Συνέντευξη με τον Dennis MacDonald: Τα Ομηρικά Έπη και τα Ευαγγέλια
Με τη δουλειά του καθηγητή της Καινής Διαθήκης και των απαρχών του χριστιανισμού στο Claremont School of Theology στην Καλιφόρνια, Dennis MacDonald έχουμε ασχοληθεί κι άλλες φορές κατά το παρελθόν (δείτε εδώ και εδώ). Γνωρίζοντας ότι αποσπάσματα από το μεταφρασμένο στα ελληνικά βιβλίο του που αφορούν τις ομοιότητες από το περιεχόμενο του ευαγγελίου του Μάρκου με σκηνές των Ομηρικών Επών, εξακολουθούν να προκαλούν αίσθηση σε χιλιάδες συμπατριώτες μας στα κοινωνικά δίκτυα, ως Έλληνες Μυθικιστές κρίναμε πώς έφτασε η στιγμή να ανοίξουμε έναν δίαυλο επικοινωνίας με τον καθηγητή, σε μία προσπάθειά μας να γνωστοποιήσουμε περαιτέρω στο ελληνικό κοινό τις θέσεις του. Η συνέντευξη δόθηκε στον Μηνά Παπαγεωργίου Η μετάφρασή της έγινε από τον Τάσο Καρανίκα Σημείωση: Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο άρθρο κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και αποτελούν αποσπάσματα από το βιβλίο του Dennis R. MacDonald, “Τα ομηρικά έπη και το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο” (εκδ. Κάκτος). Ο καθηγητής της Καινής Διαθήκης στο Claremont School of Theology της Καλιφόρνια, Dennis R. MacDonald Ποια είναι η άποψή σας για το πρόβλημα με την ιστορικότητα του Ιησού; Δηλώνω υποστηρικτής της μυθοποίησης του Ιησού. Αυτό σαν προσθήκη στις μελέτες μου γύρω από την επιρροή της ελληνικής γραμματείας στα Ευαγγέλια και σε πάνω από είκοσι χρόνια προσπάθειας ανακατασκευής και κατανόησης του χαμένου Ευαγγελίου που είναι γνωστό ως Q (σ.μ. εκ του γερμανικού Quelle = πηγή), αν και η δική μου ανακατασκευή είναι δύο φορές μεγαλύτερη σε μέγεθος. Δύο είδη επιχειρημάτων υφίστανται ουσιαστικά για μένα και τα παρουσιάζω στο τέλος του βιβλίου μου Two Shipwrecked Gospels: The Logoi of Jesus and Papias’s Exposition of Logia about the Lord. Το πρώτο είναι οι πολλαπλές καταθέσεις πληροφοριών για τον Ιησού στο χαμένο Ευαγγέλιο, τις αυθεντικές επιστολές του Παύλου και σ’αυτά που πιθανότατα εμφανίζονταν στα τρία αποσπάσματα του Ιωσήπου, αν και το ένα από αυτά εμπλουτίστηκε αργότερα από τους Χριστιανούς. Το δεύτερο επιχείρημα σχετίζεται με την θεολογικά αδιάφορη πλευρά του Ιησού που δεν παρουσιάζει κανένα μυθικό υπόβαθρο, ακόμα και αν κάποιος αποδεχτεί ότι η Q και οι παυλικές παραδόσεις εμπεριέχουν μυθικά στοιχεία. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς σας είναι αφιερωμένο στον τρόπο με τον οποίο η Καινή Διαθήκη μιμείται τα Ομηρικά έπη (αρχικά με το Ευαγγέλιο του Μάρκου). Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει “μίμηση” και πως ακολουθήσατε αυτά τα ερευνητικά μονοπάτια; Η πρώτη φορά που αντιλήφθηκα την χριστιανική μίμηση ήταν όταν μελετούσα τις Πράξεις του Ανδρέα, αλλά μετά την είδα εκτεταμένα στον Μάρκο. Η μίμηση διδάσκονταν ευρέως στην ελληνική λογοτεχνική εκπαίδευση και χρησιμοποιήθηκε από τους Εβραίους ήδη από τα 100 πΚΕ, όταν αλληλεπιδρούσαν με τον Ελληνισμό. Όσον αφορά τον Μάρκο και τον Λουκά-Πράξεις, επιχειρηματολόγησα πως η εκτεταμένη μίμηση των Ομηρικών Επών από τον Βιργίλιο στην Αινειάδα,...
