Υπήρξε ο Ιησούς ως ιστορικό πρόσωπο;
Ο οποιοσδήποτε έρχεται αντιμέτωπος για πρώτη φορά με το ερώτημα αυτό, είναι λογικό να απορήσει (ενδεχομένως και να εξοργιστεί). Πώς είναι δυνατόν να τίθεται επί τάπητος η ιστορικότητα ενός προσώπου στον οποίον πιστεύουν σήμερα δισεκατομύρια άνθρωποι, η φιγούρα του οποίου κυριαρχεί στον Δυτικό κόσμο τους τελευταίους 18-19 αιώνες και για τον οποίον έχουν γραφτεί εκατοντάδες χιλιάδες κείμενα και βιβλία; Του Μηνά Παπαγεωργίου, δημοσιογράφου-συγγραφέα Κι όμως, από τα μέσα περίπου του 18ου αιώνα, όταν τα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα είχαν ήδη εγκαταλείψει την Ευρώπη και τα φώτα του Διαφωτισμού έδιναν νέα ώθηση στην επιστημονική σκέψη, αποτελώντας παράλληλα την πνευματική ατμομηχανή για την κήρυξη μιας σειράς εθνικών επαναστάσεων στην ήπειρό μας, η νέα οπτική της ανθρώπινης Ιστορίας (ιστορικισμός) σε συνδυασμό με τη διάθεση για άσκηση κριτικής στον Χριστιανισμό (την κυρίαρχη θρησκεία στη Δύση), γέννησαν το ερευνητικό πεδίο του μυθικισμού. Με τον όρο μυθικισμός εννοούμε τη θεωρία που αμφισβητεί την ιστορικότητα του Ιησού (αλλά και άλλων Βιβλικών προσώπων), όπως τουλάχιστον περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη, εξετάζοντας παράλληλα τις ομοιότητες που παρουσιάζουν οι ευαγγελικές εξιστορήσεις της πρωταγωνιστικής φιγούρας του Χριστιανισμού με άλλες προχριστιανικές θεότητες της Μεσογείου (βλ. Ενδεικτικά Διόνυσος, Άδωνις, Απολλώνιος ο Τυανέας, Ρωμύλος, Ώρος, Μίθρας κτλ), καθώς επίσης και τον ρόλο του Παύλου στην ανάπτυξη της χριστιανικής θρησκείας. Να σημειωθεί εδώ ότι η θέαση του Χριστιανισμού χωρίς ιστορικό Ιησού δεν αποτελεί μία ανακάλυψη της νεωτερικότητας, αλλά εντοπίζεται στις πρώτες κιόλας χριστιανικές κοινότητες με την εμφάνιση των Δοκητιστών Χριστιανών. Παράλληλα, η έλλειψη απτών ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων του 1ου μεταχριστιανικού αιώνα αναφορικά με τη δράση του Ιησού (πέρα από τα κείμενα πίστης του χριστιανισμού), σε συνδυασμό με τις απόπειρες πλαστογράφησης μιας σειράς κειμένων που ενίσχυσαν την ιστορικότητά του, από τα χρόνια του Ευσέβιου και εξής, εντείνουν το ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη του όλου θέματος. Από τον 18ο αιώνα μέχρι και σήμερα, εντοπίζουμε μία σειρά από ακαδημαϊκούς και ανεξάρτητους ερευνητές που έχουν ενστερνιστεί ή εκφράσει μυθικιστικές θέσεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Charles Francois Dupuis, Hermann Samuel Reimarus, Bruno Bauer, David Strauss, Willem Christiaan van Manen, Arthur Drews, Paul Luis Couchoud, George Albert Wells κ.α. Στις μέρες μας οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της θεωρίας αυτής είναι οι καθηγητές/ανεξάρτητοι ερευνητές Robert Price, Richard Carrier, Thomas Brodie, Raphael Lataster, Thomas Thompson, Kenneth Humphreys, Dennis MacDonald και David Fitzgerald, με τις ενδεχομένως πιο ισχυρές θέσεις να προέρχονται από τις μελέτες του Αμερικανού Δρ. Ιστορίας Richard Carrier (βλ. πατώντας εδώ ένα σχετικό υποτιτλισμένο βίντεο). Τις τελευταίες δεκαετίες το debate για τον ιστορικό Ιησού βρίσκεται – μιλώντας πάντα για το εξωτερικό- σε αναβρασμό, με την έκδοση δεκάδων βιβλίων, τη διενέργεια σχετικών ομιλιών και την παραγωγή ντοκιμαντέρ, σε ετήσια μάλιστα βάση. Στην Ελλάδα, οι ιδέες αυτές εντοπίζονται για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα και σε σχετικό άρθρο της εφημερίδας “Εστία” (βλ. τη σχετική φώτο), ενώ παρόμοιες θέσεις διατυπώνει και ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στο έργο...
