες ενδείξεις παίρνουμε από την Αποκάλυψη 1-3, όπου ο Χριστός υπαγορεύει ολόκληρα γράμματα σχεδόν μισό αιώνα μετά τον θάνατο του Παύλου.

Οι χριστιανικές διδασκαλίες πολλές φορές προέρχονται απ’ τις παλαιές Γραφές (όπως π.χ. φαίνεται στην Προς Εβραίους και Α Κλήμη επιστολή), αν και αποδίδονται στον Ιησού. Ακόμα και γνωστές διδαχές, όπως π.χ. η φράση “τα του Καίσαρος τω Καίσαρι” (Μάρκος 12.14-17), φαίνεται να είναι παντελώς άγνωστη στον Παύλο όταν προτρέπει τους πιστούς να πληρώνουν τους φόρους (Ρωμ: 13.6-7). Παρομοίως ο Παύλος δεν φαίνεται να γνωρίζει τη διδασκαλία του Ιησού για τους μοιχούς ή τους πόρνους, οι οποίοι θα πρέπει να αφαιρέσουν το μέλος που τους σκανδαλίζει (Ματθαίος 5.27-30 και 19.12), αλλά αντ’αυτού συμβουλεύει τους πιστούς να τους αποβάλουν απ΄ την εκκλησία και να τους παραδώσουν στον Διάβολο.

Το πιο εκπληκτικό, όμως, παράδειγμα είναι ο Χρυσός Κανόνας. Ο Παύλος συχνά διδάσκει την αγάπη για τον πλησίον και την παθητική αντίσταση (Ρωμ.12.14-21, Γαλ. 5.14-15. Α Θεσσ. 5.15, Ρωμ.13.9-10), αλλά δεν φαίνεται να έχει γνώση ότι ο Ιησούς έδωσε αυτές τις εντολές. Η μοναδική πηγή του Παύλου είναι το Λευιτικό 19.18 (η πραγματική πηγή του Χρυσού κανόνα). Aναλόγως η επιστολή Α Κλήμεντος 12.2-3 εξάγει την ίδια διδασκαλία (να συμπεριφέρεστε στους άλλους όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται) απ΄ τις Γραφές και όχι από κάποιον ιστορικό Ιησού.

Ανέφερα πιο πάνω πως η πηγή Q ή Λόγια είναι μάλλον μια ξεπερασμένη υπόθεση και δεν αποτελεί πλέον επιχείρημα ιστορικότητας. Πάρα πολλοί μελετητές έχουν καταλήξει πως και η Επί του Ορους ομιλία του Ιησού, όπου ο Ιησούς ως νέος Μωϋσής δίνει δέκα μακαρισμούς, είναι μια μετα-πολεμική (δηλαδή μετά το 70) σύνθεση που προέρχεται από το Septuagint, δηλαδή την ελληνική μετάφραση της ΠΔ (Dale Allison, “The new Moses: Α Matthean typology, 1993“- επίσης ακόμα και Χριστιανοί μελετητές έχουν αμφιβολίες για την γνησιότητα της ομιλίας: “https://publications.mi.byu.edu/fullscreen/?pub=1095&index=9). Αρα, ακόμα και αν η υπήρχε η πηγή των Λογίων ξέρουμε πως εμπεριείχε κατασκευασμένες διδασκαλίες.

Συνεπώς οι διδασκαλίες του Ιησού προέκυψαν μόνο μέσω “αποκάλυψης” και κρυμμένων μηνυμάτων στις (παλαιές) Γραφές. Ο Παύλος δεν ξέρει άλλον τρόπο μέσω του οποίου κάποιος μπορούσε να μάθει τις διδασκαλίες του Ιησού (Ρωμ. 16-25). Ακριβώς όπως και ο Μωάμεθ ισχυρίστηκε πως έλαβε το Κοράνι από τον αρχάγγελο Γαβριήλ, χωρίς αυτό να αποδεικνύει την ύπαρξη του τελευταίου. Παρομοίως έχουμε τις διδασκαλίες της ΄Ισιδας και του ΄Οσιρι. Ακόμα και ο Μωυσής θεωρείται πλέον πρόσωπο της λαογραφίας, αλλά παρόλα αυτά του αποδίδεται σχεδόν ολόκληρο το εβραϊκό Mishnah!

11. Η θαυμαστή μεταστροφή του διώκτη Σαούλ/Παύλου στις Πράξεις είναι απόδειξη της Ανάστασης (και της ύπαρξης) του Ιησού

Σύμφωνα με την παράδοση, οι Πράξεις αποδίδονται στον συγγραφέα του “Κατά Λουκάν” (Κλήμη Αλεξ. Στρωματείς Ε΄12, Ωριγένη, Κατά Κέλσου Στ’ 11, Ιερωνύμου, De viris illustribus 7, Ευσεβίου Εκκλ. Ιστορία Β’22,1). H συγγραφή των Πράξεων τοποθετείται συνήθως μεταξύ 80-90 ΚΕ ίσως μέχρι το 120 ή ακόμα και μεταξύ 63-70 , από τους πιο συντηρητικούς μελετητές. Αν δεχτούμε τις μεταγενέστερες χρονολογίες ως περίοδο συγγραφής, τότε είναι πολύ πιθανόν ο συγγραφέας να χρησιμοποιεί το έργο του Ιώσηπου (Εβραϊκό Πόλεμο, Ιουδαϊκή αρχαιολογία) ή κάποιες κοινές παραδόσεις ως πηγή . Ωστόσο πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποιες είναι οι πηγές του συγγραφέα, πόσο αξιόπιστες είναι ή αν απλά οι αφηγήσεις του αποτελούν ιστορίες αγιογραφικής μυθοπλασίας, όπως έχει απασχολήσει αρκετούς σύγχρονους μελετητές . ( Βλ. και New Testament Parallels to the Works of Josephus-G. J. Goldberg: http://www.josephus.org/ntparallels.htm και Luke and Josephus’ Wars”. ‘Acts’ “we” passages: http://historical-jesus.info/appa.html. Βλ. επίσης και Steve Mason: Josephus an the New Testament (Peabody MA: Hendrickson Publishers, 1992) και Gregory Sterling- Historiography and Self-Definition: Josephus, Luke-Acts, and Apologetic Historiography (Supplements to Novum Testamentum (Brill)).

Ο William Campbell (“We” Passages in the Acts of the Apostles), σελ 13, γράφει:

«Η ερώτηση σχετικά με την ιστορικότητα των γεγονότων στα χωρία των Πράξεων με το “εμείς” και με το αν ο Λουκάς ή οι πηγές του ήταν μάρτυρες σ’αυτά, δεν μπορεί να απαντηθεί ακόμα και απ’τους πιο ακραιφνείς υποστηρικτές της ιστορικότητας και της θεωρίας των αυτοπτών μαρτύρων. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι Πράξεις δεν μας δίνουν καμία πληροφορία, γράφοντας ανώνυμα και κατασκευάζοντας έναν ανώνυμο παρατηρητή, κάτι που προτείνει πως το πρώτο πρόσωπο πληθυντικού στις Πράξεις έχει να κάνει με ένα αφήγημα όχι ιστορικό»

Από την αρχή μέχρι το τέλος οι Πράξεις μοιάζουν με έργο προπαγάνδας προκειμένου να καταδειχθεί η εξέλιξη από τον Ιουδαϊσμό στον Χριστιανισμό, όπως η κατάργηση της Τορά, όταν σύμφωνα με τον Παύλο (Γαλάτες 2) δεν ήταν για καιρό ανεκτή ακόμα και από τον Πέτρο. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι Πράξεις 15.7-11 βάζουν την ομιλία του Παύλου για το ίδιο θέμα (Γαλ.2.14-21) στο στόμα του Πέτρου, όταν ο Παύλος υποστηρίζει πως έγινε ακριβώς το αντίθετο. Ούτε ο συγγραφέας των Πράξεων αναφέρει ποτέ οτι ο Παύλος έγραψε επιστολές στις εκκλησίες τις οποίες υποτίθεται πως ίδρυσε.

Αναλόγως τονίζεται η σχέση του Παύλου με την εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Π.χ. γνωρίζουμε πως ο Παύλος, αν και αρχικά άγριος διώκτης, ήταν άγνωστος στις εκκλησίες της Ιουδαίας (Γαλ. 1.22-23) για αρκετό καιρό μετά την μεταστροφή του και αμέσως μετά έφυγε για την Αραβία πριν επιστρέψει στην Δαμασκό, την ίδια στιγμή που δεν γύρισε στην Ιερουσαλήμ για τουλάχιστον τρία χρόνια (Γαλ. 1.15-18). Αντίθετα στις Πράξεις 7-9 λέγεται πως είχε συνεχή επαφή με την εκκλησία της Ιερουσαλήμ, ακόμα και πριν την μεταστροφή του και μετά πήγε αμέσως στην Δαμασκό και μετά στην Ιερουσαλήμ, χωρίς να περάσει ούτε μια στιγμή στην Αραβία.

Είναι προφανές πως ο συγγραφέας των Πράξεων είναι ένας αναθεωρητής της ιστορίας και απλά την διασκευάζει. Επιπλέον παρατείνει την παραμονή του αναστημένου Ιησού στην Γη για σαράντα μέρες, κατά τις οποίες συναναστρέφεται εν κρυπτώ με δεκάδες ανθρώπους και μετά να αναλήπτεται στον ουρανό συνοδεία αγγέλων. Αυτό είναι μύθος, όχι ιστορία.

Ο μελετητής της Κ.Δ. Burton Mack (Many movements, Many Myths: Redescribing The Attractions of Early Christianities, Religious Studies Review 25.2 , σελ. 132-36) δίνει ένα άλλο παράδειγμα για το γεγονός οτι η αφήγηση στις Πράξεις είναι εντελώς μη ρεαλιστική:

“Κανένας Εβραίος δεν θα είχε προσηλυτιστεί με την κατηγορία ότι ήταν ένοχος για τον θάνατο του Mεσσία. Κανένας Ελληνας δεν θα είχε πειστεί από την επιχειρηματολογία των κηρυγμάτων… ΄Αρα τι έχουμε στα χέρια μας; Μια ευφάνταστη ανακατασκευή της χριστιανικής ιστορίας όπως αυτή παρουσιάζονταν στον δεύτερο αιώνα. Ο Λουκάς επιχρωμάτισε την ιστορία των αντικρουόμενων κινημάτων του πρώτου αιώνα. Παρουσίασε ευφυώς τους Πέτρο και Παύλο σαν κήρυκες του ίδιου ευαγγελίου…Αυτό είναι κλασικό δείγμα μυθοπλασίας.”

‘Ολες οι άλλες “Πράξεις” που γράψαν Χριστιανοί είναι επίσης έργα μυθοπλασίας. Οι Πράξεις του Πέτρου, του Παύλου, του Ανδρέα, του Ιωάννη, του Θωμά κ.α. είναι γραμμένες στο ίδιο ύφος με τις Πράξεις της Καινής Διαθήκης. Κι όμως, αναγνωρίζονται ως απόκρυφα ακόμα και από την ίδια την χριστιανική εκκλησία. Επίσης υπήρχαν δύο εκδοχές των Πράξεων με την μία να είναι 10-20% εκτενέστερη (Δυτικό κείμενο). Αλλά η Εκκλησία προτίμησε την μικρότερη.

‘Ολες οι υπόλοιπες πηγές του “Λουκά” είναι απλά λογοτεχνικές και όχι ιστορικές. Ο Αμερικανός καθηγητής Θεολογίας Dennis Macdonald ( “The shipwrecks of Odysseus and Paul“, New Testament Studies 45 (1999), σελ. 88. και Dennis Macdonald: The homeric Epics and the gospel of Mark –Yale university press, 2000) έχει αναλύσει πως οι Πράξεις χρησιμοποιούν μοτίβα απ΄ τον ΄Ομηρο τα οποία προσαρμόζουν στους νέους ήρωες:

“Τα ναυάγια του Οδυσσέα και του Παύλου μοιράζονται λογοτεχνικούς παραλληλισμούς και λεξιλόγιο, η εμφάνιση ενός θεού που εγγυάται την ασφάλεια, η ανάβαση σε μια σχεδία, η άφιξη του ήρωα σ’ένα νησί με φιλόξενους κατοίκους, η αποστολή του πίσω στην πορεία του (σε άλλο πλοίο)”

Ο Παύλος ισχυρίζεται ότι ναυάγησε τρεις φορές (Β Κορ. 11,25). Ο “Λουκάς” ίσως να εμπνεύστηκε απ’αυτή την ιστορία δανειζόμενος ιδέες από άλλες ιστορίες όπως του Ιωνά, της Οδύσσειας και της Αινειάδας. Οι Πράξεις αντιγράφουν συχνά τον ΄Ομηρο. Η ανάσταση του Εύτυχου από τον Παύλο βασίζεται στην ιστορία του Ελπήνωρα (ο Εύτυχος αποκοιμιέται σε ένα ψηλό παράθυρο, πέφτει, σκοτώνεται και ο Παύλος τον ανασταίνει. Ο Ελπήνωρας επίσης αποκοιμιέται, πέφτει από ψηλά, σκοτώνεται και ο Οδυσσέας τον συναντά στον Αδη). Το όραμα του Κορνήλιου και του Πέτρου βασίστηκε σε μια παρόμοια ιστορία για τον Αγαμέμνωνα. Το ξεπροβόδισμα του Παύλου στην Μίλητο βασίστηκε στο αντίστοιχο ξεπροβόδισμα του ΄Εκτωρα στην Ανδρομάχη. Η εκλογή του Ματθία στην εκλογή του Αίαντα. Η απόδραση του Πέτρου από την φυλακή στην απόδραση του Πριάμου από τον Αχιλλέα.

Ο συγγραφέας των Πράξεων χρησιμοποίησε και άλλες λογοτεχνικές πηγές. Πχ οι αποδράσεις από την φυλακή στις Πράξεις 12.6-7 και 16:25-26 μοιράζονται αφηγηματικούς παραλληλισμούς με τις θεϊκές αποδράσεις στις Βάκχες του Ευριπίδη 440-49, 585-94 (θαυματουργικό σπάσιμο των αλυσίδων και απόδραση μετά από έναν σεισμό).

Ο συγγραφέας των Πράξεων επίσης χρησιμοποιεί την ιστορία της βάπτισης απ΄ τον Ιωάννη για να συνθέσει την ιστορία της μεταστροφής του Παύλου και της βάπτισης του από τον Ανανία:

1) Ιωάννης= Γιαχουχάναν= ο Γιαχβέ είναι μεγάλος. Ανανίας = Ανανγιάχου = Μεγάλος είναι ο Γιαχβέ.

2) Ο Ιωάννης έλεγε: “ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού“. Ο Παύλος πηγαίνει στην “οδό που καλείται ευθεία” στην Δαμασκό.

3) Η ιστορία μετά πηγαίνει αντίστροφα: Ο Θεός μιλάει στον Παύλο σε όραμα (Πράξεις 9.3-8), προσεύχεται (9.11) μετά βαπτίζεται (9.18) και αμέσως μετά κηρύττει το ευαγγέλιο. (9.20). Ο Ιησούς βαπτίζεται, μετά προσεύχεται, ο θεός του μιλάει απ’ τον ουρανό (Λουκάς 3.21-22) και αμέσως μετά αρχίζει να κηρύττει το ευαγγέλιο.

Ο “Λουκάς” φαίνεται επίσης να χρησιμοποιεί στοιχεία από το βιβλίο του Τωβίτ. ‘Οταν ο Παύλος θεραπεύεται από την τυφλότητα του από τον Ανανία, “λέπια” πέφτουν απ’ τα μάτια του (Πράξεις 9,18). Στον Τωβίτ 3.17, ο άγγελος Ραφαήλ αφαιρεί τα “λέπια” (λεπίσαι τὰ λευκώματα) από τα μάτια του Τωβίτ. Και όπως ο Παύλος εξουσιοδοτείται από το Σανχεντρίν με ένα γράμμα για να συλλάβει Χριστιανούς στη Δαμασκό (Πράξεις 9.1-2), έτσι και ο Τωβίτ λαμβάνει ένα γράμμα από τον πατέρα του προκειμένου να διεκδικήσει ένα χρηματικό ποσό σε μια ξένη πόλη (Τωβίτ 5.1-3). Ακόμα πιο αποκαλυπτικό είναι πως ο άγγελος που συνοδεύει τον Τωβίτ συστήνεται ως “Αζαρίας, γιος του Ανανία” και του εξηγεί πως θα θεραπεύσει την τυφλότητά του ακριβώς όπως ο Ιησούς, σαν θεϊκό ον, στέλνει τον Παύλο σε κάποιον Ανανία για τον ίδιο λόγο (Πράξεις 9.10-17).

Oι αφηγηματικές συμπτώσεις στις Πράξεις είναι επίσης πάρα πολλές για να αποτελούν πιστευτή ιστορία. Οι Πέτρος και Παύλος ανασταίνουν, αντίστοιχα, κάποιον απ΄τους νεκρούς (Πράξεις 9.36-40,20.9-10). Και οι δύο θεραπεύουν έναν παράλυτο (3.1-8, 14.8-10), χρησιμοποιούν απίστευτες θεϊκές δυνάμεις (5.15, 19.11-12), νικούν έναν μάγο (8.18-23, 13.6-11) αλλά και δραπετεύουν θαυματουργικά απο την φυλακή (12.6-10. 16.25-26). Αντίστοιχα, όπως ο Θεός στέλνει έναν όραμα στον Κορνήλιο σχετικά με τον Πέτρο για να τον σώσει (Πράξεις 10), έτσι και στον Παύλο στέλνει έναν Μακεδόνα σε όραμα για να σώσει τους Μακεδόνες (6.9-10).

Ο συγγραφέας των Πράξεων κάνει και αρκετούς παραλληλισμούς μεταξύ Παύλου και του βίου του Ιησού:

Kαι οι δύο κάνουν μεγάλες περιοδείες που καταλήγουν στην Ιερουσαλήμ. Εκεί συλλαμβάνονται με την κατηγορία της διατάραξης της ησυχίας του Ναού και αντιμετωπίζουν έναν Ηρωδιανό μονάρχη και Ρωμαίους προκουράτορες αντίστοιχα. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε τους Εβραίους να μεθοδεύουν συνωμοσίες εναντίον τους, αλλά στο τέλος να βρίσκονται αθώοι. Και στις δύο περιπτώσεις ανακρίνονται απ’ τους “αρχιερείς και όλο το Σανχεντρίν” και κάνουν προβλέψεις για το τι θα συμβεί μετά το τέλος τους.