Oι πιο σκανδαλώδεις μύθοι για την Παρθένο Μαρία και τη Γέννηση του Ιησού
Από όλες τις ιστορίες της Βίβλου, η ιστορία της Γέννησης του Ιησού έχει προκαλέσει τα πιο σαρκαστικά σχόλια. Πείτε το μισογυνισμό, αν θέλετε, αλλά οι περισσότερες κακολογίες έχουν εκτοξευτεί κατά της ιστορίας της σύλληψης του Ιησού και της σεξουαλικής αγνότητας της Μαρίας από οποιοδήποτε άλλο θαύμα της Καινής Διαθήκης. Tης Candida Moss, καθηγήτρια Θεολογίας στο πανεπιστήμιο του Birmingham Μετάφραση, Τάσος Καρανίκας Για πολλούς σύγχρονους, η παρθενία της Μαρίας είναι μύθος και η παντοτινή της παρθενία (το ρωμαιοκαθολικό δόγμα πως η Μαρία δεν είχε ποτέ σεξουαλικές επαφές με τον Ιωσήφ) είναι απόλυτη φαντασία. Ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα το νέο σε αυτές τις αντιδράσεις: Οι Μύθοι και οι Θρύλοι για την Μαρία «ήταν στην κυκλοφορία» από την πρώιμη Εκκλησία-και κάποιοι από αυτούς είναι ιδιαίτερα σκανδαλώδεις. Η διερεύνηση της Παρθενίας της Μαρίας μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα τρίτου βαθμού Από την εποχή της πρώιμης Εκκλησίας υπήρχαν αυτοί που αναρωτιούνταν για την παρθενία της Μαρίας. Κάποιες ραββινικές και ρωμαϊκές πηγές προτείνουν πως ο Ιησούς ήταν γιος ενός Ρωμαίου στρατιώτη ονόματι Παντέρα. Σύμφωνα με αυτές τις κριτικές, η Μαρία επινόησε την ιστορία της παρθενίας προκειμένου να αποκρύψει το γεγονός ότι απάτησε τον μνηστήρα της με κάποιο μέλος της στρατιωτικής κατοχής που καταπίεζε τον λαό της. Αυτή η εξήγηση φαίνεται απίθανη για τον λόγο και μόνο ότι σαν κάτοικος της Γαλιλαίας δεν θα ερχόταν ποτέ σε επαφή με Ρωμαίους στρατιώτες, εντούτοις οι αρχαίοι Χριστιανοί αναγνώστες πήραν την ιστορία στα σοβαρά. Mια ιστορία του δεύτερου αιώνα που ήταν γνωστή ως το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου γεμίζει αρκετά κενά στη βιογραφία της Μαρίας. Μας λέει για τα παιδικά της χρόνια, όπου είναι μια αφοσιωμένη παρθένα και ήταν 16 όταν συνέλαβε τον Ιησού. Σε αυτή την εκδοχή της γέννησης, ο Ιωσήφ δεν την κατηγορεί απλά που ατίμωσε τον εαυτό της, αλλά αποκρίνεται στον ισχυρισμό της ότι δεν “γνώρισε” ποτέ άλλον άντρα με την ερώτηση “Τότε από που προέρχεται αυτό στην μήτρα σου;” Αλλά ο Ιωσήφ τελικά την πιστεύει αντίθετα με μια γυναίκα που την έλεγαν Σαλώμη. Η Σαλώμη, που συναντάει την μαία που εξέτασε την Μαρία, δηλώνει, “Στο όνομα του ζωντανού Κυρίου του Θεού μου, αν δεν βάλω το δάκτυλό μου να την εξετάσω, δεν θα πειστώ ότι μια παρθένα γέννησε.” Η Μαρία ετοιμάζει τον εαυτό της για αυτή την γυναικολογική εξέταση και η Σαλώμη κάνει το τεστ. Το χέρι της κυριολεκτικά πιάνει φωτιά και παίρνει την μορφή ενός αγγέλου (μαζί με κάποιες ισχυρές δηλώσεις μεταμέλειας από την Σαλώμη) πριν θεραπευτεί. Η Παρθενική Γέννηση δεν είναι η Άμωμος σύλληψη Μία από τις πιο διαδεδομένες παρανοήσεις της ιστορίας των Χριστουγέννων είναι πως η φράση “άμωμη σύλληψη” αποτελεί έναν εκλεπτυσμένο τρόπο αναφοράς στην παρθενική γέννηση. Για την ακρίβεια,...
