Από όλες τις ιστορίες της Βίβλου, η ιστορία της Γέννησης του Ιησού έχει προκαλέσει τα πιο σαρκαστικά σχόλια. Πείτε το μισογυνισμό, αν θέλετε, αλλά οι περισσότερες κακολογίες έχουν εκτοξευτεί κατά της ιστορίας της σύλληψης του Ιησού και της σεξουαλικής αγνότητας της Μαρίας από οποιοδήποτε άλλο θαύμα της Καινής Διαθήκης.
Tης Candida Moss, καθηγήτρια Θεολογίας στο πανεπιστήμιο του Birmingham
Μετάφραση, Τάσος Καρανίκας
Για πολλούς σύγχρονους, η παρθενία της Μαρίας είναι μύθος και η παντοτινή της παρθενία (το ρωμαιοκαθολικό δόγμα πως η Μαρία δεν είχε ποτέ σεξουαλικές επαφές με τον Ιωσήφ) είναι απόλυτη φαντασία. Ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα το νέο σε αυτές τις αντιδράσεις: Οι Μύθοι και οι Θρύλοι για την Μαρία «ήταν στην κυκλοφορία» από την πρώιμη Εκκλησία-και κάποιοι από αυτούς είναι ιδιαίτερα σκανδαλώδεις.
Η διερεύνηση της Παρθενίας της Μαρίας μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα τρίτου βαθμού
Από την εποχή της πρώιμης Εκκλησίας υπήρχαν αυτοί που αναρωτιούνταν για την παρθενία της Μαρίας. Κάποιες ραββινικές και ρωμαϊκές πηγές προτείνουν πως ο Ιησούς ήταν γιος ενός Ρωμαίου στρατιώτη ονόματι Παντέρα. Σύμφωνα με αυτές τις κριτικές, η Μαρία επινόησε την ιστορία της παρθενίας προκειμένου να αποκρύψει το γεγονός ότι απάτησε τον μνηστήρα της με κάποιο μέλος της στρατιωτικής κατοχής που καταπίεζε τον λαό της. Αυτή η εξήγηση φαίνεται απίθανη για τον λόγο και μόνο ότι σαν κάτοικος της Γαλιλαίας δεν θα ερχόταν ποτέ σε επαφή με Ρωμαίους στρατιώτες, εντούτοις οι αρχαίοι Χριστιανοί αναγνώστες πήραν την ιστορία στα σοβαρά.
Mια ιστορία του δεύτερου αιώνα που ήταν γνωστή ως το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου γεμίζει αρκετά κενά στη βιογραφία της Μαρίας. Μας λέει για τα παιδικά της χρόνια, όπου είναι μια αφοσιωμένη παρθένα και ήταν 16 όταν συνέλαβε τον Ιησού. Σε αυτή την εκδοχή της γέννησης, ο Ιωσήφ δεν την κατηγορεί απλά που ατίμωσε τον εαυτό της, αλλά αποκρίνεται στον ισχυρισμό της ότι δεν “γνώρισε” ποτέ άλλον άντρα με την ερώτηση “Τότε από που προέρχεται αυτό στην μήτρα σου;”
Αλλά ο Ιωσήφ τελικά την πιστεύει αντίθετα με μια γυναίκα που την έλεγαν Σαλώμη. Η Σαλώμη, που συναντάει την μαία που εξέτασε την Μαρία, δηλώνει, “Στο όνομα του ζωντανού Κυρίου του Θεού μου, αν δεν βάλω το δάκτυλό μου να την εξετάσω, δεν θα πειστώ ότι μια παρθένα γέννησε.” Η Μαρία ετοιμάζει τον εαυτό της για αυτή την γυναικολογική εξέταση και η Σαλώμη κάνει το τεστ. Το χέρι της κυριολεκτικά πιάνει φωτιά και παίρνει την μορφή ενός αγγέλου (μαζί με κάποιες ισχυρές δηλώσεις μεταμέλειας από την Σαλώμη) πριν θεραπευτεί.
Η Παρθενική Γέννηση δεν είναι η Άμωμος σύλληψη
Μία από τις πιο διαδεδομένες παρανοήσεις της ιστορίας των Χριστουγέννων είναι πως η φράση “άμωμη σύλληψη” αποτελεί έναν εκλεπτυσμένο τρόπο αναφοράς στην παρθενική γέννηση. Για την ακρίβεια, όχι. Είναι μια αναφορά στην σύλληψη της ίδιας της Μαρίας. Σύμφωνα με μεταγενέστερους μύθους (που διατηρήθηκαν σε ένα άλλο απόκρυφο κείμενο που καλείται το Ψευδο-ευαγγέλιο του Ματθαίου), οι γονείς της Μαρίας πέρασαν ένα χρόνο χωριστά πριν τη γέννηση της. Σε κάποιες εκδοχές της ιστορίας η σύλληψη της Μαρίας έγινε όταν ένας άγγελος εμφανίστηκε στη μητέρα της, ενώ σε μια άλλη όταν οι γονείς της “αγκαλιάστηκαν σφιχτά” αφού επανενώθηκαν, μετά από καιρό, στην χρυσή πύλη της Ιερουσαλήμ.
Αν αναρωτιέστε από που προέρχονται αυτοί οι θρύλοι, έχει να κάνει με την μεσαιωνική συζήτηση γύρω από τη φυσική κατάσταση της Μαρίας και τη σύνδεση της αμαρτίας με το σεξ. Ήδη από εκείνη την εποχή οι άνθρωποι πίστευαν πως η αρχική αμαρτία (που ο Ιησούς δεν είχε διαπράξει) περνούσε από πρόσωπο σε πρόσωπο μέσω της σεξουαλικής επαφής. Αυτό έθεσε την ερώτηση για το αν η Μαρία ήταν δέσμια αυτού του αμαρτήματος ή αν ήταν “άμωμη” (άσπιλη). Το 1438 ο Πάπας Πιος ΙΧ υιοθέτησε επίσημα την άποψη πως η σύλληψη της Μαρίας έγινε με άσπιλο τρόπο, αλλά η άποψη αυτή έγινε επίσημο δόγμα το 1854.