Αλλά ο Παύλος τα κάνει όλα σε μεγαλύτερα μεγέθη από τον Ιησού: Τα ταξίδια του είναι πολύ μεγαλύτερης κλίμακας: ταξιδεύει γύρω από την μεσόγειο (αντί της λίμνης της Γαλιλαίας όπως έκανε ο Ιησούς) και μάλιστα σ’ένα ταξίδι αντιμετωπίζει μια άγρια καταιγίδα, ακριβώς όπως ο Ιησούς, αλλά σώζεται από την πίστη. Οι δίκες του κρατάνε για χρόνια και, αντίθετα με τον Ιησού, πραγματικοί στρατοί επιδιώκουν να τον σκοτώσουν ή να τον σώσουν (Πρ. 23.20-24). Ο Ιησούς προκαλεί βίαιες αντιδράσεις διαβάζοντας τις Γραφές στην συναγωγή(Λκ 23.20-24), ομοίως ο Παύλος προκαλεί δύο φορές βίαιες αντιδράσεις για τον ίδιο λόγο (Πρ. 13.14-52, 17. 1-5). Και ενώ ο Ιησούς στο τέλος έχει έναν βίαιο και λυτρωτικό θάνατο χωρίς να προσπαθεί να προσηλυτίσει κάποιον μετά την ανάσταση του, ο Παύλος “ Εμεινε δε δύο ολόκληρα έτη εις ιδιαίτερον οίκημα, το οποίον είχε ενοικιάσει και εδέχετο με χαράν όλους εκείνους, που ήρχοντο εις επίσκεψίν του, Εκήρυσσε δε προς αυτούς την βασιλείαν του Θεού και εδίδασκε τα περί του Κυρίου Ιησού Χριστού με κάθε παρρησίαν, χωρίς να του περεμβάλη κανείς κανένα εμπόδιον” (Πρ. 28.31), κάτι που ούτε ο ίδιος ο Ιησούς δεν κατάφερε κατά την διάρκεια της κράτησής του απ’τους Ρωμαίους.

Ο Παύλος πάλι έχει μία παρ’ ολίγον ιστορία βίαιου θανάτου και ανάστασης (Πρ. 14.19-21), αλλά αμέσως μετά συνεχίζει ακάθεκτος κερδίζοντας περισσότερους πιστούς. Και όπως με τον Ιησού (Λκ. 22.70), όλα αυτά συμβαίνουν αμέσως μετά την αναγνώρισή του ως θεού (το περιστατικό με τον Βαρνάββα στα Λύστρα-Πρ.14.11-18). Και στο τέλος, αντίθετα με τον Ιησού, ο Παύλος στέλνεται να συναντήσει τον αυτοκράτορα, κάτι που ούτε ο Ιησούς δεν κατάφερε.

‘Ολοι οι παραλληλισμοί μεταξύ Πέτρου και Παύλου και μεταξύ Παύλου και Ιησού είναι μάλλον απίθανη ιστορία. Ο γνωστός μελετητής John Dominic Crossan έχει υποστηρίξει πως ακόμα και η ιστορία της μεταστροφής του Παύλου στις Πράξεις 9.1-20 παραλληλίζεται με την ιστορία στους Εμμαούς, στον Λουκά 24.13-35  :

1) Και οι δύο ιστορίες συμπεριλαμβάνουν ένα ταξίδι σε άλλη πόλη. 2) Και οι δύο ιστορίες συμπεριλαμβάνουν μία αποκάλυψη του Χριστού. 3) Στον Λουκά αυτό συμβαίνει ενώ ἤγγισαν” την πόλη και “ἐπορεύοντο“, ενώ στις Πράξεις ο Παύλος “ἐγγίζειν ” την Δαμασκό και “πορεύεσθαι” προς αυτήν. 4) Και στις δυο περιπτώσεις ο Ιησούς δίνει οδηγίες στους άπιστους, ενώ αμέσως μετά γίνονται πιστοί και διακηρύσσουν την νέα πίστης τους. 5) Και στις δυο ιστορίες είναι τουλάχιστον δυο άτομα στον δρόμο, αλλά αναφέρεται μόνο το όνομα του ενός (Σαούλ και Κλεόπας αντίστοιχα). 6) Και στις δυο ιστορίες οι “αρχιερείς” της Ιερουσαλήμ κατονομάζονται ως εχθροί τη εκκλησίας. 7) Στον Λουκά ο Θεός λέει πως ο Ιησούς πρέπει να μαρτυρήσει ακριβώς όπως ο Ιησούς λέει στον Παύλο πως “ ἐγὼ γὰρ ὑποδείξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτὸν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματός μου παθεῖν.” 8) Και στις δυο ιστορίες συμπεριλαμβάνεται μια ιστορία τυφλότητας (Ο Κλεόπας με τον σύντροφό του δεν μπορούσαν να δουν τον Ιησού γιατί “οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν ἐκρατοῦντο τοῦ μὴ ἐπιγνῶναι αὐτόν” αλλά μετά από λίγο “διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοί, καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν“). 9) Στον Λουκά το περιστατικό γίνεται την τρίτη μέρα, ενώ ο Παύλος τυφλώνεται για τρεις μέρες. 10) Στον Λουκά η “τυφλότητα” θεραπεύεται μετά από ένα γεύμα, ενώ στις Πράξεις ένα γεύμα ακολουθεί μετά την θεραπεία της τυφλότητας.

Τέτοιου είδους αναλύσεις καταστρέφουν την ιστορική αξιοπιστία όλων των άλλων αφηγήσεων στις Πράξεις. Το βιβλίο των Πράξεων μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με όλα τα άλλα περιπετειώδη μυθιστορήματα της εποχής: ‘Ολα προβάλουν έναν συγκεκριμένο θεό ή θρησκεία. ΄Ολα περιέχουν περιπετειώδη ταξίδια, θαυμαστά υπερφυσικά γεγονότα και συναντήσεις με εξωτικούς λαούς (Πρ.14. 8-19, 19.23-41, 28.1-6). Θεϊκές παρεμβάσεις και οράματα που παίζουν κομβικό ρόλο στην πλοκή. Θαυματουργικές αποδράσεις (Πρ. 12,16,21,26) και άγριους διώκτες. Εκστασιασμένα πλήθη (που γίνονται βασικοί χαρακτήρες στην ‘Εφεσσο και την Ιερουσαλήμ, στις Πράξεις 6-7, 18-19,21-22). Ζευγάρια ηρώων που χωρίζουν και μετά επανενώνονται (Πρ. 16:13-40).

Συμπερασματικά, οι Πράξεις είναι ένα κλασικό αρχαίο μυθιστόρημα και όχι μια ιστορική μονογραφία. Και φυσικά τίποτα απ’τα παραπάνω δεν μπορεί να αποδοθεί σε συμπτώσεις. Αν και δεν μπορούμε να απορρίψουμε τα πάντα εκεί μέσα ως έργο μυθοπλασίας, οι Πράξεις δεν προσφέρουν σχεδόν τίποτα στην αναζήτηση του ιστορικού Ιησού. Ο “Λουκάς”, όπως και με το ευαγγέλιο του, δεν γράφει ιστορία αλλά την επινοεί. Δεν ξέρουμε καν αν ο ίδιος ήταν ιστορικός. ‘Ισως χρησιμοποιεί πηγές της εποχής για να δημιουργήσει το ιστορικό παρασκήνιο στην ιστορία του ώστε μετά να το “πουλήσει” σαν ιστορία. Αυτό που μένει όμως στο τέλος είναι μια ευφάνταστη ιστορία θρησκευτικής μυθοπλασίας και προπαγάνδας.

11. Ο Παύλος γνώριζε τον μυστικό δείπνο

Ο Παύλος ποτέ δεν αναφέρει κάποιον ιστορικό μυστικό δείπνο όπου συμμετείχαν άλλοι άνθρωποι, ούτε χρησιμοποιεί την φράση “μυστικός δείπνος”. Πάλι ισχυρίζεται ότι τη Θεία Ευχαριστία την είδε σε όραμα (παρόμοια με το όραμα του Πέτρου στις Πράξεις 10:9-17), όπου ο Κύριος παραδίδει συμβολικά την κοινωνία του άρτου και του οίνου στους μελλοντικούς χριστιανούς (Α Κορ 11:23-26). Δεν αναφέρει μαθητές να είναι παρόντες, ούτε κάποια προδοσία. Ο “Μάρκος” χρησιμοποιεί αυτή την “αποκάλυψη” του Παύλου και τη δραματοποιεί με την ιστορία του μυστικού δείπνου. Ο Παύλος, βέβαια, θα μπορούσε να είχε πάρει την πληροφορία απ’ τους Χριστιανούς που κατεδίωκε (αν και σίγουρα δεν τους κατεδίωκε στην Ιουδαία, όπου ήταν εντελώς άγνωστος μετά την μεταστροφή του, όπως φαίνεται στους Γαλάτες 1.21-2.1). Ο Ιησούς στο αφήγημα του Παύλου δεν αναφέρεται να συμμετέχει σε κάποιο δείπνο και απευθύνεται ξεκάθαρα στους μελλοντικούς Χριστιανούς (τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον), όπου δίνει οδηγίες για το τελετουργικό. Επίσης ο Παύλος ισχυρίζεται πως αυτό το τελετουργικό γίνεται προκειμένου “τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ“, δηλαδή ως ανακοίνωση του θανάτου του Ιησού που έρχεται, όχι που επιστρέφει. Γιατί όμως κάποιος να χρειάζεται ένα τελετουργικό για να διακηρύξει τον θάνατο κάποιου που όλοι ξέρουν πως πέθανε; Εκτός αν αυτός ο θάνατος ήταν γνωστός στους πιστούς του Παύλου μόνο κατά έναν μυστικό τρόπο. Με όρους minimal μυθικισμού, ο Παύλος αναφέρεται στο όραμα ενός Χριστού που σταυρώθηκε στον ουρανό απ’ τον Σατανά “ἐν τῇ νυκτί ᾗ παρεδίδοτο“. Η φράση “παρεδίδοτο” (όχι προδόθηκε) χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο στον Ιώβ 2.6, όπως και απ’ τον ίδιο τον Παύλο στην Προς Ρωμαίους 8.32 και 4:24-25 και Γαλάτες 2.20. Αυτό όμως μας αφήνει με την απορία γιατί ο Παύλος λέει πως αυτή η παράδοση έγινε νύχτα. Εδώ μπορεί να αναφέρεται στον Ψαλμό 119:55-61, όπου λέει πως “Τη νύχτα θυμήθηκα το όνομά σου, Κύριε….Στίφη ασεβών με περικύκλωσαν· και “Ας ντραπούν οι υπερήφανοι, επειδή άδικα ζητούν να με ανατρέψουν·” (Ψαλμός 119: 78), μαζί με μια αναφορά στο θάψιμο απ’τους εχθρούς του “Οι υπερήφανοι, οι ενάντιοι στον νόμο σου, έσκαψαν σε μένα λάκκους” (Ψαλμ. 119 85).

Με άλλα λόγια έχουμε μια εφαρμογή της εβραϊκής τεχνικής Pesher, όπου κάποιος εξάγει κρυμμένα νοήματα από τις Γραφές.

Επίσης η περιγραφή της θείας ευχαριστίας απο τον Παύλο παραπέμπει στο γεύμα του Πάσχα κατά την ‘Εξοδο (12:7:14), όπου πάλι χρησιμοποείται η φράση “τῇ νυκτὶ ταύτῃ” (στίχοι 8 και 12), κάτι εύκολα αποδεκτό, αν δεχτούμε πως για τους πρώτους Χριστιανούς η θυσία του Ιησού παραλληλίζονταν με το εβραϊκό Πάσχα και την τελετή του Γιομ Κιππούρ, όπως έδειξα πιο πάνω.

‘Οπως και να έχει, το Α Κορ. 11:23-26 είναι ένα δύσκολο απόσπασμα, τόσο για τους Ιστορικιστές όσο και τους Μυθικιστές.

11. Ο Παύλος αναφέρει τον “αδερφό του Κυρίου”. ΄Αρα ο Παύλος γνώριζε πως ο Ιησούς είχε οικογένεια κάπου στη Γη.

Aυτό είναι σίγουρα ένα απ’ τα πιο δύσκολα χωρία του Παύλου για τους μυθικιστές ( Γαλάτες 1.18-19). Ωστόσο ο ίδιος ισχυρίζεται (Ρωμ. 8:29) οτι όλοι οι βαπτισμένοι Χριστιανοί είναι κατά μία έννοια αδέλφια του Κυρίου, χωρίς ποτέ να αισθάνεται την ανάγκη να κάνει τον διαχωρισμό με τα βιολογικά αδέλφια. Είναι αλήθεια ότι στην Α Κορ. 15:7 αναφέρεται στον Ιάκωβο, αλλά δεν τον χαρακτηρίζει “αδελφό του Ιησού”. Yπάρχει βέβαια η πιθανότητα όλοι οι πρώτοι Χριστιανοί να αυτό-αποκαλούνταν “αδερφοί του Κυρίου”. Ο Ιάκωβος τώρα στους Γαλάτες 2.9 είναι ένας απόστολος, ο αδερφός του Ιωάννη. ΄Ετσι οι τρεις στυλοβάτες είναι ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, όπως παρουσιάζονται στα ευαγγέλια και τις Πράξεις και ο Ιάκωβος της τριάδας δεν είναι ποτέ ο αδερφός του Ιησού. Μάλιστα οι Πράξεις ποτέ δεν παρουσιάζουν τον Ιάκωβο, τον αδερφό του Ιησού, να παίζει κάποιον ηγετικό ρόλο στην εκκλησία. Για την ακρίβεια όλοι οι αδερφοί εξαφανίζονται όταν αρχίζει η δημόσια δράση της εκκλησίας. Ακόμα και στην επιστολή του, ο Ιάκωβος δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του σαν αδερφό του Ιησού. Μάλιστα δεν υπάρχει κάποια αναφορά στον Ιάκωβο ως βιολογικού αδερφού του Ιησού, μέχρι που ο “Μάρκος” επινοεί μια οικογένεια για τον Ιησού διαλέγοντας τα πιο συνηθισμένα εβραϊκά ονόματα της εποχής, την οποία ο Ιησούς αποκηρύσσει, χωρίς κάποια πρόγνωση οτι κάποιος απ’αυτούς θα αποκτούσε ηγετικό ρόλο στην εκκλησία. Πράγματι, ακόμα και οι Πράξεις δεν δείχνουν γνώση για κάτι τέτοιο, ακόμα και στα 90 ΚΕ που υποτίθεται πως γράφτηκαν. Ούτε ο συγγραφέας της επιστολής Α Κλήμεντος φαίνεται να άκουσε κάτι τέτοιο. Η πρώτη φορά που ακούμε για έναν Ιάκωβο “αδερφό του Ιησού”, που παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο, είναι στα μέσα του 2ου αιώνα, από εντελώς αναξιόπιστες και παράλογες πηγές, όπως ανέλυσα πιο πάνω.

Αυτό πράγματι θα αποτελούσε καλή και αξιόπιστη απόδειξη αν μία ή πολλές πηγές μιλούσαν για τον Ιησού ως ένα “καθαρά ανθρώπινο ον”. Μόνο που δεν υπάρχουν. Καμία απ’αυτές τις πρώιμες πηγές δεν μιλάει γι΄αυτόν ως ένα πρόσωπο που είχε μια ανθρώπινη γέννηση ή σταδιοδρομία, ώστε να έχει νόημα ένας τέτοιος ισχυρισμός. Η επίκληση στα κριτήρια της αυθεντικότητας δεν βοηθάει εδώ γιατί ούτε οι κανόνες ούτε οι πηγές είναι αξιόπιστοι οδηγοί στην ιστορικότητα. Εδώ προσθέστε και το γεγονός ότι οι πρωιμότερες πηγές (Παύλος) δεν λένε τίποτα για έναν Ιησού που ήταν προφήτης-δάσκαλος ή επαναστάτης κλπ, και όλη η υπόθεση των ιστορικιστών για τον ιστορικό Ιησού καταρρέει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.

΄Οπως είπα, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υποθετικές πηγές (όπως η Q) για να παραμερίσουμε τις αρχικές πηγές (Παύλος) ή να χρησιμοποιήσουμε μεταγενέστερες πηγές (τα ευαγγέλια) για να τεκμηριώσουμε τις πρωιμότερες (Παύλος ξανά). Ειδικά αν υπάρχει γνήσια ακαδημαϊκή αμφισβήτηση αυτών των πηγών (βλ. Μark Goodacre 2002 on “Q”) και πως οι μεταγενέστερες πηγές δεν μπορούν θεωρηθούν ανεξάρτητες. Για την ακρίβεια, ο Παύλος πουθενά δεν μιλάει για έναν “προφήτη” ή “δάσκαλο” που είχε “μαθητές”, που οδηγήθηκε ενώπιον του Σανχεντρίν”, που “δικάστηκε απ’τον Πιλάτο” και μετά σταυρώθηκε “απ’τους Ρωμαίους”. Για την ακρίβεια δεν υπάρχει τίποτα που να προτείνει πως ο Ιησούς ήταν ένα “καθαρά ανθρώπινο ον” που υπήρξε και πέθανε γύρω στο 30 ΚΕ. Τίποτα στις πολύ πρώιμες πηγές δεν προτείνει κάτι τέτοιο. Αυτή η επίμονα αρνητική τάση στις πρωιμότερες πηγές θα έπρεπε τουλάχιστον να είχε προβληματίσει τους ιστορικιστές. Αντιθέτως χρησιμοποιούν τα ευαγγέλια για να “γεμίσουν τα κενά” στον Παύλο κάνοντας τον να πει πράγματα που ποτέ δεν είπε.

΄Αρα τι βρίσκουμε όταν πηγαίνουμε στην πιο πρώιμη πηγή (Παύλος) και κάνουμε μια κυριολεκτική ανάγνωση (Προς Φιλιππ. 2:6-11);

΄Οτι ο Ιησούς:

• ΄Ηταν θεϊκό ον (εν μορφή θεού)(2:6)

• Που “εκκένωσε” τον εαυτό του (2:7),

• ΄Ηταν “γενόμενος” ομοιάζοντας με άνθρωπο (2:7)

• Και μ’αυτή την εμφάνιση πέθανε στον σταυρό (2:8) και

• ΄Εγινε Κύριος των πάντων (2:9-11) και

• Ο υιοθετημένος γιος του Θεού (Ρωμ. 1:16) λόγω αυτού του γεγονότος.

Αυτό δεν ακούγεται ως ένα “καθαρά ανθρώπινο ον” που είχε μια φυσική γέννα και ανθρώπινη σταδιοδρομία. Για την ακρίβεια ο Παύλος λέει πως δεν ήταν ένα ανθρώπινο ον.