Γιατί τα ευαγγέλια δεν είναι ιστορικά κείμενα – Μέρος Α’
Ύστερα από το κεφαλαιώδους σημασίας άρθρο του για “Τα 48 επιχειρήματα των χριστιανών απολογητών για την ιστορικότητα του Ιησού” και την εξίσου σημαντική μελέτη του για την αυθεντικότητα του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων, ο ερευνητής Τάσος Καρανίκας “ξαναχτυπά” με το πρώτο μέρος της νέας του έρευνας αναφορικά με τα Ευαγγέλια. Για ποιον λόγο δεν πρέπει να τα διαβάζουμε ως ιστορικά κείμενα; Πρόκειται για ακόμη μία εξαντλητική μελέτη επάνω στο ζήτημα που φιλοδοξεί να καταστεί σημείο αναφοράς για τους ειδικούς ερευνητές της ιστορίας του χριστιανισμού. Έλληνες Μυθικιστές, 12/11/2018 ——————————————————————————————————————————- Στην εργασία “Τα 48 επιχειρήματα των χριστιανών απολογητών για την ιστορικότητα του Ιησού “[1] εξετάσαμε τα γενικά επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για την υπεράσπιση της αξιοπιστίας της χριστιανικής ιστορίας. Στην εργασία “Πράξεις των αποστόλων: γεγονότα ή ψευδοϊστορία“[2] εξηγήσαμε τους λόγους που καθιστούν το συγκεκριμένο βιβλίο ως ένα έργο θρησκευτικής λογοτεχνίας και προπαγάνδας. Στην παρούσα εργασία (Α’ και Β’ μέρος) θα προχωρήσουμε περαιτέρω στην εξέταση της φύσης των ευαγγελίων και ιδιαίτερα του “Μάρκου”. Του Τάσου Καρανίκα – ερευνητή Στο Α’ μέρος θα εξετάσουμε το κατά πόσον τα ευαγγέλια ακολουθούν τους κανόνες της κλασικής ιστοριογραφίας και ποιες είναι οι χριστιανικές “αποδείξεις” που υποστηρίζουν ότι αποτελούν καταγραφές αυτοπτών μαρτύρων. Στο Β’ μέρος θα εξηγήσουμε γιατί οι ευαγγελικές αφηγήσεις είναι βαθιά αλληγορικά κείμενα, με έντονο το στοιχείο του πλαγιαρισμού, κυρίως από τις Παλαιές Γραφές. Συνεπώς δεν μπορούν να εκληφθούν σαν ιστορικά κείμενα ή βιογραφίες, τουλάχιστον με την αυστηρή έννοια του όρου. Τα ευαγγέλια ως ιστορίες αυτοπτών μαρτύρων. Ποιοι; Πως; Πότε; Στην πρώτη εργασία (επιχείρημα 2) ισχυριστήκαμε πως τα ευαγγέλια ήταν αρχικά ανώνυμα. Δεν είναι γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, δεν παραπέμπουν στις πηγές τους, οι συγγραφείς δεν αναρωτιούνται ποτέ για την εγκυρότητα των πληροφοριών που μεταδίδουν, οι συγγραφείς τους μιλούν σαν παντογνώστες κλπ. Οπως εξηγεί ο μελετητής της ΚΔ, Armin Daniel Baum (“The Anonymity of the New Testament History Books,” σελ. 121) : Ενώ οι περισσότερες επιστολές της ΚΔ φέρουν το όνομα των (υποτιθέμενων) συγγραφέων (Ιάκωβος, Ιούδας, Παύλος, Πέτρος κ.α) οι συγγραφείς των ιστορικών βιβλίων (ευαγγέλια και Πράξεις) δεν αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους. Oι τίτλοι με τα ονόματα (πχ το Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο) είναι ξεκάθαρα δευτερεύουσας σημασίας. Η ένσταση εδώ είναι πως και οι αρχαίοι ιστορικοί λειτουργούν συχνά με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να προσδιορίζουν την ταυτότητά τους μέσα στα κείμενά τους. Ωστόσο, ακόμα και αν το κείμενο δεν αναφέρει τον συγγραφέα, υπάρχει συχνά ένα όνομα προσαρτημένο σε κάποιο διασωθέν χειρόγραφο. Η συνηθισμένη πρακτική στην αρχαία γραμματεία ήταν να μπαίνει το όνομα του συγγραφέα στην γενική ακολουθούμενο από τον τίτλο του έργου. Π.χ. στην περίπτωση του Ρωμαίου ιστορικού Τάκιτου, υπάρχει η ταυτοποίηση του συγγραφέα σε όλα τα πρώιμα χειρόγραφα των Χρονικών ή των Ιστοριών ως...