Έρχεται στις 2/4: Άρθρο-σημείο αναφοράς για τον Μυθικισμό στην Ελλάδα
Στο mythikismos.gr είμαστε έτοιμοι να παρουσιάσουμε ένα μακροσκελές κείμενο, που φιλοδοξούμε να καταστεί σημείο αναφοράς για αρκετά χρόνια στο ελληνικό διαδίκτυο, αναφορικά με την έρευνα για τον ιστορικό Ιησού. Πιο συγκεκριμένα, τη Δευτέρα 2 Απριλίου, στις 12 το μεσημέρι, θα δημοσιεύσουμε στην κατηγορία “Άρθρα” της ιστοσελίδας μας, την πολυσέλιδη μελέτη του Τάσου Καρανίκα, με τίτλο “Τα 48 επιχειρήματα των απολογητών για την ιστορικότητα του Ιησού“. Πρόκειται για μία κορυφαίας σημασίας εργασία, τα στοιχεία για τη σύνθεση της οποίας χρειάστηκαν αρκετούς μήνες για να συγκεντρωθούν. Στο κείμενο αναδεικνύονται οι πιο γνωστές αιτιάσεις των χριστιανών απολογητών, στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν την ύπαρξη ενός ιστορικού Ιησού. Το άρθρο καταρρίπτει μεθοδικά και συνάμα περιεκτικά, με πηγές και επιχειρήματα, κάθε ένα από τα 48 αυτά σημεία, οδηγώντας τον αναγνώστη/την αναγνώστρια τόσο σε εμπλουτισμό των γνώσεών του/της, όσο και στην απόκτηση μιας καλύτερης εικόνας σχετικά με την προπαγάνδα που λαμβάνει χώρα στο ελληνικό -και όχι μόνον- διαδίκτυο για το συγκεκριμένο θέμα. Φιλοδοξία μας είναι η συγκεκριμένη εργασία να αποτελέσει από εδώ και στο εξής έναν χρήσιμο ηλεκτρονικό σύνδεσμο ή καλύτερα ένα χρηστικό εγχειρίδιο Μυθικιστικής γνώσης, στο οποίο θα καταφεύγουν ξανά και ξανά οι αναγνώστες μας, όποτε το κρίνουν...
Παρουσίαση βιβλίου: Η Συνωμοσία του Παύλου
Το πρώτο μυθιστόρημα Έλληνα συγγραφέα με άρωμα Μυθικισμού είναι γεγονός. “Η Συνωμοσία του Παύλου” (εκδ. Πηγή) του Αλέξανδρου Πιστοφίδη κυκλοφορεί πλέον σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία της χώρας, προκαλώντας ενθουσιασμό σε αναγνώστες και κριτικούς. Παρακάτω παραθέτουμε ένα από τα πρώτα σχετικά κείμενα που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ώστε να πάρετε μια γεύση για το τι ακριβώς εννοούμε. Η «Συνωμοσία του Παύλου» του Αλέξανδρου Πιστοφίδη είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και αποτελεί το πρώτο μυθικιστικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα. Η πλοκή τοποθετείται στα μέσα του 1ου μεταχριστιανικού αιώνα στη Ρώμη. Το κίνημα του Χριστιανισμού, που ξεκίνησε από την Ιουδαία και εξαπλώθηκε με γρήγορους ρυθμούς, φτάνει και στην Αιώνια Πόλη. Με φόντο αυτή την εποχή, που σηματοδότησε ούτως ή άλλως μια περίοδο πολλών και ποικίλων αλλαγών στη Δύση, και μία από τις σπουδαιότερες και λαμπρότερες πόλεις του γνωστού τότε κόσμου, στήνεται η πλοκή του μυθιστορήματος. Γράφει η Χρύσα Βασιλείου Κεντρικοί ήρωες είναι μια ομάδα επιφανών Ρωμαίων αξιωματούχων που σχεδιάζει τη δολοφονία του αυτοκράτορα Νέρωνα. Ανάμεσά τους προσωπικότητες της εποχής, όπως ο ποιητής Σενέκας και ο ανιψιός του, επίσης ποιητής, Λουκανός. Θεωρώντας πως αξίζει να πάρουν με το μέρος τους τους οπαδούς της νέας θρησκείας κανονίζουν να έρθουν σε επαφή με τον πνευματικό τους ηγέτη, τον απόστολο Παύλο, τον