Οι βιβλικές μελέτες δεν είναι κβαντική φυσική. Κάθε λογικό πρόσωπο μπορεί να δει πως το μοναδικό πράγμα για το οποίο δεν μιλάει ο Παύλος είναι για ένα “καθαρά ανθρώπινο ον”. Χρησιμοποιεί ακόμα και την φράση “γενόμενος” αντί για την συνηθισμένη “γεννήθηκε” (βλ. και Γαλ. 4:4; Ρωμ. 1:3) για να επισημάνει τον ερχομό του Ιησού στον κόσμο. Η λέξη προτείνει πως ο Ιησούς κατασκευάστηκε απ΄το Θεό χωρίς φυσική γέννα, κάτι που φαίνεται και απ’το γεγονός οτι χρησιμοποιεί την ίδια λέξη για την Δημιουργία του Αδάμ και την ανάσταση του σώματος ( Α Κορ. 15:4,37). ΄Οχι μόνο δεν υπάρχει ξεκάθαρη αναφορά σε κάποιον προφήτη-δάσκαλο, αλλά ο Ιησούς του Παύλου έρχεται σε αντίθεση με οποιονδήποτε ανθρώπινο Ιησού.

Γιατί όμως ο Παύλος αποκαλεί τον Ιάκωβο “Αδερφό του Κυρίου“ (Γαλ.1:18-19)”; Θυμάστε πως ο Παύλος είπε πως ο Ιησούς έγινε Υιός θεού και Κύριος μετά τον θάνατό του; Ενας Χριστιανός γίνεται επίσης υιός του Θεού (Γαλ. 4:6). Τι τον κάνει αυτό; Ακριβώς: Αδερφό του Κυρίου. “Αδερφοί” και “αδερφές” είναι το πως ο Παύλος αποκαλεί τους ομόπιστους του (Γαλ 6:18; Ρωμ. 15:30; Α Κορ. 1:10; 15:58; 16:15).

Σίγουρα, δεν είναι παράλογο ο Ιάκωβος να ήταν σαρκικός αδερφός του Ιησού, αλλά θα πρέπει να παραδεχτούμε πως το χωρίο είναι σίγουρα διφορούμενο. Ο Παύλος , όπως είδαμε, είναι προσεκτικός με τις λέξεις που χρησιμοποιεί , άρα γιατί δεν προσδιορίζει τον “Αδερφό” με το “σύμφωνα με την σάρκα” ή “του Ιησού” εδώ πέρα; Η παράξενη φράση πριν (έτερον των αποστόλων) χωρίς το προσδιοριστικό “ουδείς” κάνει το χωρίο ιδιαίτερα διφορούμενο. Απ’τα συμφραζόμενα μπορεί να σημαίνει “δεν είδα κανέναν απόστολο εκτός απ’τον Ιάκωβο, τον αδερφό του Κυρίου”(που σημαίνει οτι ο Ιάκωβος ήταν ταυτόχρονα αδερφός του Ιησού και απόστολος) και “δεν είδα άλλον απόστολο, μόνο τον Ιάκωβο τον αδερφό του Κυρίου” (που σημαίνει πως ο Ιάκωβος δεν ήταν καν απόστολος, αλλά ένας απλός Xριστιανός). Το γεγονός οτι αργότερα αναφέρεται στον Ιάκωβο και του δίνει το επίθετο “στύλος”, απλά επαυξάνει την αμφισημία (δηλώνει ο “αδερφός” βιολογική σχέση με τον Ιάκωβο ή ο τελευταίος ήταν απλά ένας Χριστιανός; Ηταν βιολογικός αδερφός, ένας απόστολος και στύλος; Μιλάμε για το ίδιο πρόσωπο;) Απλά δεν υπάρχει καμία σαφής αναφορά σε βιολογικά αδέρφια στον Παύλο. Για την ακρίβεια, η απουσία προσδιοριστικών φράσεων και το γεγονός οτι τέτοια σχέση είναι εκτός του βεληνεκούς της μεταφυσικής θεολογίας του Παύλου, καθιστά την ερμηνεία των ιστορικιστών ως την λιγότερο πιθανή.

11. Ο Παύλος λέει πως ο Ιησούς γεννήθηκε από μια γυναίκα βάσει του Νόμου

Αν ο Παύλος υπονοεί κάποια βιολογική μητέρα, τότε αυτή η δήλωση ακούγεται μάλλον παράδοξη (υπάρχει κανείς που να μην γεννήθηκε από γυναίκα;). Επίσης προσέξτε πως ο Παύλος ποτέ δεν αναφέρει την Μαρία ή κάποια θαυμαστή γέννηση. Για ακόμη μία φορά ο Παύλος χρησιμοποιεί αλληγορική γλώσσα, κάτι που φαίνεται αν εξετάσουμε όλο το απόσπασμα (Γαλάτες 4:19-31). Οι δύο μητέρες είναι η δούλα ‘Αγαρ και η Σάρα, οι οποίες, σύμφωνα με τον Παύλο, συμβολίζουν τις δύο Διαθήκες.

Ο Παύλος λέει πως ο Ιησούς γεννήθηκε από τη σαρκική συμβολική γυναίκα (Αγαρ). Αλλά όταν γράφει ο Παύλος στους Γαλάτες, ο Ιησούς ήταν νεκρός προ πολλού και είχε αναγεννηθεί από τη πνευματική-ουράνια μητέρα (Σάρα). Αυτό είναι το θεολογικό επιχείρημα του Παύλου στους Γαλάτες 4. ΄Οταν ο Παύλος λέει πως ο “γεννημένος κατά την σάρκα” (ο Ισμαήλ στην ιστορία της ΠΔ) ήταν ο διώκτης τότε όπως και τώρα, δεν γίνεται να αναφέρεται στον Ιησού, γιατί ο Ιησούς δεν είναι πλέον σάρκα. ΄Οσον αφορά τους “διώκτες”, ο Παύλος αναφέρεται σε όλους αυτούς που είναι προσκολλημένοι στον κόσμο της σάρκας και όχι του πνεύματος, και κατ΄επέκταση παραμένουν δέσμιοι του παλαιού νόμου και διώκουν τους άλλους (Γαλάτες 5.1). ΄Ετσι ο καθένας θα πρέπει να αναγεννηθεί από την ουράνια μητέρα-διαθήκη για να σωθεί (βλ και Ρωμαίοι 8). Ο Ιησούς του Παύλου, λοιπόν, υποτάχθηκε για λίγο στον κόσμο της σάρκας για να τον νικήσει (βλ και Φιλιπ. 2). ΄Αρα και οι πιστοί πρέπει να μιμηθούν τον Ιησού (Α Κορ 15:35-54).

‘Ετσι, στην αλληγορία που χτίζει ο Παύλος, ο Ιησούς δεν είναι ο διώκτης, όπως ο Ισμαήλ, αλλά και οι δύο είναι το ίδιο επειδή γεννήθηκαν στον ίδιο κόσμο, αυτόν της αμαρτίας και των πειρασμών. Αλλά αντίθετα με τον Ισμαήλ, ο Ιησούς αντιστάθηκε και τον νίκησε, και ξαναγεννήθηκε ως ο υιός της Σάρας.

Δύσκολα θα συμπεράνουμε πως ο Παύλος εδώ αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη βιολογική μητέρα. Ούτε το απόσπασμα αποτελεί αναφορά στο θνητό σώμα του Ιησού που φτιάχτηκε από το σπέρμα του Δαβίδ (Ρωμ.1.3).

΄Ολα αυτά είναι αρκετά συμβατά με την θεωρία του Earl Doherty (Jesus, Neither God nor man, όπως και του Richard Carrier: Οn the historicity of Jesus), πως η ενσάρκωση του Ιησού, όπως απαιτήθηκε από τις Γραφές, έγινε στον ουρανό. Και ο μόνος λόγος για να μάθει κανείς γι’αυτό, σύμφωνα με τον Παύλο, είναι από κρυμμένα μηνύματα στις Γραφές και προσωπικές αποκαλύψεις (Ρωμ 16:25-26).

11. Ο Ιησούς προφήτεψε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ

To ίδιο και ο Ιησούς Μπεν Ανανίας, ένας προφήτης που αναφέρεται στον Εβραϊκό πόλεμο (6.301-309) του Ιώσηπου. Οι παραλληλισμοί με τον Ιησού είναι πάρα πολλοί για να αγνοηθούν:

1)Και οι δύο εισήλθαν στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης θρησκευτικής γιορτής 2) Και οι δύο κήρυξαν εναντίον του Ναού 3) Και οι δύο ανέφεραν το ίδιο κεφάλαιο από τον Ιερεμία (7.11 και 7.34 αντίστοιχα) 4) Και οι δύο κήρυτταν καθημερινά στον Ναό 5) Και οι δύο προέβλεψαν συμφορές για τους Ιουδαίους και την Ιουδαία 6) Και οι δύο προέβλεψαν ότι ο Ναός θα καταστραφεί 7) Και οι δύο συνελήφθησαν γι’αυτό τον λόγο από τους Εβραίους 8) Και οι δύο κατηγορήθηκαν επειδή αντιτάχθηκαν στον Ναό 9) Κανένας απ΄ τους δύο δεν υπερασπίστηκε τον εαυτό του απέναντι στις κατηγορίες 10) Και οι δύο ξυλοκοπήθηκαν απ΄ τους Εβραίους 11) Και οι δύο οδηγήθηκαν στον Ρωμαίο κυβερνήτη και ανακρίθηκαν απ’αυτόν 12) Και απ’τους δύο ζητήθηκε να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους αλλά αρνήθηκαν 13) Και οι δύο βασανίστηκαν απ΄ τους Ρωμαίους 14) Και στις δύο περιπτώσεις ο Ρωμαίος κυβερνήτης ζήτησε την απελευθέρωση τους 15) Τελικά και οι δύο σκοτώνονται απ΄ τους Ρωμαίους (ο ένας με εκτέλεση στον Μάρκο, ο άλλος από πολιορκητική μηχανή στον “Ιουδαϊκό Πόλεμο”) 16) Και οι δύο θρηνούν λίγο πριν το θάνατό τους και αφήνουν την τελευταία τους πνοή με μια κραυγή.

Βλ. και Scholars assess the two Jesus parallels:
https://mythikismos.gr/?p=2661

Ο Ιησούς των ευαγγελίων και οι ΄Εσχατοι Καιροί

Τους τελευταίους αιώνες προ Χριστού, έλαβε χώρα μια έντονη μεταστροφή στην αντίληψη των Ιουδαίων για τον κόσμο και τη θέση τους σε αυτόν.Οι Ιουδαίοι πίστευαν ότι είναι ο περιούσιος λαός του Θεού, αλλά οι μέχρι τότε συνεχείς καταστροφές και κατακτήσεις από άλλους λαούς, Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Πέρσες, Έλληνες, Σύριους, φαίνονταν να τους διαψεύδουν. Οι εξηγήσεις των παλαιότερων προφητών δεν έφταναν: υποτίθεται ότι αιτία ήταν η αδιαφορία των Ιουδαίων για το Νόμο του Θεού, αλλά ακόμα και μετά την επιστροφή τους σε αυτόν, οι καταστροφές συνεχίζονταν.

Έτσι, φτάνοντας πια στην εποχή της κατάκτησης από τους Ρωμαίους, κυριαρχούσε πλέον η πεποίθηση στον Αποκαλυπτισμό: ο Θεός είχε προσωρινά αφήσει τον κόσμο στην κυριαρχία των δαιμονικών δυνάμεων, αλλά πολύ σύντομα θα επέστρεφε, θα συνέθλιβε τους εχθρούς του Ισραήλ, και θα επαναεγκαθίδρυε τη Βασιλεία του.

O Iησούς των Ευαγγελίων, χωρίς την ερμηνευτική βοήθεια των Πατέρων της εκκλησίας, τοποθετεί σαφέστατα τον χρόνο της Δευτέρας Ελεύσεως ευθύς μετά την θλίψη των ημερών εκείνων. ‘Ολη η εσχατολογία των πρώτων Χριστιανών περιστρέφεται γύρω από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του Ναού:

Ὁ Ἰησοῦς ἐστράφη πρὸς αὐτὰς καὶ εἶπε, «Θυγατέρες τῆς Ἱερουσαλήμ, μὴν κλαῖτε γιὰ μένα, νὰ κλαῖτε μᾶλλον γιὰ τὸν ἑαυτόν σας καὶ γιὰ τὰ παιδιά σας. Διότι θὰ ἔλθουν ἡμέρες ποὺ θὰ λέγουν, «Εὐτυχεῖς οἱ στεῖρες καὶ οἱ κοιλίες, ποὺ δὲν ἐγέννησαν, καὶ μαστοὶ, ποὺ δὲν ἐθήλασαν».Τότε θὰ ἀρχίσουν νὰ λέγουν εἰς τὰ βουνά, «Πέστε ἐπάνω μας», καὶ εἰς τοὺς λόφους, «Σκεπάστε μας» (Λκ 23:28)

Ὅταν δὲ ἰδῆτε νὰ κυκλώνεται ἡ Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ στρατούς, τότε νὰ ξέρετε ὅτι ἐπλησίασε ἡ ἐρήμωσίς της.Τότε ἐκεῖνοι ποὺ θὰ εἶναι εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἂς φύγουν εἰς τὰ βουνὰ καὶ ἐκεῖνοι ποὺ θὰ εἶναι εἰς τὴν πόλιν ἂς φύγουν ἔξω καὶ ἐκεῖνοι ποὺ θὰ εἶναι εἰς τὴν ὕπαιθρον ἂς μὴ μποῦν εἰς τὴν πόλιν, διότι ἡμέραι ἐκδικήσεως θὰ εἶναι αὐταί, διὰ νὰ ἐκπληρωθοῦν ὅλα τὰ γραμμένα.

Καὶ τότε θὰ ἰδοῦν τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἔρχεται μέσα σὲ σύννεφο μὲ δύναμιν καὶ δόξαν πολλήν (Ματθ. 24:29, Λκ 21:27).

Ὅταν ἀρχίσουν νὰ γίνωνται αὐτά, τότε κυττάξτε πρὸς τὰ πάνω καὶ σηκῶστε τὰ κεφάλια σας, διότι πλησιάζει ἡ ἀπολύτρωσίς σας. (Λκ 21:28)

Και άλλα όμως είναι πάμπολλα τα στέρεα στοιχεία που δείχνουν ότι η Συντέλεια του Αιώνος σήμαινε την καταστροφή της Ιουδαϊκής εκείνης εποχής και όχι κάποιας άλλης μακρινής: Λέει ο Ιησούς:

Δεν θα παρέλθει η γενεά αυτή εώς ότου γίνουν όλα αυτά (Μτ 24:34, Μαρκ 3:30, Λκ 1:32)

Αυτή η δήλωση του Ιησού ταλαιπώρησε αρκετά τους νοθο-θεολογούντες, διότι δεν ταιριάζει με την μακρινή εσχατολογία. ΄Αλλωστε το κείμενο λέει η γενεά αυτή και όχι εκείνη. Ο Θεοφύλακτος μάλιστα θεώρησε ότι η «γενεά αυτή» είναι το γένος των Χριστιανών που δεν θα εκλείψει μέχρι το τέλος του κόσμου! Ο συγγραφέας του κατά Ματθαίον θέτει ένα ακόμα πιο σφιχτό χρονικό πλαίσιο: το τέλος θα ερχόταν πριν οι μαθητές του Ιησού προλάβουν να περάσουν απ’ όλες τις πόλεις του Ισραήλ.

«ὅταν δὲ διώκωσιν ὑμᾶς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, φεύγετε εἰς τὴν ἄλλην· ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ τελέσητε τὰς πόλεις τοῦ Ἰσραὴλ ἕως ἂν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου» (Ματθ. 10,23)

Ο καθηγητής Καραβιδόπουλος στο βιβλίο του «Το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο» σελ 370, ομολογεί:

Η οργή του Ιησού για την άκαρπη συκιά και η φράση «μηκέτι εις τον αιώνα εκ σου μηδείς καρπόν φάγει (Μαρκ 11:14) δείχνει ότι ήλθε η ώρα της κρίσης.

Στο παλιότερο Ευαγγέλιο, το κατά Μάρκον, ο Ιησούς εμφανίζεται να λέει στον αρχιερέα για την έλευση της Τελικής Κρίσης, κατά την δίκη του στο Ιουδαϊκό Συμβούλιο:

«ὄψεσθε τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν καθήμενον τῆς δυνάμεως καὶ ἐρχόμενον ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ» (Μαρκ. 14,62)

Στο μεταγενέστερο κατά Λουκά όμως, πιθανότατα αφού ο αρχιερέας ήταν πια νεκρός, ο Ιησούς δεν εμφανίζεται πλέον να του λέει ότι θα ζήσει προσωπικά το γεγονός. Αυτό αποκτά πλέον μια διαχρονική ισχύ, ένα μοτίβο που παρατηρούμε συχνά στο συγκεκριμένο Ευαγγέλιο:

«ἀπὸ τοῦ νῦν ἔσται ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καθήμενος ἐκ δεξιῶν τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. 22,69)

Όταν φτάνουμε πια στο τελευταίο Ευαγγέλιο, το κατά Ιωάννη, ο Ιησούς δεν κάνει πλέον κανένα σχετικό σχόλιο στον αρχιερέα (κεφάλαιο 18). Έχει όμως δηλώσει νωρίτερα (5:24) ότι ο πιστός στον ίδιο δεν θα περάσει από την Τελική Κρίση αλλά έχει κερδίσει ήδη την αιώνια ζωή (το συγκεκριμένο Ευαγγέλιο ευρύτερα παρουσιάζει μια εξιστόρηση και θεολογία πολύ διαφορετική από των προηγουμένων).

Ο Αποκαλυπτισμός δίνει σαφές στίγμα και στα άλλα παλαιότερα πρόσωπα της ΚΔ:

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής εμφανίζεται να δηλώνει ότι «το τσεκούρι ήδη βρίσκεται στη ρίζα των δέντρων και όσα έχουν κακούς καρπούς θα καούν» (Ματθ. 3,10), ενώ ο Απόστολος Παύλος, ίσως στο νωρίτερο κείμενο της ΚΔ (περίπου 49 μ.Χ.), εμφανίζεται να πιστεύει ότι και ο ίδιος θα προλάβει την Τελική Κρίση ζωντανός (Α Θεσ. 4:15-17).

Εμείς οι ζωντανοί που θα απομείνουμε θα αρπαχθούμε μετ’αυτών ( δηλ. των αναστημένων νεκρών) με σύννεφα για να συναντήσουμε τον Κύριο στον αέρα.