Η εξέταση του ιστορικού Απολλώνιου του Τυανέα (και ο παραλληλισμός του με τον Ιησού)
“Ο Βίος του Απολλώνιου απ’τα Τύανα…είναι ένα κείμενο που αποτελείται από οκτώ βιβλία γραμμένα στα αρχαία ελληνικά απο τον Φιλόστρατο (c. 170-c 245 μ.α.χ.χ). Λέει την ιστορία του Απολλώνιου του Τυανέα (c 15-c 100 μ.α.χ.χ), ενός Πυθαγόρειου φιλοσόφου και δασκάλου” Εκτός απο το να διδάσκει την σοφία κατά την διάρκεια των ταξιδιών του, λέγεται πως ο Απολλώνιος έκανε και αρκετά θαύματα (εξορκισμούς, αναστάσεις νεκρών) ακόμα και εμφανίσεις στους οπαδούς του μετά τον θάνατό του. Tου Neil Godfrey, συντονιστή του Vridar.org – μετάφραση στα ελληνικά, Τάσος Καρανίκας Ακολουθούν κάποιες επισημάνσεις από μια μεγάλη συμβολή στην μελέτη αυτής της μορφής, τις μελέτες της Maria Dzielska ( Apollonius of Tynan in Legend and History. Roma: L’Erma di Bretschneider, 1986) που έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2018 (σ.μ στα ελληνικά βλ. τα βιβλία της αφιερωμένα στον Απολλώνιο τον Τυανέα και την Υπατία που κυκλοφόρησαν από τις εκδ. Ενάλιος, καθώς επίσης και τη συνέντευξη που παραχώρησε στον Μηνά Παπαγεωργίου για τις ανάγκες του βιβλίου “Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού”, εκδ. Δαιδάλεος). Tο είδος Στην περίπτωση του ιστορικού Ιησού οι μελετητές εξετάζουν το είδος (της γραμματείας) των ευαγγελίων. Κατά τον ίδιο τρόπο οι ιστορικοί θέτουν ερωτήματα για τις αναφορές στον Απολλώνιο: Οι μελετητές αναρωτιούνται για τον αληθινό χαρακτήρα αυτού του έργου: Τι είδους βιογραφία είναι, αν είναι μια Ηλιοδώρια ρομαντική ιστορία, μια ρομαντική αγιογραφία ή κατά τον J. Palm, ένα ντοκιμαντερίστικο ρομάντζο. (Dzielska, σελ.12). Οι πηγές Αντίθετα με τα ευαγγέλια, ο Βίος του Απολλώνιου αναφέρει πηγές. Μακάρι και τα ευαγγέλια να έκαναν το ίδιο! Η πρωταρχική πηγή του βιογράφου, του Φιλόστρατου, είναι ο Δάμις, ο στενός ακόλουθος του Απολλώνιου, και θα έλεγε κανείς πως αν είχαμε έστω και ένα ευαγγέλιο που να ισχυρίζονταν πως βασίζεται στην μαρτυρία του Πέτρου, τότε αρκετά ζητήματα για την αξιοπιστία των ευαγγελίων θα είχαν τακτοποιηθεί. Aλλά παραδόξως αρκετοί ιστορικοί δεν πιστεύουν πως ο Δάμις υπήρξε πραγματικά και ο Φιλόστρατος απλά τον επινόησε για να προσδώσει αξιοπιστία και αυθεντικότητα στο αφήγημά του. H Dzielska ξεδιαλέγει τον ένα ιστορικό που υπέθεσε (αφελώς και χωρίς ξεκάθαρες αποδείξεις) πως ο Δάμις υπήρξε. “Επιπλέον, ο Grosso υποθέτει πως ο Δάμις όντως υπήρξε” (σελ 12). Τα Υπομνήματα του Δάμι αποτελούσαν πάντα ένα μεγάλο πρόβλημα στην μελέτη του Φιλόστρατου. Οι μελετητές έχουν αναρωτηθεί για το αν οι αναμνήσεις ήταν απλά ένα αποκύημα της φαντασίας του Φιλόστρατου ή αν όντως αποτελούν τις σημειώσεις ενός συγκεκριμένου μαθητή του Απολλώνιου. Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί όχι μόνο από ειδικούς στην αρχαία γραμματεία, αλλά και από ιστορικούς. Προσωπικά θεωρώ πως ο Δάμις είναι μια φανταστική μορφή και οι αναμνήσεις του μια επινόηση του Φιλόστρατου… Χρησιμοποιώντας όλα τα λογοτεχνικά μέσα, ο Φιλόστρατος προσπαθεί να υποστηρίξει...