Η μητέρα της μπορεί να είχε παντρευτεί τρεις φορές
Η ίδια η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρει ποτέ τα ονόματα των γονέων της Μαρίας, αλλά, σύμφωνα με την παράδοση η μητέρα της ήταν η Άννα και πατέρας της ο Ιωακείμ. Η Άννα πρωτοεμφανίζεται στο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου και σταδιακά εξελίχτηκε σε μια αξιοσέβαστη μεσαιωνική Αγία. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του βίου της είναι πως παντρεύτηκε τρεις φορές (τεχνικά καλείται θεωρία του τρινούβιου). Γιατί; Προκειμένου να λυθεί το ζήτημα των πολλών αδερφών του Ιησού που αναφέρονται στη Βίβλο. Αν η Μαρία ήταν μια δια βίου παρθένα, πως ο Ιησούς είχε αδέρφια; Η απάντηση, σύμφωνα με τον μεταφραστή της Βίβλου του πέμπτου αιώνα, Ιερώνυμο, ήταν πως επρόκειτο για ξαδέρφια του Ιησού (και είναι αλήθεια πως στον αρχαίο κόσμο τα ξαδέρφια θεωρούνταν συχνά ως αδέρφια). Τότε θα αναρωτηθεί κάποιος: Ποιοι ήταν οι θείοι και οι θείες του Ιησού; Προφανώς τα αδέρφια της Μαρίας.
Μέσα από αυτή την αλυσίδα των υποθέσεων αναπτύχθηκε μία παράδοση κατά την οποία η Άννα ξαναπαντρεύτηκε δύο φορές μετά τον θάνατο του Ιωακείμ, γεννώντας ακόμα δύο “Μαρίες”: την Μαρία του Κλωπά και την Μαρία Σαλώμη. Δεν αστειεύομαι: αυτή η παράδοση διατείνεται πως η Άννα ονόμασε όλες τις κόρες της Μαρίες. Η θεωρία τελικά καταδικάστηκε τον δωδέκατο αιώνα όταν οι θεολόγοι ένιωσαν πως δεν παρουσίαζε την Άννα με τον καλύτερο τρόπο.
Δεν ένιωσε πόνο στη γέννα
Η γέννα ενός παιδιού είναι μια ιδιαίτερα επώδυνη εμπειρία. Οι μητέρες ίσως να έχουν προσέξει πως στην Αναγεννησιακή τέχνη η Μαρία παρουσιάζεται σε μια άψογη φυσική κατάσταση αμέσως μετά την γέννηση του Ιησού. Ντροπιάζει ακόμα και την Δούκισσα του Καίμπριτζ. Δεν υπάρχει αίμα, ιδρώτας ή οτιδήποτε άλλο που να θαμπώνει την εικόνα της Αγίας Οικογένειας. Αυτή δεν είναι απλά μια μη ρεαλιστική πλευρά της υψηλής τέχνης αλλά μια ολόκληρη θεολογική παράδοση. Η Καθολική παράδοση υποστηρίζει πως ο πόνος κατά την εμπειρία της γέννας είναι το αποτέλεσμα της αμαρτίας της Εύας στον κήπο της Εδέμ. Γι’ αυτόν τον λόγο η Μαρία απεικονίζεται ως ατάραχη, ήρεμη και χαρούμενη. Οι μεσαιωνικές περιγραφές της εμπειρίας της σχετικά με την σύλληψη, την εγκυμοσύνη και την γέννα της, είναι συνήθως χαρούμενες και κάποιες φορές ερωτικές.
Δεν είχε καμία εμπειρία πόνου ή βασάνου κατά τον θάνατό της. Για την ακρίβεια ίσως να μην πέθανε ποτέ
Αν και η Μαρία έζησε την φρικτή εμπειρία της απώλειας ενός παιδιού, ο θρύλος υποστηρίζει πως η ίδια δεν βίωσε μεγάλο φυσικό πόνο. Μάλιστα σε κάποιες παραδόσεις δεν πέθανε καν. Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες για το τέλος της Μαρίας πάνω στη Γη. Κάποιες την θέλουν να πέφτει σε βαθύ ύπνο (και μετά να ανασταίνεται και να αναλήπτεται στους ουρανούς ), ενώ άλλες εστιάζουν στην ανάληψή της (προφανώς χωρίς να έχει προηγηθεί θάνατος).
Η επίσημη παράδοση, που είναι γνωστή ως η Μετάσταση της Θεοτόκου, είναι δημοφιλής στην Ανατολική ορθόδοξη και καθολική εκκλησία (σ.σ Δείτε για περισσότερα στη σχετική εργασία του Γιώργου Ιωαννίδη που παρουσιάστηκε στο 1ο Πανελλαδικό Συνέδριο για τον Μυθικισμό). Η ιδέα ότι έπεσε σε βαθύ ύπνο υπονοούσε πως δεν βασανίστηκε καθόλου. Το δόγμα της Ανάληψης της Μαρίας είναι διαδεδομένο στους Καθολικούς. Σε κάθε θεωρία, oι θιασώτες είναι ξεκάθαροι για το γεγονός πως παρόλο που πέθανε, η Μαρία δεν βίωσε ποτέ πόνο που σχετίζεται με τον θάνατο.