Γράφουν για το θέμα γνωστοί καθηγητές θεολογίας:

Ιωάννης Γαλάνης, Η πρώτη επιστολή του Παύλου προς Θεσσαλονικείς, σελ 279

Είναι φανερό οτι ο Παύλος τοποθετεί το γεγονός της Β παρουσίας σε χρόνο που δεν θα αργήσει, αφού εώς τότε θα ζουν ακόμα, τόσο αυτός όσο οι πιστοί της Θεσσαλονίκης. Η πίστη οτι ο ερχομός του Χριστού πλησίαζε ήταν εδραιωμένη στην πρώτη εκκλησία.

Ιωάννης Καραβιδόπουλος: Μελέτες ερμηνείας και θεολογίας της Καινής Διαθήκης (σελ 78)

Η πρώτη χριστιανική εκκλησία ζει σε αυτή την ένταση. Και ενώ αισθάνεται οτι είναι ότι είναι η εσχατολογική κοινότητα συγχρόνως αναμένει εντατικά τα έσχατα…Απ’όλα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης συνάγεται σαφώς το συμπέρασμα πως η πρώτη εκκλησία έχει την αυτοσυνειδησία οτι αποτελεί την κοινότητα των εσχάτων ημερών. Απαρχής μέχρι τέλους η Καινή Διαθήκη διαπνέεται από την έντονη αναμονή του επικείμενου τέλους.

Σαββας Αγουρίδης: Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, σελ 95

Ουδεμία δε έκπληξης είναι δικαιολογημένη επί τω το οτι ο Ιωάννης αναμένει εγγύς την Δευτέραν παρουσίαν, διότι όπως παρατηρεί και ο Gustav Stahlin εν 21:22 και εν Α Ιωάννου 2:18 “Παιδία εσχάτη ώρα έστιν…όθεν γιγνώσκομεν οτι εσχάτη ώρα έστιν”, σαφώς τούτο δηλούται.

Παναγιώτης Μπρατσιώτης, Θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 6 σελ 760

Προ παντώς εν τη πρώτη εκκλησία, ήτις έχει εν την προσδοκία της ταχείας ελεύσεως του Χριστού.

Επίσης ο Ευσέβιος Ματθόπουλος, ιδρυτής της αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή» γράφει:

εκ τουτου δε εξηγείται η εν τη Αποστολική εποχή γενική ελπίς και προσδοκία ότι η έλευσις του Χριστού ήτο επικείμενη και επί θύρας ( Ερμ. Α Θεσ. σελ 52)

Τι χρειάζονται όμως οι ομολογίες των θεολόγων; ‘Ολη η Καινή Διαθήκη εμφορείται από την προσδοκία της ταχείας ελεύσεως του Χριστού. Αλλά η μετέπειτα εκκλησία του ρωμαϊκού ελληνισμού έκανε τους ανθρώπους να περιμένουν το…χθες, με αποτέλεσμα η εσχατολογία που διδάσκει η σημερινή ιερατική συντεχνία να προφητεύει το παρελθόν!

Η δεύτερη έλευση του Ιησού τοποθετείται ευθύς μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ της εποχής του. Φυσικά γίνεται λόγος για την λύτρωση των μαθητών της εποχής εκείνης, διότι λέει:

Πορεύομαι να σας ετοιμάσω τόπον, πάλι θα έρθω και θα σας παραλάβω κοντά μου για να είσθε και εσείς εκεί που είμαι και γω… δεν θα σας αφήσω ορφανούς…( Ιωαν 14,3:18)

Ας μην ξεχνάμε πως ο Ιησούς κατηγόρησε τους ανθρώπους της εποχής του, τους Εβραίους, πως δεν μπορούσαν να διακρίνουν τα σημεία των καιρών. (Λκ 11:29)

΄Αλλα χωρία που δείχνουν σ’αυτή την κατεύθυνση:

Ο υπόλοιπος καιρός είναι σύντομος (Α Κορ 7:29)

Ταύτα δε πάντα εγίνοντο…και εγράφησαν προς νουθεσία ημών εις τους οποίους τα τέλη των αιώνων έφθασαν (Α Κορ. 10:11)

Ο Κύριος είναι πλησίον (Προς Φιλιπ. 4:5)

Στην επιστολή Προς Ρωμαίους 13:11 γράφει:

Διότι είναι πλησιέστερη σ’εμάς η σωτηρία παρ’ότι επιστεύσαμεν.

Στην Επιστολή Ιακώβου 5:8, διαβάζουμε:

Η Παρουσία του Κυρίου πλησίασε

Η επιστολή Α Ιωάννου 2:18, λέει:

Τεκνία εσχάτη ώρα είναι

Εξάλλου η Αποκάλυψη αρχίζει λέγοντας ότι γράφτηκε για να δείξει στους δούλους του όσα πρέπει να γίνουν ταχέως (1:2) και ότι ο καιρός είναι πλησίον. Εκεί μάλιστα αναφέρεται ότι τον ερχόμενο Ιησού θα τον έβλεπαν ακόμα και αυτοί που τον σταύρωσαν (1:7).

Πρέπει να πάψουν τα χριστιανικά ψέματα και να γίνει κατανοητό ότι η Αποκάλυψη απευθύνεται όχι σε εμάς, αλλά σε ανθρώπους της εποχής εκείνης, δηλαδή στους αγγέλους (=επισκόπους) των επτά εκκλησιών της Μικράς Ασίας. Η Αποκάλυψη αποτελείται από μερικές διακηρύξεις με το εξής πνεύμα: ΄Ερχομαι ταχέως, ο καιρός δεν είναι πολύς και τους λόγους μη σφραγίσεις. Εδώ να ξεκαθαρίσουμε πως ο χρόνος της Γραφής είναι ΠΑΝΤΑ χρόνος της Γης. Ακόμα και αν λέγεται ότι χίλια χρόνια είναι μια ημέρα για τον Θεό της Βίβλου, αυτό δεν ισχύει για τον άνθρωπο. Το περιεχόμενο της Αποκάλυψης αφορά τα έτη 64-70 ΚΕ.

Σχετικά με τον χρόνο της συγγραφής της Αποκάλυψης γράφει ο καθηγητής Καραβιδόπουλος στο βιβλίο του «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη» σελ 365:

Ως προς τον χρόνο συγγραφής δύο δυνατές λύσεις υπάρχουν: Τα αμέσως πριν το 70 έτη και οι αρχές τις τελευταίας δεκαετίας του πρώτου αιώνα. Οι υποστηρικτές της πρώτης χρονολογίας επικαλούνται τα παρακάτω επιχειρήματα: α) Οι γλωσσικές και συντακτικές ανωμαλίες εξηγούνται εύκολα γιατί ο Ιωάννης (στην πραγματικότητα κάποιος άγνωστος Εβραιοχριστιανός συγγραφέας…) δεν γνώριζε ακόμα καλά ελληνικά. β) Παρεμβάλλονται αρκετά χρόνια μεταξύ της συγγραφής της Αποκάλυψης και του Ευαγγελίου (τελευταία δεκαετία του πρώτου αιώνα) ώστε να δικαιολογούνται οι διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων. γ) Οι πέντε βασιλείς που έπεσαν είναι οι Αύγουστος, Τιβέριος, Καλιγούλας, Κλαύδιος, Νέρων, και ο έκτος που βασίλευε ήταν ο Γάλβας ή κατ΄άλλους ο Βεσπασιανός. Και δ) Τα χρόνια μετά τη βασιλεία του Νέρωνα προσφέρονται καλύτερα για την κατανόηση των όσων λέει η Αποκάλυψη για το θηρίο.

και σελ 361:

Το θηρίο για το οποίο μιλά η Αποκάλυψη και το οποίο χρησιμοποιεί σε ένα χωρίο ( 13,18) τον κωδικό 666, είναι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ή η ρωμαϊκή εξουσία γενικότερα. Αυτή είναι η ιστορική ερμηνεία των σχετικών χωρίων. Μπορεί βέβαια για την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο, το θηρίο να είναι η ρωμαική εξουσία, στη συνέχεια όμως της ιστορίας ερμηνεύτηκε με την αναφορά στο γεγονός ότι πολλά «θηρία» στην ιστορία προέβαλαν την αξίωση να λατρευτούν ως θεοί.

Γράφει ο Απόστολος Γλαβίνας, Ιστορία της εκκλησίας τεύχος α, σελ 122

Ανάμεσα στους εξηγητές γίνεται γενικότερα παραδεκτό οτι με τον αριθμό 666 πρέπει να εννοήσουμε τον Νέρωνα. Η λύση αυτή συνδυάζεται με την άποψη ότι η Αποκάλυψη γράφτηκε πριν το 70.

[δεν υιοθετούμε την άποψη πως η Αποκάλυψη γράφτηκε τότε, αλλά ότι το περιεχόμενο αναφέρεται στην περίοδο 64-70)]

Και Σάββας Αγουρίδης, Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, σελ 22

Δεύτερον, συναφές με το θέμα της λατρείας του αυτοκράτορα, είναι το θέμα Νέρων. Τον βρίσκουμε στην Αποκάλυψη με διάφορα σύμβολα και ονόματα. Η αριθμολογία χρησιμοποιείται συχνά στο βιβλίο της Αποκάλυψης. Ο Νέρων, το θηρίο με τον αριθμό 666, είναι ένα από τα μεγάλα θέματα. Αυτός ήταν ο πρώτος μεγάλος διώκτης της εκκλησίας, ήταν αυτός που έχυσε το αίμα πολλών μαρτύρων. Εφθασαν πολλοί από τη Ρώμη στη Μικρά Ασία και διηγήθηκαν τα τρομερά και φοβερά που αφηγείται ο Τάκιτος στις Ιστορίες του για την πυρκαγιά της Ρώμης το 66. Υπάρχει η γνώμη πως η σφαγή αυτή των Χριστιανών στην Ρώμη επι Νέρωνος δεν ήταν ένα τοπικό αστυνομικό γεγονός, αλλά συνεχίστηκε αφού άρχισε με edictum του αυτοκράτορος… Με την έννοια αυτή ο Νέρωνας είναι ένα από τα μοτίβα της Αποκαλύψεως. Είναι ο λατρευόμενος σαν θεός αυτοκράτορας που χύνει το αίμα των μαρτύρων. Το θηρίον που σφάζει τους αγίους.

Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα, καταρχάς μπορεί να ανατρέξει στον εξής σύνδεσμο για τον Αποκαλυπτισμό του Ιησούhttps://historyforatheists.com/2018/12/jesus-apocalyptic-prophet/ και στον εξής για την αντιστοίχιση του Νέρωνα με τον Αντίχριστο https://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/gladiators/nero.html.

Για ακόμη περισσότερα αλλά σε επίσης εκλαϊκευμένα πλαίσια, συστήνω τη σειρά βιβλίων του αναγνωρισμένου καθηγητή Bart Ehrman, τα πιο σχετικά εκ των οποίων σε αυτήν την περίπτωση είναι τα “Jesus: Apocalyptic Prophet of the New Millennium” και “Heaven and Hell: A History of the Afterlife“.

11. Ο Ιησούς εκπλήρωσε πάνω από 300 προφητείες της ΠΔ.

Mέχρι στιγμής δώσαμε αρκετά παραδείγματα πως τα ευαγγέλια δεν είναι αξιόπιστα ιστορικά κείμενα ώστε να αποτελούν μαρτυρίες εκπλήρωσης προφητειών. Επίσης είναι γνωστό πως στον Ιουδαϊσμό δεν υπήρχε κάποιος μεσσιανικός οδηγός. Ακόμα και η λέξη Χριστός αποδίδεται σε πολλά άτομα στην Παλαιά Διαθήκη (Λευτικό 4:5, Α Βασιλ.2:10, Α Βασιλ. 26:10, Β Βασιλ 19:21, Ησαίας 45:1, Θρήνοι 4:20,Β Σαμ.: 23:1, Β Μακκ. 1:10 Ψαλμ, 104:15 και 131:10 κ.α.).

Γράφει ο καθηγητής Δαμιανός Δόικος για την έννοια της λέξης Προφήτης στο βιβλίο του Τάδε λέγει Κύριος σελ 42:

Προφήτης (στη γλώσσα της Αγίας Γραφής) στην κυριολεξία δεν είναι αυτός που προλέγει ένα μελλοντικό γεγονός, αλλά αυτός που μιλά εξ ονόματος άλλου (Εξ 7:1) και στην περίπτωση του Θεού είναι εκπρόσωπος του.

΄Οσον αφορά στη φράση «΄Ινα πληρωθεί το ρηθέν υπό του προφήτου» που συναντάμε συχνά στην Κ.Δ. σημαίνει «για να παραλληλισθεί με αυτό που είπε ο προφήτης» και όχι για να εκπληρωθούν κάποια λόγια. Η έκφραση αυτή, χωρίς αναφορά σε εκπλήρωση προφητείας, ήταν πολύ διαδεδομένη στους Εβραίους. Τα εδάφια που αναφέρονται στην ΚΔ με αυτή τη φράση ΔΕΝ είναι λογικώς και ιστορικώς καθόλου προφητείες για τον Χριστό, αλλά παραλληλισμοί. Μερικές φορές μάλιστα οι παραθέσεις είναι κάκιστες. Ακόμα και ο Παύλος, όπως είπαμε, κάνει τον παραλληλισμό στα πρόσωπα της ΄Αγαρ και της Σάρας, παραλληλίζοντας την ιουδαϊκή κοινότητα και την Χριστιανική εκκλησία (Γαλ. 4:22).
΄Εντονο παράδειγμα του σχήματος αυτού έχουμε στον Ησαϊα 14:9 όπου ο προφήτης παραλληλίζει τον Βασιλέα της Βαβέλ με το ιστορικό της πτώσεως του Εωσφόρου στη Γη και μάλιστα στον Λάκκον. Κάτι ανάλογο κάνει και ο ίδιος ο Ιησούς με το Βδέλυγμα της Ερημώσεως του Δανιήλ, που αναφέρεται στον Αντίοχο τον Επιφανή, για τη Ρώμη της εποχής του. Την ίδια παροιμιώδη γλώσσα συναντάμε και στον Ιεζεκιήλ 28:11-20 όπου ο προφήτης παραλληλίζει την προ της πτώσεως κατάσταση του Εωσφόρου με τον Βασιλιά της Τύρου.

Παραβλέπουμε τις ανύπαρκτες μεσσιανικές προφητείες που επικαλούνται τα ευαγγέλια, όπως την αναφορά στη φυγή στην Αίγυπτο (Ματθαίος 2.15) που αφορούσε στη φυγή των Ισραηλιτών (Ωσηέ 11.1), την αναφορά στη μη συντριβή των οστών του Ιησού στον σταυρό (Ιωάννης 19:33) που αφορούσε όλους τους δίκαιους ανθρώπους του Θεού αν διαβάσουμε όλο τον ψαλμό (34:20), την αναφορά στον θρήνο του Ιερεμία 31 που παραλληλίζεται με το προφανώς συμβολικό γεγονός της σφαγής των νηπίων από τον Ηρώδη (Ματθαίος 2:16) κλπ.

‘Εχει όμως ενδιαφέρον να δούμε την σκοπιμότητα αυτών των “προφητειών” μέσα στην ευαγγελική αφήγηση. Θα φέρω ένα παράδειγμα από το πως ο “Ματθαίος” διασκευάζει συχνά τον “Μάρκο” διορθώνοντας τις παραλείψεις και τα λάθη του σε ζητήματα γεωγραφίας ή γνώσης των ιουδαϊκών παραδόσεων.

Ο “Μάρκος”, λοιπόν, έχει τον Ιησού να μπαίνει θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ καβάλα σ’ένα γαϊδουράκι (11.1-10). Ο Ματθαίος (21.1-9), όμως, έχει τον Ιησού να ζητάει απο τους μαθητές να του φέρουν ένα πουλάρι και την μητέρα του και ο Ιησούς καβαλάει και τα δύο ζώα ταυτόχρονα! Γιατί; Ο “Ματθαίος” διορθώνει την αναφορά στον Ζαχαρία 9.9 όπου γίνεται λόγος για δύο ζώα: “χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών· κήρυσσε, θύγατερ Ἱερουσαλήμ· ἰδοὺ ὁ βασιλεὺς σου ἔρχεταί σοι, δίκαιος καὶ σῴζων αὐτός, πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον νέον“.

Είναι αυτό μια ιστορία ανάμνησης; Ασφαλώς και όχι. Είναι ένα κλασικό παράδειγμα ιστοριοποίησης μιας “προφητείας”. Οι Ευαγγελιστές δεν ενδιαφέρονταν να καταγράψουν κάποια ιστορία αλλά μια παραβολή με ξεκάθαρες αναφορές στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης!

11. Ο Ρωμαίος Τάκιτος αναφέρει τον Ιησού

Ακόμα και αν είναι γνήσια αναφορά (Χρονικά: βιβλίο 15, κεφ.44), πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως η σύντομη αναφορά του Τάκιτου δεν βασίζεται στις χριστιανικές διαδόσεις. Δεν υπάρχει κάτι που να μαρτυρά πως ο Τάκιτος έψαξε στα κρατικά αρχεία της Ρώμης (τα οποία είχαν καεί δύο φορές στον πρώτο αιώνα: Μία επι Νέρωνα και μία επι Τίτου) για να επιβεβαιώσει μια ιστορία που ήδη οι Χριστιανοί ομολογούσαν. Αυτό ενισχύεται από το γεγονός πως ο Τάκιτος χρησιμοποιεί αναχρονιστικά τον τίτλο procurator (=επίτροπος) για τον Πόντιο Πιλάτο, ενώ ξέρουμε πως ήταν præfectus (=έπαρχος). Είναι σχεδόν προφανές ότι ο Τάκιτος, ένας ομολογουμένως έγκυρος ιστορικός, δεν άντλησε τις πληροφορίες του από επίσημα ρωμαϊκά αρχεία, αφού εκεί δεν θα έβρισκε τον Πιλάτο ως επίτροπο, αλλά ως έπαρχο, ούτε τον Ιησού να αναφέρεται ως “Χριστός“, αλλά ως Ιησούς Ναζωραίος ή πιο πιθανόν ως Γεσουά Μπαρ Γιοσέφ. Επίσης ξέρουμε πως ο Τάκιτος διατηρούσε αλληλογραφία με τον φίλο του τον Πλίνιο, ο οποίος είχε μάθει για τους Χριστιανούς κάπου στα 110 κ.ε. (ο Τάκιτος ολοκλήρωσε το έργο του Annales στα 117 κ.ε.), οπότε είναι πολύ πιθανόν η πηγή του να ήταν ο τελευταίος. O Πλίνιος έμαθε απ’αυτούς για τον πυρήνα της ευαγγελικής αφήγησης και με την σειρά του τον μετέφερε στον Τάκιτο. ΄Αρα πάλι δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ανεξάρτητη πηγή και το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τον Πλίνιο (βλ. σχετικό κεφάλαιο)

Είναι επίσης περίεργο πως η κατηγορία του εμπρησμού της Ρώμης από τους Χριστιανούς δεν αναφέρεται από κανέναν άλλον ιστορικό (πχ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος), ούτε φαίνεται να είναι γνωστή στους ίδιους τους Χριστιανούς του 2ου αιώνα, ακόμα και όταν αναφέρονται στους υποτιθέμενους διωγμούς του Νέρωνα. Αυτό δείχνει πως ούτε οι Ρωμαίοι ιστορικοί έκαναν ποτέ τέτοια σύνδεση. Αρα ο Τάκιτος είναι ο πρώτος συγγραφέας που αναφέρει αυτή την τρομερή κατηγορία συνδέοντας κάποιον άλλο διωγμό των Χριστιανών ή ακόμα και θρύλο, με την πυρκαγιά της Ρώμης (ακόμα και ο Σουητώνιος φαίνεται να αγνοεί αυτή την σημαντική πληροφορία).

