Τον Ιούνιο του 2015, με αφορμή την αγγλική μετάφραση του έργου του Γάλλου Μυθικιστή, Georges Ory (1897-1983), αναφερθήκαμε συνοπτικά στην ιστορία της Γαλλικής Μυθικιστικής Σχολής, από τα τέλη περίπου του 18ου αιώνα, αναφορικά με την αμφισβήτηση του ιστορικού Ιησού.
Είχαμε, τότε, αναφερθεί στον περίφημο “Κύκλο του Ερνέστου Ρενάν”, ένας οργανισμός που ιδρύθηκε το 1949 με σκοπό “τη μελέτη για την ιστορία των θρησκειών, την κριτική στη Βίβλο και την ελεύθερη έρευνα (libres recherches) σε ότι αφορά τις ρίζες του χριστιανισμού”. Ο “Κύκλος” αποτέλεσε την αιχμή της Μυθικιστικής έρευνας στη χώρα, ενώ μέλη του έχουν διατελέσει εξέχουσες προσωπικότητες της Γαλλικής πνευματικής ζωής, αφήνοντας το ιδιαίτερο στίγμα τους μέσα από εκατοντάδες εκδηλώσεις, ομιλίες αλλά και τα περιεχόμενα των τευχών του εξειδεικευμένου περιοδικού εντύπου “Cahiers”.
Στην προσπάθειά μας να συνδέσουμε το χθες με το σήμερα, οι “Έλληνες Μυθικιστές” και το μέλος μας Μηνάς Παπαγεωργίου, ήρθαμε σε επαφή με τον “Κύκλο του Ερνέστου Ρενάν” και συζητήσαμε με τον αντιπρόεδρό του, Jean Pierre Castel.
—————————————————————————————————————–
Κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ο “Κύκλος του Ερνέστου Ρενάν” διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο αναφορικά με την παραγωγή σκέψης για τον Μυθικισμό του Ιησού στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τι έχει αλλάξει από τότε;
Έχετε δίκιο, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, ο Κύκλος του Ερνέστου Ρενάν είχε μία ιδιαίτερη ενασχόληση για το Μυθικιστικό ζήτημα της ιστορικότητας του Ιησού. Εδώ και αρκετό καιρό ο “Κύκλος” εξακολουθεί να εξελίσσει αυτού του είδους τις αναζητήσεις και στρέφει το ενδιαφέρον του στις συνέπειες του δογματισμού και της πίστης στην ιστορικότητα της Βίβλου γενικότερα, προβληματισμοί που απασχολούν και εσάς, εάν καταλαβαίνω σωστά, κρίνοντας από την ενασχόλησή σας με το ιδιαίτερο και πολύ εύστοχο ζήτημα της ιστορικότητας του Ιησού.
Ποια είναι η δική σας άποψη για το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού, έχοντας κατά νου τα δεδομένα από τις έρευνες των προηγούμενων δεκαετιών και αιώνων;
Πιστεύω ότι είναι κοινά αποδεκτό μεταξύ των ιστορικών ότι δεν έχουμε ουδεμία απτή απόδειξη της ύπαρξης του Ιησού, στο πλαίσιο μίας απόδειξης συγκρίσιμης με εκείνες που έχουμε για πολλές μορφές της εποχής του (Ηρώδης, Φίλος, Γαμαλιήλ, Πιλάτος κλπ.). Εκτιμώ ότι οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι απίθανο η έννοια του του χριστιανισμού να βασίζεται εξ’ ολοκλήρου σε έναν μύθο, αλλά από την άλλη το όνομα του Ιησού ήταν ευρέως διαδεδομένο εκείνη την εποχή. Θεωρείται, επίσης, ότι οι Ευαγγελιστές διηγούνται πιστά τη ζωή ενός τέτοιου άνδρα, παρ’ όλα αυτά τίποτα δεν εγγυάται την ύπαρξή του στο ιστορικό γίγνεσθαι. Οι αντιθέσεις μεταξύ των τεσσάρων Ευαγγελίων με τα αποτελέσματα των ερευνών που διεξήχθησαν επί δύο περίπου αιώνες, γύρω από το θέμα του «ιστορικού Ιησού», συνηγορούν στην ευθραυστότητα της υπόθεσης που στηρίζει την ιστορικότητα.
Θεωρείτε ότι οι πληροφορίες που εμπεριέχονται στα Βιβλικά κείμενα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δεδομένα με ιστορική βάση;
Ο αγώνας ενάντια στη βία του μονοθεϊσμού συνδέεται με την αμφισβήτηση που φέρει η έννοια της αλήθειας στην Βίβλο (πιο έντονα στην Καινή Διαθήκη από την εβραϊκή Βίβλο). Αυτά τα κείμενα είναι προφανώς περισσότερο μια αλήθεια αξιών παρά μια αλήθεια γεγονότων. Η αξιολόγησή τους ως πραγματικά γεγονότα υπήρξε ιστορικά ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την ανάπτυξη της μονοθεϊστικής βίας.
Πιστεύω, λοιπόν, ότι πρόκειται περισσότερο για την κατάχρηση της γλώσσας που αντιπροσωπεύει η μετάφραση του εβραϊκού emet σε σχέση με την ελληνική “Αλήθεια” (Αletheia), κάτι που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας προσπαθώντας να κατανοήσουμε περισσότερα για το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού, έχοντας, παράλληλα, κατά νου το πλήθος των ιστορικών και μυθολογικών προσώπων που έχουν συνδεθεί με αυτή την υπόσταση/φυσιογνωμία/φιγούρα. Έγραψα ένα εκτενές άρθρο πάνω σε αυτό το θέμα, το οποίο και είναι στη διάθεσή σας.
Για ποιον λόγο η Γαλλία είναι η χώρα με τα περισσότερα τρομοκρατικά χτυπήματαπου φέρουν θρησκευτική χροιά; Θυμόμαστε χαρακτηριστικά τα γεγονότα στο Charlie Hebdo αλλά και τα όσα ακολούθησαν έντεκα μήνες αργότερα.
Σε ότι αφορά τις γνωστές τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία, αυτές συνδέονται περισσότερο, αφενός με τις εντολές που αναγράφονται στα ιερά κείμενα ενάντια στους ειδωλολάτρες, αποστάτες και άλλους άπιστους και αφετέρου με την ιστορία της Γαλλίας, καθότι αυτή είναι αποικιοκρατική και στρατιωτική. Επιπρόσθετα τον ρόλο της παίζει και η εγκαθιδρυθείσα αντίληψη για την ιστορικότητα των μεγάλων θρησκευτικών φιγούρων των αβρααμικών κειμένων.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον;
Στον “Κύκλο του Ερνέστου Ρενάν” θα συνεχίσουμε να κάνουμε αγώνα υπέρ της κριτικής ανάγνωσης των θρησκευτικών κειμένων, εν γένει, θεωρώντας ότι πρόκειται για μία δράση μακροπρόθεσμη σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Δεν πρόκειται για μία ευθεία επίθεση απέναντι στον Ιησού, τον Μωυσή και τον Μωάμεθ μέσω της αμφισβήτης της -χωρίς αμφιβολία ακαθόριστης- ιστορικότητάς τους. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να ευελπιστούμε σε θετικά αποτελέσματα για το μέλλον της κοινωνίας μας.
Ο Γάλλος ιστορικός και φιλόλογος, Ερνέστος Ρενάν (1823-1892).