σημαντικότερο κήρυκα και πρεσβευτή του Χριστιανισμού, ο οποίος αναμένεται να φτάσει σύντομα στη Ρώμη. Προκειμένου να κατανοήσουν τι ακριβώς πρεσβεύει η νέα θρησκεία, αλλά και το ποιος είναι ο Παύλος και τι επιδιώκει, οι Ρωμαίοι επιδίδονται σε μια ιδιάζουσα μελέτη της. Μέσα από ιστορικά κείμενα και πηγές, συζητήσεις, σχολιασμούς και αναλύσεις επί αναλύσεων κατά τη διάρκεια των περιβόητων συμποσίων τους, οι αξιωματούχοι ανακαλύπτουν κι επεξεργάζονται τα βαθύτερα νοήματά της, τις διδαχές και τις παρακινήσεις προς τους πιστούς της, αλλά και τις κρυμμένες φιλοδοξίες των ηγετών της. Συγκρίνοντας τις τελετουργίες της με εκείνες άλλων θρησκειών, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουν το βαθύτερο νόημά της και δημιουργώντας πιθανά σενάρια για τη μελλοντική εξάπλωση -και ίσως επικράτησή της- κατανοούν το πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει τόσο για την παρούσα όσο και για τη μελλοντική κοινωνικοπολιτική κατάσταση, το πολίτευμα της δημοκρατίας και τον δυτικό τρόπο ζωής και σκέψης. Όσο για τον φαινομενικό ηγέτη της, τον Παύλο, όσο προχωρά η αφήγηση τόσο πιο έντονη γίνεται η διαρκής παρουσία του, έστω κι αν είναι σωματικά απών στο μεγαλύτερο μέρος της πλοκής, αλλά και κορυφώνεται το ενδιαφέρον για την πολυπόθητη συνάντησή του με τον Σενέκα και την ενδιαφέρουσα λεκτική ‘διαμάχη’ τους, λίγο προτού τελειώσουν όλα… Υπάρχουν πολλοί λόγοι που το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί ένα αληθινά εξαίσιο μυθιστόρημα. Πρώτα απ’ όλα, το θέμα που διαπραγματεύεται. Βασισμένο σε ιστορικά πρόσωπα και ένα πραγματικό γεγονός -την...
Το κατά Κοραή άγιο φως και οι Μυθικιστικές του προεκτάσεις
Την έκδοση της πραγματείας του Αδαμάντιου Κοραή, “Περί του εν Ιεροσολύμοις αγίου φωτός”, υπό τον τίτλο “Το κατά Κοραή άγιο φως”, ανακοίνωσαν πριν από μερικές ημέρες οι εκδόσεις iWrite, μέσα από την πολύ ενδιαφέρουσα σειρά βιβλίων Lux Orbis. Το βιβλίο προλογίζεται από τον καθηγητή Κοινωνιολογίας και Κοινωνιολογίας της θρησκείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κ. Αντώνη Παπαρίζο. Γράφοντας στα 1826, ο μεγάλος Έλληνας Διαφωτιστής καταπιάνεται με το πολύκροτο -από εκείνη την εποχή- αυτό ζήτημα, αναφερόμενος στη θαυματοπλασία και τους “μωρούς” που κατατρέχουν κατ’ έτος στα Ιεροσόλυμα, ξοδεύοντας χρηματικά ποσά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πνευματική αναγέννηση του νέου Ελληνισμού. Για να εκφράσει το σύνολο των σκέψεών του, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έναν διάλογο μεταξύ δύο φανταστικών προσώπων, του Φώτιου και του Καλλίμαχου. Με τη βοήθεια της διαλεκτικής αυτής τεχνικής ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με πλείστες χρήσιμες πληροφορίες, γνώσεις αλλά και συμπεράσματα. Στο έργο του, ο Κοραής αποπειράται να εξετάσει το “άγιο φως” από όλες τις διαθέσιμες για την εποχή του οπτικές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορική ανασκόπηση του “θαύματος”, η οποία και εμπεριέχει