Η εγκυκλοπαίδεια Brittanica επίσης υποστηρίζει πως και η αναφορά του Τάκιτου “Δεν παρέχει ανεξάρτητη μαρτυρία για τον Ιησού.”

https://www.britannica.com/biography/Jesus/The-Jewish-religion-in-the-1st-century#ref748595

11. O Ρωμαίος Σουητώνιος αναφέρει τον Ιησού

Yπάρχουν δύο σχετικά αποσπάσματα. Στο ένα ο Σουητώνιος αναφέρεται σε Εβραίους ταραχοποιούς, όχι Χριστιανούς, υποκινούμενους από κάποιον Chrestus (Βίος Κλαύδιου 25,4), oι οποίοι αποβλήθηκαν από την Ρώμη απ΄ τον αυτοκράτορα Κλαύδιο. ΄Ολη η αναφορά, όμως, φαίνεται υπερβολική και έρχεται σε αντίθεση με την αναφορά του Δίωνα του Κάσσιου (Ρωμαϊκή ιστορία 60.6.6), ο οποίος μας λέει πως ο Κλαύδιος κράτησε μια ανεκτική στάση απέναντι στους Εβραίους της Ρώμης και είναι φυσικά πιο αληθοφανής από την πρώτη αναφορά. Είναι πιθανό βέβαια κάποιοι ή αρκετοί Εβραίοι να αποβλήθηκαν, όχι όμως όλοι.

Ούτε, όμως, ο Σουητώνιος ούτε ο Δίωνας συνδέουν αυτές τις ταραχές με τους Χριστιανούς. Ακόμα και ο συγγραφέας των Πράξεων δεν φαίνεται να γνωρίζει κάποια σύνδεση αυτής της αποβολής των Εβραίων από τη Ρώμη με τους Χριστιανούς και είναι σίγουρο πως δεν θα άφηνε αναξιοποίητη την περίπτωση στην οποία οι Εβραίοι έκαναν ταραχές στο όνομα των Χριστιανών και είχαν τιμωρηθεί γι’αυτό. Ο Σουητώνιος λέει ξεκάθαρα πως οι ταραχές υποκινήθηκαν από κάποιον Chresto (η φράση impulsore Chresto σημαίνει πρόσωπο και όχι αιτία) και φυσικά είναι απίθανο να αναφέρεται στον Ιησού που βρίσκεται στην Ρώμη επι Κλαύδιου. Επιπλέον οι Πράξεις 28:17-30 μας παρουσιάζουν τους Εβραίους της Ρώμης να γνωρίζουν ελάχιστα για τους Χριστιανούς. Ακόμα και η Προς Ρωμαίους επιστολή του Παύλου δεν φαίνεται να έχει γνώση αυτής της ιστορίας.

Στο δεύτερο απόσπασμα τώρα (Βίος Νέρωνα 16:2), ο Σουητώνιος φαίνεται να κάνει την διάκριση μεταξύ Εβραίων και Χριστιανών, και σίγουρα θα είχε επισημάνει την υποκίνηση των ταραχών απ’τους δεύτερους. Ακόμα και αν λανθασμένα θεωρούσε πως ο Ιησούς ήταν στην Ρώμη εκείνη την περίοδο, αυτό δύσκολα θα αποτελούσε απόδειξη για κάποιον ιστορικό Ιησού. Ο Σουητώνιος μάλιστα θα μπορούσε απλά να αναφέρεται στην πίστη σε κάποια αρχαγγελική οντότητα ονόματι Χριστός.

Συμπερασματικά το δεύτερο απόσπασμα είναι απλά μια ένδειξη πως ο Νέρωνας “επέβαλε τιμωρίες στους Χριστιανούς, μια τάξη ανθρώπων που ακολουθούν μια νέα και ενοχλητική δεισιδαιμονία“.

Γράφει ο Απόστολος Γλαβίνας στην Ιστορία της Εκκλησίας, τόμος Α, σελ 112:

«Ο Τάκιτος αναφέρει πως οι Χριστιανοί καταδικάστηκαν για την μισανθρωπία τους (Odio humanis generis=μίσος για την ανθρωπότητα), που ήταν πιο σημαντική από την ευθύνη για την πυρκαγιά της Ρώμης. Αυτό το odio humanis generis δεν εκφραζόταν μόνο ως άρνηση της λατρείας του αυτοκράτορα». Ενδιαφέρον…

27) Ο Πλίνιος ο νεότερος αναφέρει τον Ιησού και μαρτυρεί τους διωγμούς των πρώτων Χριστιανών στο γράμμα του στον Τραϊανό

Μόνο σαν μια καινούργια θεότητα. Δεν τον αναφέρει σαν γήινη προσωπικότητα (“Epistularum Libri Decem”, Βιβλίο X, XCVII)

Οι Χριστιανοί υποστηρίζουν συχνά ότι ακόμα και στα 112 ΚΕ κανένας δεν θα πέθαινε για ένα ψέμα. Αλλά στα 112 δεν υπήρχε κανένας τρόπος να ελέγξει κανείς την ιστορική βάση του Κατά Μάρκον. Ούτε μπορούμε να είμαστε εντελώς σίγουροι ότι αυτοί οι Χριστιανοί δεν υπέμειναν μαρτύρια και δίκες για την πίστη τους σε μια ουράνια οντότητα. Ούτε μπορούμε να αποκλείσουμε την υπόθεση ότι πολλοί χριστιανοί θεωρούσαν τον Ιησού σαν έναν εξωτερικό μύθο, αλλά με εσωτερικά ιερά μυστικά για τα οποία θα πέθαιναν. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τους οπαδούς όλων των αρχαίων μυστηριακών λατρειών.

Η σπουδαιότητα αυτής της επιστολής έγκειται στο γεγονός πως είναι η πρώτη φορά που κάποιος προσέχει τον Χριστιανισμό (ακόμα και ο Ιώσηπος είναι σχεδόν σίγουρο πως δεν ασχολήθηκε στο έργο του) και φαίνεται πως μάλλον μέχρι τότε η ύπαρξη του τρεμόσβηνε.

Στο γράμμα αυτό προς τον Τραϊανό αποκαλύπτονται δύο ενδιαφέροντα στοιχεία: οτι ο Πλίνιος δεν ήταν ποτέ παρών σε δίκες Χριστιανών και πως δεν είχε ιδέα για τα πιστεύω τους ή για ποιο λόγο ήταν παράνομοι, όπως επίσης ότι αρκετοί χριστιανοί είχαν αποκηρύξει την πίστη τους.

Εκείνη την εποχή ο Πλίνιος ο νεότερος ήταν ήδη Γερουσιαστής για εικοσιπέντε χρόνια. Yπηρέτησε σαν το αρχαίο ισοδύναμο του διοικητή της αστυνομίας, καθώς και σαν νομικός εκπρόσωπος της αυτοκρατορίας. Μετά υπηρέτησε για μεγάλο διάστημα ως κυβερνήτης της Βιθυνίας. Αλλά παρόλα αυτά δεν ήταν παρών σε κάποια δίκη Χριστιανών, ούτε ήξερε κάτι γι’αυτούς. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και μετά από 80 χρόνια, ο Χριστιανισμός είχε μικρή εξάπλωση και η στρατολόγηση πιστών ήταν φτωχή.

Το συμπέρασμα είναι πως ο Χριστιανισμός ήταν τόσο ανεπιτυχής, τόσο μικρός και ασήμαντος ως κίνημα, που δεν έπεσε ποτέ στην αντίληψη του. Ο Πλίνιος τότε εκφράζει τις ανησυχίες του ότι ίσως οι Χριστιανοί αυξηθούν (κάτι ανάλογο με το πνεύμα του Μακαρθισμού), αλλά ακόμα και η εύρεσή τους ήταν δύσκολη. Ωστόσο είναι σαφής οτι αυτοί που κάποτε κατηγορήθηκαν, είτε εγκατέλειψαν την πίστη τους, είτε πλέον δεν υπάρχουν. Έκτοτε ο Πλίνος δεν ξανασχολήθηκε με τους Χριστιανούς.

Είναι αξιοπρόσεκτο πως αυτή η αποτυχία ανταποκρίνεται σ’αυτό που έκανε η νέα γενιά ιεραποστόλων, δηλαδή να αναδιαμορφώσει το δόγμα με καινούργια συναρπαστικά κείμενα, όπως τα Ευαγγέλια. Και εφόσον η παλιά γενιά, πλέον, δεν υπήρχε, ήταν πιο εύκολο να γίνει η μετάβαση από μια μυστηριακή, κλειστή λατρεία, σε μια πιο ρεαλιστική, με πιο “ιστορικιστικά” δόγματα και με έναν σαφώς πιο ιστορικό Ιησού.

28) Ο Μαρά Βαρ Σεραπίων αναφέρει τον Ιησού.

Η επίσημη άποψη είναι ότι η επιστολή γράφτηκε σίγουρα μετά το 73 ΚΕ από αυτόν τον παντελώς άγνωστο Σύριο συγγραφέα. Το πόσο όμως μετά δεν είναι γνωστό. Σημειώστε οτι ο Σεραπίων, ενώ αναφέρει τον Σωκράτη και τον Πυθαγόρα, με τους οποίους κάνει τον παραλληλισμό, δεν αναφέρει το όνομα Ιησούς, αλλά “σοφός βασιλιάς των Εβραίων”, μετά από τον θάνατο του οποίου “άρχισαν να χάνουν το βασίλειο τους” (;) . Αυτός ο χαρακτηρισμός, βέβαια, θα μπορούσε να αναφέρεται στον οποιονδήποτε, δεδομένου οτι εκείνη την εποχή είχαν εμφανιστεί αρκετοί επίδοξοι μεσσίες στο Ισραήλ. Θα μπορούσε μάλιστα να αναφέρεται και στον “Διδάσκαλο της Δικαιοσύνης” που αναφέρεται στα χειρόγραφα της Νεκράς θάλασσας. Βέβαια, για τους Εβραίους Χριστιανούς, ο Ιησούς θα μπορούσε να καλείται “βασιλιάς των Εβραίων”. Σ’αυτή την περίπτωση έχουμε απλά έναν αντίλαλο του πρώιμου χριστιανικού κηρύγματος στην Συρία της εποχής. Επίσης ο Ιησούς εκτελέστηκε από τους Ρωμαίους, όχι ακριβώς από τους Εβραίους (ακόμα και για τους πρώτους Χριστιανούς), συνεπώς ο ισχυρισμός πως οι Εβραίοι εκτέλεσαν τον σοφό βασιλιά τους ακούγεται κάπως αυθαίρετος.

Τέλος, η επιστολή έχει κάποιες ανακρίβειες όπως όταν αναφέρεται στον Πυθαγόρα που δολοφονήθηκε από τους συντοπίτες του. Η αλήθεια είναι πως ο Πυθαγόρας εγκατέλειψε την Σάμο το 530 ΠΚΕ και εγκαταστάθηκε στην ελληνική αποικία του Κρότωνα της κάτω Ιταλίας. Τελικά πέθανε στο Μεταπόντιο.

‘Οπως και να χει, το απόσπασμα δεν είναι ξεκάθαρη αναφορά ούτε φαίνεται να αποτελεί ανεξάρτητη ή σύγχρονη πηγή ιστορικότητας. (βλ. και https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2011/11/18/choking-on-the-camel-2e/#more-8358 )

29) O Θάλλος και ο Φλέγων ο Τραλλεύς αναφέρουν τον Ιησού

‘Οχι. Η υποτιθέμενη αναφορά είναι από το χαμένο 3ο βιβλίο των Ιστοριών του Θάλλου, στο οποίο παραπέμπει ο Ιούλιος ο Αφρικανός (ο οποίος με την σειρά του αναφέρεται από έναν μεσαιωνικό χρονικογράφο, τον Γεώργιο Σύγγελο) όπου απλά γίνεται λόγος για μια έκλειψη ηλίου και έναν σεισμό στην Βιθυνία και την Νίκαια. Για την ακρίβεια ήταν ο Ιούλιος ο Αφρικανός που έκανε την σύνδεση με τον Ιησού και την Ιουδαία. Ο ιστορικός Richard Carrier έχει αποδομήσει πλήρως αυτή την “αναφορά”.

http://www.jgrchj.net/volume8/JGRChJ8-8_Carrier.pdf

Ο Φλέγοντας, τώρα, είναι ένας συγγραφέας που έζησε κάπου στα μέσα του 2ου αιώνα. ‘Οπως και με το Θαλλό, τα σημαντικότερα έργα του, τα “Χρονικα” και οι “Ολυμπιάδαι”, έχουν χαθεί και ο μόνος λόγος που γνωρίζουμε το οτιδήποτε για τα περιεχόμενά τους είναι από αναφορές σε μεταγενέστερους Χριστιανούς σχολιαστές, όπως ο Ωριγένης, ο Ευσέβιος και ο Ιούλιος Αφρικανός, οι οποίοι συνέδεσαν την σταύρωση του Ιησού με την αναφορά σε κάποια έκλειψη ηλίου. Φαίνεται, όμως, πως ο Φλέγων αγαπούσε ιδιαίτερα τις φανταστικές ιστορίες. Το βιβλίο του “Περί Θαυμάτων” περιέχει ιστορίες για ζωντανούς κενταύρους, φαντάσματα, άνδρες που γέννησαν, μια προφήτισσα χιλίων ετών, ένα πτώμα που είπε προφητείες σε ένα πεδίο μάχης και το κεφάλι του Ρωμαίου στρατηγού Πόπλιου, το οποίο συνέχισε να μιλάει ακόμα και όταν ένας τεράστιος κόκκινος λύκος κατασπάραξε το σώμα του! Όταν έγραψε ο Φλέγων στα μισά του 2ου αιώνα η χριστιανική μυθολογία για τη σταύρωση σίγουρα θα είχε διαδοθεί. Πολύ πιθανόν ο Φλέγων, που λάτρευε τέτοιες φανταστικές ιστορίες, να την άκουσε και να την αναπαρήγαγε άκριτα.

30) Ο Γαληνός και ο Νουμήνιος εξ Απαμείας αναφέρουν τον Ιησού

Ο Γαληνός ήταν ένας γιατρός που έζησε στο τέλος του 2ου αιώνα και αναφέρεται σαν πηγή ιστορικότητας χωρίς λόγο.

Ο δεύτερος ήταν ένας Σύρος φιλόσοφος που έζησε στο τέλος του 2ου αιώνα και επίσης αναφέρεται σαν πηγή ιστορικότητας χωρίς λόγο.

31) Η «μαρτυρία» του παγανιστή Κέλσου

Tο έργο του, με τίτλο “Λόγος Αληθής”, δε σώζεται αυτούσιο αλλά ένα μεγάλο μέρος του σώζεται στο βιβλίο-απάντηση του Ωριγένη “Κατά Κέλσου”, το οποίο και συνέγραψε περίπου εβδομήντα χρόνια αργότερα. Ο Κέλσος απαντάει σχεδόν εκατόν-πενήντα χρόνια μετά τον υποτιθέμενο θάνατο του Ιησού, με μόνη πηγή τις χριστιανικές ιστορίες τις οποίες κρίνει συχνά με σκωπτικό τρόπο (πχ τα θαύματα του Ιησού, στο βιβλίο Ι, κεφ. 6). Σαφώς και ο Κέλσος δεν ήταν σε θέση να κάνει ιστορική έρευνα στην Ιουδαία της εποχής, αφού το έργο του επικεντρώνεται κυρίως στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του Χριστιανισμού και τη σχέση του με τον Ιουδαϊσμό. Η πραγματική αξία του έργου του είναι απλά οτι υπογραμμίζει τις δογματικές διαφοροποιήσεις που υπήρχαν ακόμα και τότε μεταξύ των Χριστιανών.

32) Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς αναφέρει τον Ιησού.

Ο Λουκιανός, ρήτορας και σατιρικός συγγραφέας, έγραψε την επιστολή “Περί της Περεγρίνου τελευτής” κάπου μεταξύ 165 – 180 ΚΕ και η πηγή του είναι ο φίλος του ο Κέλσος, ο οποίος με την σειρά του είχε σαν πηγή τα ευαγγέλια. ‘Αρα σαν ιστορική πηγή είναι πάλι άχρηστη.

33) Yπάρχει η επιστολή του Πούμπλιου Λέντουλου για τον Ιησού

Πρόκειται για ένα κείμενο του 15ου αιώνα που ακόμα και η καθολική εκκλησία αναγωρίζει ως απόκρυφο/πλαστό. Η επιστολή εκδόθηκε για πρώτη φορά στην “Ζωή του Χριστού” απ’ τον Ludolph the Carthusian (Cologne, 1474) και στην “Εισαγωγή στο έργου του Αγίου Ανσέλμου” (Nuremberg, 1491). Σύμφωνα με ένα χειρόγραφο της Ιένας (Γερμανία), κάποιος Giacomo Colonna βρήκε την επιστολή το 1421 σε ένα αρχαίο έγγραφο που στάλθηκε απο την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, πιθανατότα γραμμένο στα ελληνικά και μεταφρασμένο στα λατινικά (που αυτό και μόνο αποτελεί απόδειξη της πλαστότητας) κάπου μεταξύ 13-14ου αιώνα. Πέραν του οτι εκείνη την περίοδο δεν αναφέρεται κάποιος κυβερνήτης στην περιοχή μ’αυτό το όνομα, η επιστολή έχει τρανταχτές ενδείξεις οτι γράφτηκε από χριστιανικό μεσαιωνικό χέρι: Αποτελεί μια αδικαιολόγητα μακροσκελή καλλιτεχνική περιγραφή της εμφάνισης του Ιησού σύμφωνα με τη χριστιανική εικονογραφία, ο τρόπος που απευθύνεται στην Γερουσία είναι αυθαίρετος, χρησιμοποιεί εβραϊκά ιδιώματα όπως “υιοί του Ανθρώπου” κλπ.

https://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=7008

https://www.ministrymagazine.org/archive/1945/03/the-epistle-of-publius-lentulus

http://www.newadvent.org/cathen/09154a.htm

34) Ο Κλήμης Ρώμης γράφει στον πρώτο αιώνα για τον Ιησού

΄Οχι όμως σαν γήινη προσωπικότητα. Ο Κλήμης, στην επιστολή στους Κορίνθιους, μιλάει μόνο για ένα αποκαλυπτικό ον που επικοινωνεί με προσωπικές αποκαλύψεις και κρυμμένα μηνύματα στις Γραφές, ακριβώς όπως πίστευε και ο Παύλος. ‘Αρα η επιστολή Κλήμη μετράει πάλι σαν τεκμήριο κατά της ιστορικότητας.