Το μυστικό προφίλ του επαναστάτη Ιησού (Σειρά άρθρων – μέρος έκτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ, το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ, το τρίτο μέρος περί Σλαβονικού Ιώσηπου πατώντας εδώ, το τέταρτο μέρος για τους “ανταγωνιστές Μεσσίες” του Ιησού πατώντας εδώ και το πέμπτο μέρος για τις πηγές του 2ου αιώνα εδώ). “Η μεγάλη αδυναμία της θεώρησης ότι ο Ιησούς υπήρξε, είναι το γεγονός ότι μπορείς να φτιάξεις γύρω από την ζωή του όσες ιστορίες σου κάνει κέφι και όλες με βάση τα ίδια τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, κείμενα που σε βοηθούν να αρνηθείς όσα δεν σου πάνε στην ιστορία που συνθέτεις και να δεχτείς όλα αυτά που την οικοδομούν. Όμως πίσω σου θα αφήσεις την μεγάλη απόδειξη. Ότι η ιστορία αυτή όπως και τα πρόσωπά της είναι όλα δικά σου και δεν έχουν σχέση με τυχόν πραγματικά κι αυτό γιατί αυτά δεν υπήρξαν ποτέ ” Θωμάς Μάρας, εισαγωγή στο Οι Αντιφάσεις της Καινής Διαθήκης σ.29 – για περισσότερα σχετικά με το έργο του Μάρα πατήστε εδώ. Το σενάριο της δράσης και του κηρύγματος του Ιησού και τι υποτίθεται ότι ήθελε να πει σύμφωνα με την Εκκλησία, είναι γνωστό σε αυτή τη χώρα πολύ καλά, αφού ο προσηλυτισμός όλων μας ξεκινάει από την μικρή ηλικία και ακόμα και όσοι δεν ήταν καλοί μαθητές ή δεν μεγάλωσαν σε αντίστοιχο περιβάλλον, θυμούνται σίγουρα κάποια κλασικά τσιτάτα περί αγάπης, συγχώρεσης, μη τυπικότητας και ξανά αγάπης. Φυσικά, υπάρχουν μέσα στα Ευαγγέλια, κάποια συγκεκριμένα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Μόνο που οι τακτικοί αναγνώστες του χώρου αυτού, γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα Ευαγγέλια έχουν πάρα πολλές αντιφάσεις τόσο μεταξύ τους, όσο και στα ίδια τα κείμενα, που δίνει την δυνατότητα να επιχειρηματολογήσει κάποιος για το οτιδήποτε και το μόνο αντίμετρο από την πλευρά της Εκκλησίας σε αυτό είναι οι συνεχείς ερμηνείες για να ολοκληρωθεί το δικό της πειστικό σενάριο. Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Ας δούμε λοιπόν ένα άλλο σενάριο και τα στοιχεία εκείνα, που αν και είναι αρκετά από τα Ευαγγέλια, δεν συνάδουν με την θεωρία περί αγάπης και αδελφοσύνης, ελεημοσύνης κ.λπ., αλλά με έναν εξτρεμιστή επαναστάτη μεσσία, σαν του υπόλοιπους δηλαδή, που όπως είδαμε εμφανίστηκαν πολλοί εκείνη την εποχή, που δεν αποκηρύσσει την βία αλλά αντιθέτως, φαίνεται να μιλάει όχι μόνο για βία, αλλά και μίσος ή ακόμα και επανάσταση. Την ευκαιρία και την νομιμοποίηση για να ερευνήσουμε το σενάριο αυτό, μας το δίνει η μελέτη των αντίστοιχων παρεμβολών στα έργα του Ιώσηπου που ήδη είδαμε τόσο στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία όσο και στον Ιουδαϊκό Πόλεμο, του μόνου συγγραφέα που μας δίνει αρκετές πληροφορίες για την περιοχή και την εποχή, αλλά και την λογοκρισία που έχουν υποστεί οι σχετικές αναφορές του, που μιλάνε ή θυμίζουν...