αναπάντεχες Μυθικιστικές προεκτάσεις. Κι αυτό διότι ο Έλληνας Διαφωτιστής αναδεικνύει μία σειρά από καταγεγραμμένες μαρτυρίες τέλεσης τέτοιου είδους “θαυματουργικών” φαινομένων, πολύ πριν τον ένατο αιώνα, περίοδο κατά την οποία ένας Φράγκος μοναχός αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο “θαύμα” του “Παναγίου Τάφου“. Αναφέρονται χαρακτηριστικά οι περιπτώσεις του αόρατου πυρός που άναβε τα ξύλα στους ναούς της Λυδίας στην πόλη Εγνατία της σημερινής Ιταλίας (Παυσανίας V, 27), μία αντίστοιχη περίπτωση θαύματος σε ιερό του Διονύσου στη Μακεδονία (Αριστοτέλης, Περί θαυμασ. ακουσμ. κ. 133), καθώς επίσης και του σφαιροειδούς φωτός που εμφανιζόταν κατά τον 5ο μ.α.χ.χ αιώνα στο ιερό της Αφροδίτης, κατά την εορτή της, στην Ηλιούπολη της Συρίας (Ζώσιμος Ι, 58). Όμως ο Κοραής δεν στέκεται μόνο εκεί. Από τη στιγμή που εντοπίζει την προέλευση της εγκαθίδρυσης του “θαύματος” στον Δυτικό -τότε- κόσμο (και συγκεκριμένα στη Γαλλία), αναζητά μία αντίστοιχη καταγεγραμμένη παράδοση πέρα από την Ανατολή. Και την βρίσκει. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται εκτενώς σε γυναικείο μοναστήρι που ίδρυσε τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα (569 μ.α.χ.χ) στη σημερινή Γαλλική πόλη Πουατιέ (Poitiers), η σύζυγος του βασιλιά της Γαλλίας Κλοταίρου (Clotaire), Ραδεγόνδη (Radegonde). Στο μοναστήρι αυτό, πέρα από έναν μεγάλο αριθμό “ιερών κειμηλίων” που υποτίθεται ότι φιλοξενούνταν, λάμβανε χώρα κάθε “Μ. Παρασκευή” (σε σταθερή, δηλαδή, ημερομηνία κατά τη διάρκεια του Πάσχα) ένα παράξενο φαινόμενο: Ένα θαυματουργό φως “κατέλαμπε την εκκλησίαν, όπου το επρόσμεναν προσευχόμενοι οι πιστοί“. Ο Κοραής θεωρεί την καταγεγραμμένη αυτή παράδοση ως τη βάση πάνω στην οποία οι Δυτικοί έχτισαν τον μύθο του “αγίου φωτός”, ενώ στη συνέχεια προβαίνει στην εξιστόρηση της εκμετάλλευσής του από Καθολικούς και Ορθόδοξους Χριστιανούς (σε συνεργασία πάντα με τους Άραβες) μέσα στον χρόνο. Η παρουσίαση του έργου...
Διαφήμιση με άρωμα Μυθικισμού από τη Nova
Αναπάντεχη έκπληξη από τη συνδρομητική πλατφόρμα της Nova, που εδώ και μερικά 24ωρα κυκλοφορεί ένα αρκετά… τολμηρό -για τα ελληνικά δεδομένα- τηλεοπτικό σποτ, με σαφείς Μυθικιστικές προεκτάσεις. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της διαφημιστικής της καμπάνιας με κεντρικό πρόσωπο τον ηθοποιό Αλέξανδρο Μυλωνά -που ενσαρκώνει τον… ιουδαιοχριστιανικό θεό- και εν όψει της αποψινής (4/3) απονομής των βραβείων Όσκαρ, η Nova τοποθετεί τον πρωταγωνιστή της επί σκηνής, με το χρυσό αγαλματίδιο στα χέρια του. Εκεί ο… θεός επιλέγει να ευχαριστήσει τους σεναριογράφους (!) του Λουκά, Μάρκο, Ιωάννη και Ματθαίο, υπονοώντας εμμέσως πλην σαφώς ότι οι εξιστορήσεις των 4 Ευαγγελίων έχουν επί της ουσίας να κάνουν με μία φανταστική σύλληψη των συγγραφέων τους, όπως δηλαδή συμβαίνει στα κινηματογραφικά δρώμενα, και όχι με μία ιστορική καταγραφή των γεγονότων που περιγράφουν. Παρακολουθήστε το νέο διαφημιστικό σποτ της Nova πατώντας...