35) Ο Ιγνάτιος ο θεοφόρος, o Κοδράτος της Αντιόχειας και ο Αριστείδης ο Αθηναίος μιλάνε για τον Ιησού.

Με μόνη πηγή κάποιο ευαγγέλιο και σχεδόν έναν αιώνα μετά τα “γεγονότα”.

36) Υπάρχουν οι Πράξεις Πιλάτου (acta Pilati) που μιλάνε για την καταδίκη του Ιησού

Πρόκειται για ένα απόκρυφο κείμενο του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα και εμπεριέχεται στο ψευδο-ευαγγέλιο του Νικοδήμου. Πιστεύω πως το άρθρο των ελληνικών Ηοaxes καλύπτει πλήρως το ζήτημα: http://ellinikahoaxes.gr/2017/04/14/pontius-pilates-letter-to-tiberius-debunked

37) Το ευαγγέλιο του Θωμά

Πρόκειται για μια συλλογή 114 λόγων του Ιησού που ανακαλύφτηκαν το 1945 στο Nag Hammadi της Αιγύπτου. Αυτά τα χειρόγραφα χρονολογούνται γύρω στα 340 ΚΕ και είναι μεταφρασμένα απο τα ελληνικά στα κοπτικά. Επίσης έχουμε τρία μικρά κομμάτια απο πάπυρο οξύρρυχγου από το 200 ΚΕ. Ως χρόνος συγγραφής του υπολογίζεται η περίοδος γύρω στο 140 ΚΕ. O γνωστός μελετητής M. Goodacre (Thomas and the Gospels: The Case for Thomas’s Familiarity with the Synoptics, 2012) έχει καταλήξει πως και αυτό το κείμενο είναι εξαρτώμενο απο τα Συνοπτικά ευαγγέλια, παρά τις όποιες Γνωστικές επιρροές (βλ.και Elaine Pagels: Πέρα απο την Πίστη, Ενάλιος). ‘Αρα πάλι μας είναι άχρηστο σαν ανεξάρτητη πηγή.

38) Ο Πάπυρος 52 Rylands και ο Πάπυρος Egerton 2

Πρόκειται για ένα μικρό κομμάτι παπύρου απ’το Κατά Ιωάννην. Η mainstream χρονολόγησή του είναι κάπου στα μέσα του 2ου αιώνα (http://textusreceptus.com/wiki/Rylands_Library_Papyrus_P52). Πάλι, δεν αποδεικνύει κάτι για την αξιοπιστία της χριστιανικής ιστορίας. Ο δεύτερος πάπυρος είναι απλά μια διασκευή του Κατά Ιωάννη, το οποίο με την σειρά του είναι μια διασκευή του “Μάρκου” και του “Λουκά”.

39) Ο Ιησούς αναφέρεται από 42 πηγές

Άχρηστα δεδομένα. Καμία απ’ αυτές δεν είναι ανεξάρτητη από το Κατά Μάρκον ή απλά δεν δίνει καμιά πληροφορία για τον ιστορικό Ιησού (Παύλος, Α Πέτρου, Προς Εβραίους κλπ). Πρόκειται απλά για ένα ακόμα τέχνασμα εντυπωσιασμού της χριστιανικής απολογητικής (π.χ. Gary Habermas– http://www.garyhabermas.com/books/historicaljesus/historicaljesus.htm).

Βλ. και https://celsus.blog/2012/10/14/ten-reasons-to-reject-the-apologetic-1042-source-slogan/

40) Η Αγία Σινδόνη του Τορίνο αποδεικνύει τόσο την ύπαρξη, όσο και την ανάσταση του Ιησού.

Εδώ δεν χρειάζεται κάποια εις βάθος ανάλυση για να εξηγήσουμε γιατί η Σινδόνη του Τορίνο είναι ακόμα ένα πλαστό μεσαιωνικό κειμήλιο, ο θρύλος του οποίου συντηρείται εσκεμμένα από την καθολική εκκλησία (αν και η ίδια τηρεί μία μάλλον ουδέτερη στάση). Οι παρακάτω σύνδεσμοι παρέχουν αρκετές πληροφορίες για την ψευδο-επιστήμη που κρύβεται πίσω από την σινδονολογία:

https://www.news247.gr/epistimi/fos-sto-mystirio-tis-ieras-sindonis-pseytikes-oi-stagones-aimatos-toy-iisoy.6633524.html (ψεύτικες οι σταγόνες αίματος, αποδεικνύει πρόσφατη μελέτη)

https://shroudofturinwithoutallthehype.wordpress.com/

http://www.sillybeliefs.com/shroud.html

http://www.badarchaeology.com/out-of-place-artefacts/mysterious-objects/turin_shroud/

http://www.centerforinquiry.net/blogs/entry/turin_shroud_blood_still_fake/

http://freeinquiry.com/skeptic/shroud

41) Bρέθηκε το οστεοφυλάκιο του Ιακώβου και τα καρφιά της σταύρωσης στον τάφο του Καϊαφα.

Μισή αλήθεια. Ενός Ιακώβου ναι, αλλά όχι του αδερφού του γνωστού Ιησού.

http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1850111,00.html

Τα υποτιθέμενα καρφιά:

http://www.bibleinterp.com/articles/simcha358005.shtml

42) Το Αγιο φως της Ιερουσαλήμ είναι απόδειξη της Αναστάσεως (και της ιστορικής ύπαρξης) του Ιησού

Κατ’αρχάς θα πρέπει να εξακριβωθεί αν αυτός ήταν ο τάφος του Ιησού, που και πάλι δεν θα σήμαινε τίποτα το ιδιαίτερο. Δεύτερον πρόκειται για φυσικό φως αφού με το φύσημα σβήνει. Το φως αυτό προέρχεται από την ακοίμητο κανδήλα στο κουβούκλιο του τάφου. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Αλικάκος πρόσφατα εξέδωσε το βιβλίο του « Λύτρωση-Περί του Αγίου Φωτός» όπου αποδομεί πλήρως το υποτιθέμενο θαύμα βάσει μαρτυριών Αγιοταφιτών.

Μάρτιος 2019: Αγιοταφίτης μοναχός Γεράσων Θεοφάνης: «Το άγιο φως ανάβει από καντήλι. Δεν λέμε την αλήθεια στους πιστούς». Περισσότερα: https://youtu.be/7QksL-X8cNI

Μάρτιος 2019: Σκευοφύλακας του Πανάγιου Τάφου Ισίδωρος: «Ακούστε. Το καντήλι μπαίνει σβηστό από μένα, όλος ο κόσμος το βλέπει μέσα από την τηλεόρασή του. Όμως όταν ο Πατριάρχης εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο το βρίσκει αναμμένο… Εγώ το ανάβω… Με έναν αναπτήρα, τι άλλο;». Περισσότερα: https://youtu.be/_NfZl7BDhlg

Απρίλιος 2020: Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος: «Το άγιο φως είναι το ίδιο που βγάζει κάθε Μεγάλο Σάββατο βράδυ ο κάθε απλός ιερέας πίσω από την αγία τράπεζα λέγοντας τα ίδια λόγια ακριβώς που λέγονται στον Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα». Περισσότερα: https://youtu.be/Un40oocZcH8

Απρίλιος 2020: Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: «Το άγιο φως είναι πάντοτε στην εκκλησία. Παλαιότερα, πριν γίνουν εκείνα που γίνονται σήμερα για την υποδοχή του αγίου φωτός, έπαιρναν το φως απ’ το κανδήλι της αγίας τραπέζης. Δεν υπάρχει λοιπόν άγιο φως πρώτης κατηγορίας και δευτέρας κατηγορίας». Περισσότερα: https://youtu.be/6IjtXo2llLQ

Μέγας πρωτοπρεσβύτερος ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΕΤΣΗΣ – ΤΟ ΒΗΜΑ 21/4/2006

…Υπάρχει, αιώνες τώρα, διάχυτη η πεποίθηση στον ευσεβή μεν, αλλά θεολογικά και λειτουργικά απαίδευτο ορθόδοξο πιστό, που ψάχνει για «θαύματα» προκειμένου να πληρώσει το πνευματικό του κενό, ότι κατά την τελετή αφής το Άγιον Φως κατέρχεται θαυματουργικά «ουρανόθεν» για να ανάψει την λαμπάδα του Πατριάρχου….

Τα περι Αγίου φωτός δεν αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη. Ακόμα και οι Πατέρες δεν αναφέρουν κάτι σχετικό μέχρι τον ένατο αιώνα. Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος αναγνώριζε ως Φως μόνο τον Ιησού. Ο Αδαμάντιος Κοραής στα ΄Απαντα Γ τόμος καταφέρεται κατά της θεοκαπηλείας του Αγίου Φωτός. Η πρώτη μαρτυρία για το Αγιο Φως τοποθετείται από τον Κοραή τον ένατο αιώνα από κάποιον μοναχό της δυτικής εκκλησίας ονόματι Βερνάρδο. Οι Θεοδώρητος Κύρου, Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Πατριάρχης Φώτιος αγνοούν τα περί Αγίου Φωτός. Η αρχή του Φωτός συμπίπτει με τους χρόνους του Καρλομάγνου και έχει επινοηθεί από του Λατίνους μοναχούς που είχαν και πρώτοι τα δικαιώματα του τάφου. Τέλος το 1187 ο Σαλαδίνος χάρισε τον Αγιο Τάφο στην Ανατολική εκκλησία που κληρονόμησαν και το Αγιο Φως.

Βλ. και Άγιον Φως – Μια ιερή και θαυμαστή απάτη

Άγιον Φως – Μια ιερή και θαυμαστή απάτη

43) Οι αρχαίοι ΄Ελληνες και Ρωμαίοι προφήτεψαν τον ερχομό του Χριστού.

Αυτός ο ισχυρισμός συνήθως βασίζεται στην παράδοση των Σιββυλών. Τώρα, η κύρια διαφορά ανάμεσα στις Σίβυλλες και στις προφήτιδες των διάφορων μαντείων είναι ότι οι δεύτερες, όπως π.χ. η Πυθία στο Μαντείο των Δελφών, προφήτευαν μόνο απαντώντας σε καλώς καθορισμένα ερωτήματα, ενώ οι Σίβυλλες προφήτευαν χωρίς να δεχθούν προηγουμένως ερωτήσεις. Οι παραδόσεις για τις Σίβυλλες είναι αρχαιότατες. Φαίνεται ότι σχετικές παραδόσεις από τις χώρες της Μέσης Ανατολής πέρασαν στον ελληνικό χώρο μέσα από τη Μικρά Ασία σε εποχή που επικρατούσαν μυστικιστικές τάσεις και δεν είχε ακόμα γεννηθεί ο φιλοσοφικός στοχασμός στα παράλια της Ιωνίας. Η πίστη των αρχαίων λαών στην ευαίσθητη και διαισθητική φύση της γυναίκας συνετέλεσε ώστε πολλά αποφθέγματα σε τύπο χρησμού ή προφητείας να τα αποδίδουν σε μια Σίβυλλα και έτσι σιγά-σιγά εμπλουτίσθηκε η παράδοση. Πολλές φορές τους αποδίδονταν προφητείες επινοημένες μετά από μεγάλα γεγονότα, κι επειδή αυτό ήταν πολύ εντυπωσιακό, έκανε τον πολύ κόσμο να δίνει προσοχή στις προφητείες της Σίβυλλας. Την ευπιστία αυτή του λαού, όπως ήταν φυσικό, την εκμεταλλεύθηκαν κατά καιρούς και διάφορες πολιτικοθρησκευτικές προπαγάνδες. Δημιουργήθηκε έτσι μια πλούσια συλλογή από σιβυλλικούς χρησμούς, των οποίων η επίδραση στον λαό ήταν αισθητή μέχρι τον Μεσαίωνα.

Tα Συβιλλικα βιβλία (Libri Sibyllini) γραμμένα σε εξάμετρο, αγοράσθηκαν από τον τελευταίο βασιλιά της Ρώμης Tarquinius Superbus και αυτά (τα τρια βιβλία) ήταν που συμβουλευόντουσαν σε περιόδους κρίσης και φυλάσσονταν στο Καπιτώλιο μέχρι το 83 π.χ. όταν κάηκαν και αντικαταστάθηκαν με άλλα κατα το δοκούν.

Οι Σιβυλλικοί χρησμοί είναι απόκρυφα αποκαλυπτικά κείμενα που περιέχονται σε 14 συνολικά βιβλία. Από αυτά, στα βιβλία 6 & 7 περιέχονται πρωτότυπα χριστιανικά κείμενα που ήταν γνωστά στον Λακτάντιο στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. (The Anchor Bible Dictionary, New York-Doubleday, Vol. 6, σελ. 5), ενώ στο βιβλίο 8, περιέχονται χριστιανικές διασκευές ιουδαϊκών χρησμών (The Anchor Bible Dictionary, New York-Doubleday, Vol. 6, σελ. 4) που χρονολογούνται στον 2ο μ.Χ. αιώνα. Μέσα στα κείμενα αυτά αναφέρεται: “ώ ξύλον ώ μακαριστόν, έφ’ ου θεός έξετανύσθη” (Συβιλ. Χρ. 6.26)

Σε όλη την έκταση των σιβυλλικών χρησμών που σήμερα γνωρίζουμε ότι γράφτηκαν από Χριστιανούς, η θεματολογία αφορά στο χριστολογικό περιεχόμενο των ευαγγελίων. Η λέξη ξύλον αφορά το σταυρικό όργανο στο οποίο θανατώθηκε ο Ιησούς, ο οποίος ονομάζεται επανειλημμένα μέσα στα κείμενα ως Θεός, Σωτήρας, γεννημένος εκ παρθένου. Έτσι, η αναφορά αυτή είναι μια περιγραφή του σταυρικού του θανάτου στο ξύλο επάνω στο οποίο εκτάθηκε όταν θανατώθηκε. Το ξύλο, η λέξη που σχετίζεται στην Καινή Διαθήκη με το σταυρό, δεν απαξιώνεται αλλά χαρακτηρίζεται μακαριστόν.”

“Ο Μέγας Αθανάσιος (295 – 373) υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας. Στο όνομά του σώζονται πολλά έργα. Σώζονται όμως και μερικά έργα, τα οποία φέρονται στο όνομά του, τα οποία δεν είναι γνήσια. Ένα από αυτά, τα μη γνήσια, είναι και το « Εξηγητικόν περί του εν Αθήναις ναού».

Το εν λόγω έργο, «Εξηγητικόν περί του εν Αθήναις ναού» (ή, «Περί του Ναού… των διδασκαλείων και των θεάτρων των εν Αθήναις»), είναι δημοσιευμένο στην Πατρολογία του Migne, στον τόμο 28, σ.1428, μαζί με πολλά άλλα μη γνήσια έργα, φερόμενα δήθεν ως έργα του Μεγάλου Αθανασίου. Στη σειρά αυτή ο Migne θέτει τον χαρακτηρισμό «spuria». Η λέξη «spuria» σημαίνει «αμφιβαλλόμενα», γιατί μπορεί να είναι «νόθα», ή «ψευδεπίγραφα». Στη Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων (ΒΕΠ), τόμος 35, της Αποστολικής Διακονίας, στον πίνακα περιεχομένων. Σελ. 7 το έργο αυτό είναι καταχωρισμένο κάτω από τον τίτλο «αμφιβαλλόμενα»!

Το ότι το έργο αυτό είναι ψευδεπίγραφο αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η Πατερική Παράδοση, πουθενά δεν το αναφέρει ως γνήσιο. Αλλά, και η σύγχρονη επιστήμη απορρίπτει τη γνησιότητά του. Ο καθηγητής της Πατρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Στυλιανός Παπαδόπουλος ρητά το αναφέρει ως νόθο ( βλ. Στ. Παπαδοπούλου, Πατρολογία, Β΄ σ. 322). ”

“Η παράδοση για τις Σίβυλλες είναι πανάρχαιη και βασίζεται σε απόκρυφα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, τα λεγόμενα βιβλία των Σιβυλλών. Σύμφωνα με αυτά διάφορες μάντισσες, που λέγονταν Σίβυλλες, είχαν κατά καιρούς προφητεύσει μεταξύ των εθνικών τον επικείμενο ερχομό στον κόσμο του Χριστού. Είναι προφανές τα απόκρυφα αυτά βιβλία τα δημιούργησαν χριστιανοί, για να δείξουν ότι η ενσάρκωση του Κυρίου, δεν είχε προφητευτεί μόνο από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά και από τους εθνικούς!

Την ύπαρξη των Σιβυλλών δέχτηκε ενθουσιωδώς στη Δύση ο Αυγουστίνος, γνωστόν του Θεού φανερόν έστιν εν αυτοί. Ο γαρ Θεός αυτοίς εφανέρωσε. Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται, η τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης, εις το είναι αυτούς αναπολόγητους» (Ρωμ, 1, 19-20 )! ΄Ετσι, τη γνώση του Θεού, έλεγαν οι Λατίνοι, δεν απόκτησαν μόνο οι προφήτες, αλλά και οι αρχαίοι φιλόσοφοι και μάντεις!

Τα θεολογικά αυτά συμπεράσματα, στα οποία, μετά από τρεις αιώνες συζητήσεις, κατέληξαν οι Λατίνοι, είχαν ως πρακτική συνέπεια να αρχίσουν να αγιογραφούνται στη Δύση οι μορφές των Σιβυλλών και των φιλοσόφων! Στην Ορθοδοξία, η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος έχει ορίσει επακριβώς ορίσει ποιους επιτρέπεται να αγιογραφούμε. Η Φράγκικη Σύνοδος της Φραγκφούρτης του 815 καταδίκασε την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ως αιρετική και επέτρεψε την ελεύθερη αγιογράφηση!

΄Ετσι, στη Δύση άρχισαν οι Φράγκοι να αγιογραφούν στους ναούς τους, παράλληλα με τους Πατριάρχες και προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, τόσο τις Σίβυλλες, όσο και τους αρχαίους φιλοσόφους, γιατί κι΄ αυτοί, κατ΄ αυτούς έφτασαν στη γνώση του Θεού!