Πράξεις των Αποστόλων: Γεγονότα ή ψευδοϊστορία;
Οι Πράξεις των Αποστόλων είναι το βιβλίο της Καινής Διαθήκης που περιγράφει την ιστορία της πρώιμης Εκκλησίας αμέσως μετά την ανάσταση του Ιησού. Για να το θέσουμε κάπως χαριτωμένα: αν υποθέταμε πως τα Ευαγγέλια (κυρίως του Λουκά) ήταν κινηματογραφική ταινία, τότε οι Πράξεις θα ήταν το σίκουελ! Συνεπώς η έρευνα σχετικά με την αξιοπιστία του εν λόγω βιβλίου αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην αναζήτηση του ιστορικού Ιησού. Του Τάσου Καρανίκα – ερευνητή Σύμφωνα με την παράδοση, οι Πράξεις αποδίδονται στον συγγραφέα του “Κατά Λουκάν” (Κλήμη Αλεξ. Στρωματείς Ε΄12, Ωριγένη, Κατά Κέλσου Στ’ 11, Ιερωνύμου, De viris illustribus 7, Ευσεβίου Εκκλ. Ιστορία Β’22,1) [1].H συγγραφή των Πράξεων τοποθετείται συνήθως μεταξύ 80-90 μ.α.χ.χ, ίσως μέχρι το 120 μ.α.χ.χ. ή ακόμα και μεταξύ 63-70 μ.α.χ.χ. από τους πιο συντηρητικούς μελετητές. Αν δεχτούμε τις μεταγενέστερες χρονολογίες ως περίοδο συγγραφής, τότε είναι πολύ πιθανόν ο συγγραφέας να χρησιμοποιεί το έργο του Ιώσηπου (Εβραϊκό Πόλεμο, Ιουδαϊκές αρχαιότητες) ή κάποιες κοινές παραδόσεις ως πηγή [2]. Ωστόσο πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποιες είναι οι πηγές του συγγραφέα, πόσο αξιόπιστες είναι ή αν απλά αποτελούν ιστορίες αγιογραφικής μυθοπλασίας, όπως έχει απασχολήσει αρκετούς σύγχρονους μελετητές [3]. Από την αρχή μέχρι το τέλος οι Πράξεις μοιάζουν με έργο προπαγάνδας προκειμένου να καταδειχθεί η εξέλιξη από τον Ιουδαϊσμό στον Χριστιανισμό, όπως η κατάργηση της Τορά, όταν σύμφωνα με τον Παύλο (Γαλάτες 2) δεν ήταν για καιρό ανεκτή ακόμα και από τον Πέτρο. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι Πράξεις 15.7-11 βάζουν την ομιλία του Παύλου για το ίδιο θέμα (Γαλ.2.14-21) στο στόμα του Πέτρου, όταν ο Παύλος υποστηρίζει πως έγινε ακριβώς το αντίθετο. Ούτε ο συγγραφέας των Πράξεων αναφέρει ποτέ οτι ο Παύλος έγραψε επιστολές στις εκκλησίες τις οποίες υποτίθεται πως ίδρυσε. Αναλόγως τονίζεται η σχέση του Παύλου με την εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Π.χ. γνωρίζουμε πως ο Παύλος, αν και αρχικά άγριος διώκτης, ήταν άγνωστος στις εκκλησίες της Ιουδαίας (Γαλ. 1.22-23) για αρκετό καιρό μετά την μεταστροφή του και αμέσως μετά έφυγε για την Αραβία πριν επιστρέψει στην Δαμασκό, την ίδια στιγμή που δεν γύρισε στην Ιερουσαλήμ για τουλάχιστον τρία χρόνια (Γαλ. 1.15-18). Αντίθετα στις Πράξεις 7-9 λέγεται πως είχε συνεχή επαφή με την εκκλησία της Ιερουσαλήμ, ακόμα και πριν την μεταστροφή του, και μετά πήγε αμέσως στην Δαμασκό και μετά στην Ιερουσαλήμ, χωρίς να περάσει ούτε μια στιγμή στην Αραβία. Είναι προφανές πως ο συγγραφέας των Πράξεων είναι ένας αναθεωρητής της ιστορίας και απλά την διασκευάζει. Επιπλέον παρατείνει την παραμονή του αναστημένου Ιησού στην Γη για σαράντα μέρες, κατά τις οποίες συναναστρέφεται εν κρυπτώ με δεκάδες ανθρώπους και μετά να αναλήπτεται στον ουρανό συνοδεία αγγέλων. Αυτό είναι μύθος, όχι ιστορία. Ο μελετητής της Κ.Δ. Burton...