Τα αποτελέσματα της δημοσκοπικής μας έρευνας για την ιστορικότητα του Ιησού
Στις 8 Ιανουαρίου του 2018 ανακοινώσαμε τη διενέργεια της πρώτης διαδικτυακής μας έρευνας αναφορικά με τις απόψεις που έχουν οι επισκέπτες (και όχι μόνον) της σελίδας μας και των λογαριασμών μας στα Κοινωνικά Δίκτυα (Facebook και Twitter) αναφορικά με τον Μυθικισμό και την ιστορικότητα του Ιησού. Χρησιμοποιήσαμε την πλατφόρμα του surveymonkey.com που εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ αξιοπιστίας (κανείς δεν μπορεί να διπλοψηφίσει από την ίδια ηλεκτρονική συσκευή) και καταβάλλαμε ένα χρηματικό αντίτιμο έτσι ώστε να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα της έρευνας, σε περίπτωση που οι ενδιαφερόμενοι ξεπερνούσαν τα 100 άτομα. Η έρευνα “έτρεξε” για 23 ημέρες, ενώ επιλέξαμε να καταθέσουμε μόλις 8 σχετικά απλά ερωτήματα προς το κοινό, σε αυτή την πρώτη μας απόπειρα να χαρτογραφήσουμε ύστερα από 4,5 περίπου χρόνια παρουσίας εντός και εκτός διαδικτύου, τις απόψεις τόσο εκείνων που παρακολουθούν το έργο μας, όσο και εκείνων που δεν το παρακολουθούν, ανήκουν όμως σε ομάδες ενδιαφερόντων συγγενικές ως προς τον Μυθικισμό. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία, μιας και η πλειονότητα των 706 συνολικά ατόμων που απάντησαν σε μία τουλάχιστον ερώτηση του ερωτηματολογίου μας (δείγμα αρκετά σημαντικό για να μας δείξει κάποιες τάσεις), προέρχονται από ομάδες ανθρώπων που δεδομένα εκφράζουν θέσεις αμφισβήτησης και δεδομένα δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα της ελληνικής κοινωνίας. Το γεγονός αυτό οφείλεται εν πολλοίς στη δική μας επιλογή -τουλάχιστον για αυτή την πρώτη προσπάθεια- να κοινοποιήσουμε την είδηση για τη διενέργεια της έρευνας σε ένα ειδικό διαδικτυακό κοινό, όπως σημειώσαμε και πιο πάνω. Τα 8 ζητήματα που τέθηκαν στην έρευνα χωρίστηκαν χοντρικά σε δύο ομάδες ερωτήσεων: 6 πολλαπλής επιλογής και 2 ανάπτυξης. Ξεκινώντας από τις πρώτες, οι ερωτηθέντες απάντησαν στα εξής ερωτήματα: α) Έχετε ακούσει ξανά τον όρο Μυθικισμός; β) Πόσο θρήσκος είστε; γ) Πόσο σημαντικό θέμα θεωρείτε την ιστορική ύπαρξη του Ιησού συνυπολογίζοντας το βαθμό που επηρέασε το χριστιανικό δόγμα; δ) Ποια πρόσωπα θεωρείτε κλειδιά στη γέννηση και ανάπτυξη του Χριστιανισμού; ε) Θεωρείτε ότι ο Ιησούς παρουσιάζει ομοιότητες με άλλες θρησκευτικές/ιστορικές φιγούρες; Αν ναι, για ποια από τις ακόλουθες περιπτώσεις θα θέλατε να μάθετε περισσότερα; στ) Διαχωρίζετε τον Ιησού της πίστης από αυτόν της Ιστορίας; Στην κατηγορία των “ανοικτού τύπου” ερωτήσεων, οι ενδιαφερόμενοι κλήθηκαν να αναπτύξουν τις θέσεις τους πάνω στα εξής ερωτήματα: α) Περιγράψτε μέσα σε λίγες φράσεις πώς κατά τη γνώμη σας ξεκίνησε το χριστιανικό κίνημα και ποιοι ήταν οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην εξάπλωσή του στη Μεσογειακή λεκάνη και β) Γράψτε μας τι είδους θέματα θα θέλατε να διαβάζετε περισσότερο μέσα από το mythikismos.gr. Πάμε να δούμε και να αναλύσουμε εν συντομία τα αποτελέσματα της έρευνας. Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής Έχετε ακούσει ξανά τον όρο Μυθικισμός; α)Τον ακούω πρώτη φορά 28,9% β) Ναι και έχω σαφή εικόνα για το ερευνητικό αυτό πεδίο 38,91% γ)...