Από τη φράγκικη Δύση η αγιογράφηση στους ναούς των Σιβυλλών και των αρχαίων φιλοσόφων, πέρασε στη Ρωσία, ύστερα στη Ρουμανία, Βουλγαρία, στο άγιο Όρος, την Ήπειρο, αλλά και σ΄ άλλα μέρη τα Ελλάδας.

Τα πρόσωπα, που άρχισαν να αγιογραφούνται, με φωτοστέφανο μάλιστα, στους ναούς ήταν ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Πυθαγόρας, ακόμα και ο Κικέρων, ο Όμηρος, ο Ευριπίδης κ.α.

Στα μοναστήρια της Μπουκοβίνα της Ρουμανίας αγιογραφήθηκε ο νεοπλατωνικός Πορφύριος, μεγάλος διώκτης και υβριστής του χριστιανισμού, εναντίον του οποίου έγραψε 15 βιβλία! Επίσης, αγιογραφήθηκε ο Μανιχαίος, οπαδός του Πλωτίνου, Αριστόκριτος, καταδικασμένος από την Εκκλησία για το βιβλίο του «Θεοσοφίαι» στο οποίο υποστηρίζει ότι ο ιουδαϊσμός, ο χριστιανισμός και ο ελληνισμός, είναι «εν και το αυτό δόγμα»!

Πρέπει όμως να υπήρξαν αντιδράσεις για τις αγιοποιήσεις αυτές των φιλοσόφων και των μάντεων.

Ο Νικόδημος Αγιορείτης, αναφέρει ότι ο επίσκοπος Νικήτας Σερρών βρήκε την εξής ιστορία, η οποία πρέπει να απηχεί τέτοιες αντιδράσεις. Γράφει:«ένας χριστιανός πολλά εκατηγόρει και ύβριζε τον σοφόν Πλάτωνα, ως άθεον και πονηρόν. Ο δε Πλάτων εφάνη εις τον ύπνον του και λέγει αυτώ. Μη με κατηγορείς, ω άνθρωπε. Δια το ότι εγώ είμαι αμαρτωλός. Τούτο δεν το αρνούμαι. Όταν δε ο Χριστός εκατέβη εις τον Άδη, πρώτος από όλους εγώ επίστευσα!…» (Νικοδήμου Αγιορείτου, Επτά Καθολικαί επιστολαί, Αθήναι 1971, σελ. 121, υποσημ. 4.)

Το όνειρο αυτό του Χριστιανού, δεν νομίζω, ότι μπορεί να μας οδηγήσει σε συμπεράσματα, ότι ο Πλάτων κατέστη άγιος, και μπορεί πλέον να …αγιογραφείται στους ναούς!

Γράφει ο Johann Joseph Ignaz von Döllinger στο βιβλίο του History of the Church Vol 1.:

“Στη περίοδο του Ανδριανού και των Αντωνίνων, κάποιος Χριστιανός, ή και πολλοί, έφτιαξαν πλαστές προφητείες σχετικά με την ζωή και τις πράξεις του Ιησού. Οι συγγραφείς αυτών των Σιβυλλικών συγγραμάτων ίσως δεν είχαν σκοπό να εξαπατήσουν. Διάλεξαν αυτό τον τρόπο, που γινόταν για πολύ καιρό, όπως νόμιζαν αυτοί σωστό για να περάσουν τις ιδέες τους στους ειδωλολάτρες. Αλλά στην εποχή του Αγ. Ιουστίνου, πολλοί Χριστιανοί πίστευαν οτι αυτοί οι Συβιλλικοί χρησμοί ήταν γνήσιοι χρησμοί μιας αρχαίας Σίβυλλας, όπως πίστευε και ο Αγ. Ιουστίνος.

Αυτό όχι μόνο έδωσε ευκαιρία στους ειδωλολάτρες για επίκριση, οτι οι Χριστιανοί παραποίησαν τους Σιβυλικούς χρησμούς, αλλά θεσπήσθηκε νόμος με ποινή θανάτου που απαγόρευε το διάβασμα του ΄Υστασπη, των Σιβυλλών και του βιβλίου των προφητών, όπως αναφέρει ο ίδιος ο Αγ. Ιουστίνος.”

http://books.google.gr/books?id=FiVMAAA … ls&f=false

Ο Κικέρων στο De Divinatione, βιβλ. 2, κεφ. 54.

” Μα τι βαρος μπορει να δοθει σε αυτη την φρενιτιδα σου (που λες), την οποια αποκαλεις ‘θεικη’ και η οποια επιτρεπει στον τρελλο να βλεπει κατι που ο σοφος δεν βλεπει και η οποια επενδυει τον ανθρωπο που εχει χασει την ανθρωπινη νοημοσυνη, με την νοημοσυνη των θεων? Εμεις οι Ρωμαιοι σεβομαστε τους στιχους της Σιβυλλας, η οποια οπως λενε, τους εκστομισε ενω ηταν σε φρενιτιδα. Προσφατα υπηρχε μια φημη, η οποια πιστευθηκε τοτε, αλλα αποδειχθηκε ψευτικη, οτι ενας απο τους μεταφραστες αυτων των στιχων, επροκειτο να ανακοινωσει στην Γερουσια οτι, για δικη μας ασφαλεια, ο ανθρωπος τον οποιον ειχαμε σαν βασιλια στην πραγματικοτητα θα πρεπει να γινει βασιλιας, επισης, κατ’ ονομα. Αν αυτο ειναι στα βιβλια, σε ποιον ανθρωπο και σε ποιο χρονικό διάστημα αναφέρεται? Γιατι ηταν εξυπνο εκ μερους του συγγραφεα να φροντισει ωστε οτι συμβει να εμφανιστει οτι το προείπε, επειδη καθε αναφορα σε προσωπα ή ωρα ειχε παραλειφθει. Επισης χρησιμοποιησε ενα λαβυρινθο ασαφειας, ωστε οι ιδιοι στιχοι να μπορουν να υιοθετηθουν σε διαφορετικες περιπτωσεις και σε διαφορετικες χρονικες στιγμες. Επιπλεον, το οτι αυτο το ποιημα δεν ειναι εργο φρενιτιδας, ειναι πολυ εμφανες απο την ποιοτητα της συνθεσης του (διοτι παρουσιαζει καλλιτεχνικη φροντιδα, παρα συναισθηματικη διεγερση), και ειναι ιδιαιτερα εμφανες απο το γεγονος οτι ειναι γραμμενο σε αυτο που λεγεται “ακροστιχιδα”, οπου τα αρχικα γραμματα του καθε στιχου αν λαμβάνονται με σειρα, μεταφερουν ενα νοημα. παραδειγματος χαριν………..

Αυτο σιγουρα ειναι το εργο μιας συγκεντρωμενης σκεψης και οχι ενος φρενηρη εγκεφαλου. Και στα Σιβυλλικα βιβλια, σε ολο το εργο, καθε προφητεια ειναι στολισμενη με μια ακροστιχιδα, ετσι ωστε τα αρχικα γραμματα της καθε μιας απο τις γραμμες που δίνουν το θέμα της συγκεκριμένης προφητείας. Ενα τετοιο εργο προερχεται απο εναν συγγραφεα που δεν ειναι φρενηρης, ο οποιος ειναι σιγουρα, μη τρελος. Επομενως, ας κρατησουμε την Σίβυλλα κλειδωμενη, ετσι ωστε, συμφωνα με τα θεσπισματα των προγονων μας, τα βιβλια της δεν θα μπορουν ουτε ακόμη να διαβαστουν χωρις την αδεια της Γερουσιας και μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικη με την απαγορευση παρα την ενθαρρυνση δεισιδαιμονικων ιδεων. Και ας παρακαλεσουμε μαζι με τους ιερεις να ερθουν στο προσκηνιο από αυτα τα βιβλία οτιδηποτε αλλο παρα ενας βασιλιας, για τον οποιον ουτε οι θεοι ουτε οι ανθρωποι θα υποφερουν για να υπαρχει στη Ρωμη.”

Για τον προσηλυτισμό των Εθνικών, οι Χριστιανοί εργάστηκαν κατά παρόμοιο τρόπο. Από τις μεγαλύτερες, λοιπόν, απάτες ήταν οι δήθεν «σιβυλλικοί χρησμοί». Μία απάτη που υποστηρίζεται και σήμερα, όχι από την επίσημη Εκκλησία, αλλά από διάφορους κύκλους που θέλουν να γεφυρώσουν τα αγεφύρωτα. Οι Σίβυλλες ήσαν ιέρειες του Απόλλωνος (συνολικά δεκαεπτά), που έζησαν σε διαφορετικές εποχές και περιοχές. Όταν καταλαμβάνονταν από την «ένθεη μανία», έλεγαν πράγματα ασύνταχτα τα οποία θεωρούνταν χρησμοί του θεού. Υπήρχαν οι ειδικοί στα μαντεία που ήσαν επιφορτισμένοι με την αποσαφήνιση των μηνυμάτων. Αυτού του είδους η μαντική τέχνη ήταν αδίδαχτη και άνευ εξετάσεως σημείων. Αυτά λοιπόν καταγράφονταν. Αργότερα, γύρω στο 534-510 π.κ.ε., επί Ταρκύνιου του Υπερήφανου, πωλήθηκαν από την Σίβυλλα την Κυμαία κάποιοι από τους χρησμούς, και έκτοτε φυλάσσονταν στο Καπιτώλιο στην Ρώμη, ώσπου το 83 π.κ.ε., καταστράφηκαν από πυρκαγιά (βλέπε διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια «Britannica», στο λήμμα «sibyl»). Αυτοί, υποτίθεται ότι αναφέρονταν στο μέλλον της αυτοκρατορίας. Ο καθηγητής, William J. Deane, στο έργο του «Ψευδεπίγραφα και Απόκρυφα», αναφέρει ότι τα γνήσια «Σιβυλλικά βιβλία» φυλάσσονταν στο Καπιτώλιο στον ναό του Δία στην Ρώμη, και καταστράφηκαν από την φωτιά που ξέσπασε αιώνες αργότερα. Αντικαταστάθηκαν από άλλες συλλογές οι οποίες αναθεωρήθηκαν από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες Αύγουστο και Τιβέριο. Οι στίχοι που μας διασώζονται σήμερα, δεν είναι από τα αυθεντικά «Σιβυλλικά βιβλία».

Ο καθηγητής Πατρολογίας, ο Στ. Παπαδόπουλος ( Ά τόμος πατρολογίας, σελ. 256-257) , γράφει ότι η πλαστογράφηση είχε αρχίσει από τους Ιουδαίους της διασποράς και συνεχίστηκε από τους Χριστιανούς…

Στα 14 από τα 15 σωζόμενα Σιβυλλικά βιβλία, που γράφονταν σε ηρωικά εξάμετρα, εξ ολοκλήρου ιουδαϊκά ή με ιουδαϊκά στοιχεία είναι τα βιβλία Α-Ε και ΙΑ-ΙΓ. Ό,τι όμως περισσότερο μας ενδιαφέρει είναι τα βιβλία 6,7,και 8, τα οποία εν όλο ή εν μέρει γράφτηκαν από χριστιανούς συγγραφείς στον 2ο αιώνα μ.Χ. με τη δομή και στο πλαίσιο των αρχαιότερων ελληνο-ιουδαϊκών σιβυλλικών βιβλίων, που στο μεταξύ μερικά είχαν εμπλουτισθεί με σημαντικά γνωστικά στοιχεία, όπως πχ το 7ο βιβλίο. Και οι χριστιανοί, όπως και οι ιουδαίοι, βρήκαν στα βιβλία αυτά δυνατότητα προπαγάνδας κατά των εθνικών.

[…]

Ακόμη παρουσίαζαν τα οράματα, τις απόκρυφες προφητείες και αποκαλύψεις των σιβυλλικών βιβλίων ως θύραθεν φυσικά, αλλά θεία σημεία και μαρτυρίες προς απόδειξη της επαληθεύσεως των βιβλικών προφητειών περί Χριστού και νίκης του χριστιανισμού. Από τα Χριστιανίζοντα σιβυλλικά βιβλία το 8ο γράφτηκε οπωσδήποτε προ του 180 και το 7ο με τα πολλά γνωστικά στοιχεία ίσως περί τα τέλη του 2ου αιώνα. Το 6ο, που έχει μόνον 28 στίχους, περιλαμβάνει ύμνο στο Χριστό και στο ξύλο του Σταυρού. Το 8ο , που έχει 500 στίχους, διακρίνεται σε τρία τμήματα, είναι το σπουδαιότερο και το γνωστότερο από όλα και περιλαμβάνει: α) Αναγγελία της θείας τιμωρίας και της καταστροφής της Ρώμης, β) Ύμνο για τον τελικό θρίαμβο του Χριστού με την ακροστιχίδα ‘’ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΕΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ ΣΤΑΥΡΟΣ’’, και αναφορά στο έργο του Χριστού και στην βασιλεία του παντοδύναμου Θεού μετά την τιμωρία των κακών. Οι Σίβυλλες και μάλιστα η Ερυθραία προφητεύει με ακρίβεια για τον Χριστό και το έργο του και θεωρείται προφήτης του Σωτήρα, μολονότι κατά παράδοση έζησε έξι γενεές μετά τον κατακλυσμό και ήταν ιέρεια του Απόλλωνα (Ευσεβίου, Κωνσταντίνου λόγος 18 και 19)· αλλά φυσικά ο χριστιανός συγγραφέας εργάζεται στο β’ ήμισυ του 2ου αιώνα. Ανάλογα προφητεύει και η Κυμαία Σίβυλλα. γ) Ύμνο στο δημιουργό Θεό και το Λόγο του που έγινε άνθρωπος.

(Στ. Παπαδόπουλος, Ά τόμος πατρολογίας, σελ. 256-257)

Ο εκκλησιαστικός πατέρας Κλήμης Αλεξανδρείας, στο έργο του «Στρωματείς» και στην γενικότερη προσπάθειά του να παντρέψει τον Χριστιανισμό με τον εθνικό κόσμο, καταφεύγει πέρα από την νοθεία και στο ψέμα, αφού ισχυρίζεται ότι ο Παύλος ήδη προέτρεπε από τον πρώτο αιώνα να μελετούν οι πιστοί τους «σιβυλλικούς χρησμούς»…

Γιατί, όπως ήθελε ο Θεός να σωθούν οι Ιουδαίοι δίνοντας τους προφήτες, έτσι και τους δοκιμότατους των Ελλήνων, αφού τους κατάστησε δικούς του προφήτες, στην δική τους γλώσσα, για να έχουν τη δυνατότητα να δεχτούν την ευεργεσία του Θεού, τους διέκρινε από τον χυδαίο όχλο, σύμφωνα με την δήλωση του κηρύγματος του Πέτρου, λέγοντας ο απόστολος Παύλος· «πάρτε και τα ελληνικά βιβλία, και μάθετε ότι η Σίβυλλα δηλώνει ένα Θεό κι αυτά που μέλλουν να συμβούν».

(Στρωματείς, λόγος έκτος, σελ. 207)

Βέβαια ανάλογα χωρία του Παύλου δεν παρουσιάζει ο Κλήμης. Ούτε μας λέει σε ποια επιστολή το γράφει ο Παύλος. Αντιθέτως, έχουμε χωρία που δείχνουν ότι ο Παύλος ουδέποτε θεωρούσε δυνατή την σύζευξη αυτή. Ουδέποτε χρησιμοποίησε τους «σιβυλλικούς χρησμούς» όταν ήρθε να προπαγανδίσει την νέα πίστη στην Αθήνα, αλλά και ο ίδιος λέει ρητά ότι ο Θεός άφησε όλες τις γενεές των ανθρώπων που έζησαν στην προχριστιανική εποχή να πορεύονται στις οδούς τους, δηλαδή μακριά από την θεία αποκάλυψη: «ος εν ταις παρωχημέναις γενεαίς είασεν πάντα τα έθνη πορεύεσθαι ταις οδοίς αυτών» (Πράξεις, 14: 16). Η σύγχρονη έρευνα, δείχνει ότι την εποχή του Παύλου ακόμα δεν είχαν πλαστογραφηθεί από τους «ευσεβείς» Χριστιανούς. Είχε όμως γίνει κατά την εποχή του Κλήμη Αλεξανδρείας!

Η ίδια απάτη και με το έργο «Γνώμαι» του Σέξτου. Ήταν μία συλλογή ηθικοφιλοσοφικών αποφθεγμάτων που συνέθεσε κάποιος εθνικός Σέξτος περίπου το 180-210 και το οποίο διασκευάστηκε από χριστιανό. Ο Στ. Παπαδόπουλος γράφει:

Το εκχριστιανισμένο κείμενο των «Γνωμών» εκπροσωπεί την τάση των απολογητών προς εναρμόνιση της ελληνικής ηθικοφιλοσοφικής σκέψεως με τον χριστιανισμό […].

(Πατρολογία, Α΄ τόμος, σ.313)

Ο καθηγητής Π. Χρήστου γράφει:

Αι Γνώμαι υπεβλήθησαν εις διασκευήν και επέκτασιν υπό χριστιανού διδασκάλου περί το 200 και κατέστησαν αγαπηταί εις τους Χριστιανούς. […] Σκοπός του φυσικά ήτο να ελκύσει τους μορφωμένους Εθνικούς εις τον Χριστιανισμόν.

(Π. Χρήστου, τ.2, σ. 100)

Αλλά και η δήθεν αλληλογραφία που περιλαμβάνει 14 επιστολές μεταξύ του Παύλου και του στωικού φιλόσοφου Σενέκα, κατασκευάστηκε για τον ίδιο λόγο. Εδώ μάλιστα, έχουμε και την «επικύρωση» ενός άλλου εκκλησιαστικού πατέρα, του Ιερώνυμου, επίσης πλαστογράφου…

Στο 2ο ήμισυ του 3ου αιώνα κυκλοφορούσε στην Ιταλία και σε λαϊκή λατινική γλώσσα συλλογή 12 επιστολών, τις οποίες δήθεν αντήλλαξαν ο φιλόσοφος Σενέκας (που το 66 αυτοκτόνησε κατ’ εντολή του μαθητή του Νέρωνα) και ο Παύλος. Αναφέρονται από τον Ιερώνυμο σαν γνήσιες […].

