To 2017 ο Αμερικανός καθηγητή θεολογίας, Dennis MacDonald (δείτε εδώ τη σχετική συνέντευξη που μας παραχώρησε πριν μερικούς μήνες), κυκλοφόρησε τη μελέτη του με τίτλο “The Dionysian Gospel: The Fourth Gospel and Euripides“. Δεν ήταν η πρώτη αλλά ούτε και η τελευταία φορά που κάποιος ξένος μελετητής ανέλυε τα κοινά μοτίβα που συνδέουν τις ιστορίες των Ευαγγελίων για τον Ιησού με σκηνές από τραγωδίες του Ευριπίδη και ιδιαίτερα από το έργο του “Βάκχες”.
Ήταν πολύ ευχάριστη η έκπληξη που νιώσαμε όταν υπέπεσε στην αντίληψή μας η ύπαρξη μιας μεταπτυχιακής εργασίας Έλληνα φοιτητή στο τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, που επιχειρεί την ανάδειξη μιας εκ των πτυχών του εν λόγω ζητήματος. Πιο συγκεκριμένα, το 2012, ο μεταπτυχιακός φοιτητής Αλέξανδρος Δημαράς κατέθεσε στο τμήμα του την εργασία με τίτλο “Σύγκριση των Βακχών του Ευριπίδη με τον Χριστό πάσχοντα “.
Ο “Χριστός Πάσχων” αποτελεί ουσιαστικά το μοναδικό δείγμα βυζαντινής τραγωδίας, εντός του οποίου πραγματοποιείται μία συρραφή αποσπασμάτων αρχαίων ελληνικών τραγωδιών με σκοπό να αναδειχθούν τα πάθη της σταύρωσης και της ανάστασης του Ιησού, όπως αυτά περιγράφονται στα Ευαγγέλια. Με αυτόν τον τρόπο, η πρωταγωνιστική φιγούρα του χριστιανισμού ενδύεται τον μανδύα του “Πάσχοντος Διονύσου” από τις Βάκχες. Κατά την παράδοση το έργο αποδίδεται στον Γρηγόριο τον Νανζιανζηνό (4ος μεταχριστιανικός αιώνας), πλην όμως δεν είναι λίγοι αυτοί που τοποθετούν τη συγγραφή του κατά τον 13ο αιώνα, περίοδος κατά την οποίαν ξεκινά δειλά δειλά μια αναγέννηση των ελληνικών γραμμάτων εντός μιας Βυζαντινής αυτοκρατορίας που καταρρέει.
Η ύπαρξη και διάδοση τέτοιου είδους εργασιών κρίνεται σημαντικότατη, μιας και ενδεχομένως να οδηγήσει κι άλλους νέους συμπατριώτες μας σε τέτοιου είδους πρωτότυπα -και “παρθένα” ως ένα βαθμό για τα ελληνικά δεδομένα- πεδία έρευνας, που σχετίζονται άμεσα με τις αναζητήσεις του ρεύματος του Μυθικισμού.
Ακολουθεί η περίληψη της μεταπτυχιακής εργασίας, όπως παρατίθεται στη σχετική ιστοσελίδα του ΑΠΘ.
Οι Βάκχες αποτελούν πράγματι μια sui generis τραγωδία. Ο χαρακτηρισμός οφείλεται στο γεγονός ότι είναι η μοναδική σωζόμενη τραγωδία με διονυσιακό θέμα σε συνδυασμό με τη συγκλονιστική ένταση της υπόθεσης και την απαράμιλλη τεχνική αρτιότητα. Ο Χριστός πάσχων από την πλευρά του παρουσιάζει μοναδικές ιδιότητες: είναι η μόνη – από άποψη μορφής τουλάχιστον – βυζαντινή τραγωδία και αναπαριστά τα ιερότερα γεγονότα της χριστιανικής πίστης (Σταύρωση, Ταφή, Ανάσταση). Η σύγκριση που επιχειρήθηκε με την παρούσα εργασία αφορά στην πρόσληψη της αρχαιοελληνικής τραγωδίας από τον (άγνωστο μέχρι στιγμής) βυζαντινό συγγραφέα και στη μετάπλαση που πραγματοποιήθηκε με την προσαρμογή των “εθνικών” στίχων στα χριστιανικά συμφραζόμενα. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις συγκλίσεις μεταξύ των μορφών του Διονύσου και του Χριστού, όπως προκύπτουν από τα κειμενικά δεδομένα. Επίσης παρουσιάζονται εκτενώς οι προσπάθειες ανασύνθεσης των χασμάτων της εξόδου των Βακχών, τα οποία αποκαθίστανται κυρίως με τη βοήθεια στίχων του Χριστού πάσχοντος.
Κατεβάστε και διαβάστε ολόκληρη την μεταπτυχιακή εργασία του Αλέξανδρου Δημαρά, “Σύγκριση των Βακχών του Ευριπίδη με τον Χριστό πάσχοντα ” (2012), πατώντας εδώ.