(ο.π σ. 476)

Από τον 2ο τόμο του “Μια… Ιστορία Αγάπης”, του Βλάσση Ρασσιά:

“Τα Χριστούγεννα του έτους 407, ως επίδειξη της δύναμής του (καθώς έχει μόλις ενηλικιωθεί) αλλά και ως πράξη περιφρόνησης προς τους ισχυρισμούς κάποιων Εθνικών ότι η ασέβεια των χριστιανών έχει εξοργίσει τους Θεούς (Jones – Pennick, σελ. 73), ο Ονώριος διατάσσει την καταστροφή διά πυράς των «Σιβυλλικών Βιβλίων», δηλαδή των παραδοσιακών ρωμαϊκών «θείων οδηγιών της αιώνιας διακυβέρνησης» και αναθέτει το «θεάρεστο» αυτό έργο στον Στηλίχωνα (τα βιβλία αυτά ήσαν 3 από ένα αρχικό σύνολο 9 και τα είχε αποκτήσει ο παλαιός βασιλιάς Ταρκίνιος ο Υπερήφανος -Tarquinius Superbus- από την Κυμαία προφήτισσα Αμάλθεια. Περιείχαν σε ελληνικά εξάμετρα κανόνες και χρησμούς για την ιστορική πορεία της Ρώμης και φυλάσσονταν από το 2μελές στην αρχή -«Duumviri» έως το έτος 337 π.α.χ.χ.- και 15μελές στο τέλος «collegium» των λεγόμενων «Quindecimviri sacris faciundis» μέσα στην «καρδιά» της «Αιώνιας Πόλης», δηλαδή στον Ναό του Θεού Διός – Jupiter Καπιτωλίου. Τα βιβλία που έκαψε ο Στηλίχων, είχαν «ανασυσταθεί» μετά την καταστροφή των πρωτότυπων λόγω της πυρκαϊάς του έτους 63 π.α.χ.χ. και φυλάσσονταν στον Ναό του Θεού Απόλλωνος επάνω στον Παλατίνο Λόφο). Η καταστροφή αυτή, που ο ποιητής Ρουτίλιος Νουμάντιος ή Ναμαντιανός, για τον οποίο έχουμε ήδη μιλήσει κατά το έτος 397, θα την αντιμετωπίσει με την γνωστή ευαισθησία του ως μία συμβολική πράξη θανάτωσης αυτής της ίδιας της Ρώμης, ως μία αναγγελία του επερχόμενου τέλους της «Αιώνιας Πόλης», θα πραγματοποιηθεί όντως, και μάλιστα με αρκετή δημοσιότητα από τον στρατηγό του Ονώριου, σε σημείο που αρκετοί σήμερα να νομίζουν ότι έδρασε αυτόβουλα, με αποτέλεσμα να σχηματίζουν λάθος εικόνα για το ποιος πραγματικά κατηύθυνε τα τότε πράγματα.

Το όφελος των θεοκρατών από αυτή την καταστροφή είναι διπλό. Από την μία θα «τυφλώσει» την Εθνική Ρώμη στην πορεία της προς ένα ήδη αρκετά σκοτεινό μέλλον και από την άλλη θα εξαφανίσει οριστικά κάθε πειστήριο μίας ακόμα απάτης και «αγίας» πλαστογραφίας των Ιουδαίων και των χριστιανών, που ως γνωστόν, είχαν παλαιότερα τολμήσει να διαδώσουν ακόμα και κατασκευασμένα από τους ίδιους ψευδο-σιβυλλικά κείμενα τα οποία τάχα δικαίωναν την εμφάνιση και επικράτηση του Χριστιανισμού (14 συνολικά βιβλία κατασκευασμένων «χρησμών», γραμμένα από τον 2ο π.α.χ.χ. έως και τον 4ο μ.α.χ.χ. αιώνα, από τα οποία τα υπ’ αριθμόν 1 – 5 αποτελούν κατά βάση ιουδαϊκές κατασκευές και τα υπ’ αριθμόν 6 –14 χριστιανικές). Όπως τονίζουν οι Foote – Wheeler, Jortin, Gibbon, Lecky, Cave, κ.ά., οι λεγόμενοι «Σιβυλλικοί Χρησμοί», διάφορες ετερόκλητες και άτεχνα κατασκευασμένες τάχα «παγανιστικές» προφητείες, που δήθεν αποδεικνύουν, διόλου περιέργως με την… τυπική ορολογία των «Ευαγγελίων» την ιστορική «ύπαρξη» και «θεότητα» του Τζεσουά, αποτελούν «από την πρώτη έως την τελευταία από αυτές» μία ακόμα περίπτωση εντοπισμένης πλαστογραφίας των πρώτων χριστιανών «από τον Ιουστίνο έως τον Λακτάντιο», η οποία ωστόσο, όπως τονίζει σε σημείωσή του ο Γίββων -κεφ. 15- «όταν εξυπηρέτησε τον σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε, αφέθηκε σιωπηλά (μετά τον 4ο αιώνα) να ξεχασθεί, όπως και ο πρώϊμος χιλιασμός».

Αυτές οι ιουδαϊκές και χριστιανικές πλαστογραφίες στο όνομα τάχα των «Σιβυλλών» είναι η κορύφωση μίας αρκετά μακριάς και πολυεπίπεδης πλαστογραφικής πορείας, που ξεκινάει ήδη από τους ελληνιστικούς χρόνους, σε μία πονηρή προσπάθεια των μονοθεϊστών Ιουδαίων να ξεπεράσουν την πολιτισμική και θρησκευτική μειονεξία τους απέναντι στους Εθνικούς, και κυρίως απέναντι στους εξαιρετικά καλλιεργημένους Έλληνες: «ήθελαν να αυξήσουν την αξία της πίστης τους, να παρουσιάσουν μία ανωτερότητα της Θρησκείας τους, αποδεικνύοντας μία υποτιθέμενη υπεροχή της με δήθεν αρχαία κείμενα που έκαναν τους Ιουδαίους προφήτες πολύ αρχαιότερους από τους Εθνικούς φιλόσοφους, που παρουσίαζαν τους πρώτους ως τάχα δασκάλους των δεύτερων… έξυπνες διαφημιστικές εκστρατείες για τον ελληνιστικό Ιουδαϊσμό με ειδωλολατρικό προσωπείο… χρησιμοποίησαν ακόμα και την Εθνική Σίβυλλα, γράφοντας τα υποτιθέμενα σιβυλλικά κείμενα, τις προφητείες, όπως αργότερα και οι χριστιανοί, φυσικά με μη ιουδαϊκά ονόματα και φυσικά vaticinia ex eventu (εκ των υστέρων προφητείες), δηλαδή καθαρή απάτη… πλαστογράφησαν και πρόσθεσαν στα αυθεντικά εθνικά κείμενα δικές τους επιθέσεις κατά του Εθνισμού, κυρίως εναντίον του Πολυθεϊσμού και τα εμπλούτισαν επίσης ταυτόχρονα με προφητείες για τον Ισραήλ… Με αρχαϊκό ύφος, επιτηδευμένη ομηρική απλότητα, με χρήση παγανιστικών στοιχείων, χρησμών ή με άλλους δανεισμούς από Εθνικούς συγγραφείς, έδιναν την εντύπωση γνησιότητας, αυθεντικότητας, απέκτησαν την αξιοπιστία πραγματικών προφητειών» (Deschner, τόμος 3, σελ. 86 – 89).”

44) Εκατομμύρια χριστιανοί μαρτύρησαν για την πίστη τους στους πρώτους αιώνες

Tα “εκατομμύρια” είναι φυσικά μια τερατώδης υπερβολή της χριστιανικής προπαγάνδας (ένα χρονοδιάγραμμα των πραγματικών διωγμών και των πηγών τους μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.mountainman.com.au/essenes/imperial%20persecution%20of%20christians.htm)

Οι Χριστιανοί ιστορικοί συχνά επικαλούνται τον Τάκιτο που περιγράφει τις τιμωρίες των Χριστιανών (βλ. σχετικό επιχείρημα), όταν στην πραγματικότητα ο Τάκιτος μιλάει για τιμωρίες βάσει μιας συγκεκριμένης κατηγορίας, αυτής του εμπρησμού, από έναν αυτοκράτορα ο οποίος πλέον αναγνωρίζεται ως ένα θύμα της χριστιανικής θεώρησης της ιστορίας. (https://cruxnow.com/commentary/2016/12/18/maybe-nero-didnt-persecute-christians/)

Οι πραγματικοί μελετητές, πλέον, αναγνωρίζουν πως οι χριστιανικές ιστορίες των διωγμών είναι ιστορίες υπερβολής και προπαγάνδας ( Candida Moss, The Myth of Persecution,2013). Στην πραγματικότητα οι Χριστιανοί αντιμετώπισαν περιορισμένους διωγμούς και τις περισσότερες φορές μπορούσαν εύκολα να διαφύγουν .

Βλ. και Οι φανταστικοί διωγμοί των χριστιανών «μαρτύρων»

Οι φανταστικοί διωγμοί των χριστιανών «μαρτύρων»

Φυσικά αυτά δεν αποτελούν τεκμήριο για την ιστορικότητα του Ιησού. Αμέτρητοι άνθρωποι στην ιστορία πέθαναν για μια ιδεοληψία ή πίστη.

45) Ο Χριστιανισμός δεν θα είχε εμφανιστεί αν ο Ιησούς ήταν μύθος

‘Ωστε αν δεν υπήρχε ο Διόνυσος ή ο Μίθρας δεν θα υπήρχαν οι δοξασίες τους; Αν δεν υπήρχε ο αρχάγγελος Γαβριήλ δεν θα υπήρχε το Ισλαμ; Αν δεν υπήρχε ο άγγελος Μορόνι δεν θα υπήρχε ο Μορμονισμός;

Ο απ. Παύλος μιλάει μόνο για ενα ουράνιο ον που αποκαλύπτεται στους ανθρώπους με εσωτερικές αποκαλύψεις. Αρα ίσως ο χριστιανισμός να ξεκίνησε με την πίστη σε ένα ουράνιο ον που αποκαλύπτεται με “οράματα” και εσωτερικές αποκαλύψεις.

Παρομοίως έχουμε τα cargo cults της Πολυνησίας/Μελανησίας στον 20ο αιώνα, που ξεκίνησαν με παρόμοιο τρόπο. Αρα δεν χρειαζόμαστε κανέναν ιστορικό Ιησού για να εξηγήσουμε την εμφάνιση του Χριστιανισμού.

46) Η προσωπικότητα του Ιησού Χριστού έκοψε στα δύο την ανθρώπινη ιστορία.

‘Οχι ο Ιησούς, αλλά οι νικητές Χριστιανοί, αρκετούς αιώνες μετά την επικράτησή τους, όταν και αποφάσισαν να χωρίσουν το χρόνο σε εποχές προ και μετά Χριστόν. Το 527 κ.ε. ένας μοναχός από τη Σκυθία, που ζούσε στη Ρώμη, ο Διονύσιος ο Μικρός (Dionysius Exiguus), υπολογίζει για πρώτη φορά το χρόνο της γέννησης του Χριστού και προσδιορίζει το 753 a.u.c. (anno urbis conditae , μτφ: από την ίδρυση της Ρώμης) . Ο Διονύσιος αποφασίζει να ορίσει το έτος της γέννησης του Χριστού ως έτος 1 κε. Απ΄ εδώ και πέρα όλες οι χρονολογίες, πριν και μετά τη γέννηση του Χριστού, είναι αποτέλεσμα της (αυθαίρετης) καταμέτρησης που έκανε ο Διονύσιος. ‘Ομως, ο υπολογισμός που έκανε ο Διονύσιος για τη γέννηση του Χριστού, αποδείχτηκε λανθασμένος. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι ο Ηρώδης (στη διάρκεια της βασιλείας του γεννήθηκε ο Χριστός), πέθανε το 4π.κ.ε. Οι Ιστορικοί και οι Αστρονόμοι υπολογίζουν ότι ο Χριστός γεννήθηκε ανάμεσα στο 7 – 4 π.Χ. (αν ακολουθήσουμε το ισχύον ημερολόγιο) Στους υπολογισμούς του Διονυσίου δεν υπάρχει, επίσης, το έτος 0, γιατί απλούστατα ο αριθμός 0 ήταν άγνωστος στο Διονύσιο. Η Δυτική Ευρώπη θα γνωρίσει το «μηδέν» αρκετούς αιώνες αργότερα (ΧΙΙΙ αιων., κυρίως, μέσω του Fibonacci). Οι απόψεις του Διονύσιου επιβλήθηκαν σε όλη τη Δ. Ευρώπη από το Κάρολο το Μέγα ή Καρλομάγνο (742 – 814) δύο αιώνες αργότερα.

Και γιατί καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου;

Το ότι ο Χριστός γεννήθηκε 25 Δεκεμβρίου, το είχαν αποφασίσει, ήδη, από το 336 κ.ε. και ο λόγος ήταν ότι έπρεπε να αντικατασταθεί μια σημαντική γιορτή. Οι πιστοί της προηγούμενης θρησκείας, γιόρταζαν τις ημέρες εκείνες τη μεγάλη γιορτή της γέννησης του Ήλιου (Dies Solis Invectis Natalis). Κατά την αστρονομία 23 – 25 Δεκεμβρίου είναι οι μέρες του χειμερινού ηλιοστάσιου. Μέχρι τον 7^ο – 8^ο αιώνα δεν έβρισκαν ησυχία με τέτοια ζήτήματα, για παράδειγμα: ο Επιφάνιος (315 – 403) είχε προτείνει την 6^η Ιανουαρίου ως ημέρα γέννησης του Χριστού, ενώ ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (ο μεγαλύτερος θεολόγος του β΄αιωνα) είχε προτείνει τη 18^η Νοεμβρίου.

47) Αν δεν υπήρχε ο Ιησούς, τότε δεν υπήρχε ούτε ο Σωκράτης ούτε ο Μ.Αλέξανδρος ούτε ο Σπάρτακος ούτε ο Αννίβας κλπ.

Για τον Σωκράτη έχουμε γράψει ειδικό άρθρο (https://mythikismos.gr/?p=2039). Για τον Μέγα Αλέξανδρο, τώρα, έχουμε αρκετούς γνωστούς ιστορικούς της αρχαιότητας που κατέγραψαν τον βίο του. Συγγραφείς που δεν ήταν ούτε ρομαντικοί ούτε δογματικοί, όπως οι Διόδωρος, Διόνυσος, Ρούφος, Πλούταρχος, Αρριανός κ.α. Ακόμα και αν οι τελευταίοι γράφουν αιώνες αργότερα, αναφέρουν τις πηγές τους. Επίσης έχουμε σύγχρονους ρήτορες που τον αναφέρουν όπως ο Ισοκράτης, ο Δημοσθένης, ο Αισχύνης, ο Δήναρχος, ο ποιητής Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, το έργο του Μέναδρου κ.α. Τέλος έχουμε δεκάδες αρχαιολογικές αποδείξεις όπως νομίσματα, επιγραφές, ίχνη μαχών κλπ. Ο γνωστός μυθικιστής ιστορικός Richard Carrier έχει απαντήσει για τις άλλες περιπτώσεις: Σπάρτακος: https://www.richardcarrier.info/archives/7924, Aννίβας: https://www.richardcarrier.info/archives/13785. Kαλιγούλας: https://www.richardcarrier.info/archives/14117

48) Ακόμα και αθεϊστές συμφωνούν πως ο Ιησούς ήταν τουλάχιστον ένα χαρισματικό ιστορικό πρόσωπο.

Σε ένα μεγάλο βαθμό ναι, διότι αρκετοί από αυτούς υποσυνείδητα είναι επηρεασμένοι απο την προπαγάνδα αιώνων και επίσης αγνοούν την σχετική επιχειρηματολογία. Οι περισσότεροι μελετητές δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το ποιος ήταν τελικά αυτός ο Ιησούς: ΄Ενας Ζηλωτής; ‘Ενας αποκαλυπτικός προφήτης; ΄Ενας Εσσαίος; ΄Ενας Χιλελικός Φαρισσαίος (οι διδασκαλίες του Χιλέλ ταιριάζουν με του Ιησού); ΄Ενας θεραπευτής; Ποιες ιστορίες του ευαγγελίου αντανακλούν την πραγματική ιστορία; ΄Ηταν μαθητής του Ιωάννη του Βαπτιστή; Προδόθηκε από κάποιον ή όχι; ΄Ηταν η σταύρωση ο σκοπός του; ΄Ιδρυσε μια καινούργια θρησκεία βασισμένη στην ευχαριστιακή θεολογία και την προσδοκία της αντικατάστασης του Ναού με ένα νέο σωτηριολογικό σύστημα; Υπήρχε η πηγή Q; Ποιες ήταν οι πραγματικές διδασκαλίες του; Και πολλά άλλα.

Τελικό συμπέρασμα:

Δεν θα μάθουμε ποτέ με ακρίβεια ποιος ήταν ο Ιησούς (αν υπήρξε). Θα πρέπει όμως πλέον να θεωρείται αυτονόητο πως πρόκειται για ένα χαρακτήρα στα όρια του μύθου. Όπως και να το κάνουμε, οι μαρτυρίες για τον Ιησού των ευαγγελίων δεν υποστηρίζονται από την ιστορική έρευνα. Αλλωστε η ύπαρξη του Ιησού Χριστού είναι μια πλήρως αποδεκτή ψυχολογική αλήθεια για τους πιστούς Χριστιανούς, και ένας ιστορικός Ιησούς ελάχιστα έχει να προσφέρει στην πίστη τους. Γεγονός που, έστω και χαμηλόφωνα, ομολογούν αρκετοί διαπρεπείς θεολόγοι, όπως ο Μάριος Μπέγζος:

“…Το σημαντικότερο για τον Ιησού δεν είναι η Ιστορική του ύπαρξη, είναι η πίστη των ανθρώπων. Δηλαδή είναι σαν να ρωτάμε, αν φέρουμε παράδειγμα από το χώρο της τέχνης, αν οι αδελφοί Καραμάζωφ υπήρχαν και έγινε η δίκη τους και έχουμε τα πρακτικά και είναι ή δεν είναι έτσι… Πάντοτε στο χώρο της πίστης μιλάς για τη σημασία του πράγματος και όχι για το ίδιο το πράγμα το οποίο σε τελευταία ανάλυση χλωμιάζει. Κάτι το οποίο αποδεικνύεται, επιβάλλεται κιόλας. Αν η ύπαρξη του Χριστού αποδεικνυόταν μαθηματικώς — ιστορικώς, θα ήταν υποχρεωτική για τους ανθρώπους, ενώ τώρα είναι στη διάθεση των ανθρώπων. Δεν είναι υποχρεωτική, δεν είναι δεσμευτική”.

www.mythikismos.gr/?p=843

Όμως, η ιστορική πραγματικότητα – που είναι αδυσώπητη- δεν είναι θέμα πίστης, και αυτή θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον κατηχημένο Χριστιανό του 21^ου αιώνα. Ακόμα και αν χρειαστεί να έρθει αντιμέτωπος με την ύψιστη βλασφημία, πως ο Χριστός της πίστης είναι μύθος…