Candida Moss: Σχεδόν ό,τι ξέρουμε για τα πρώιμα ευαγγέλια είναι λάθος
Της Candida Moss, καθηγήτριας της Καινής Διαθήκης και του πρώιμου χριστιανισμού στο πανεπιστήμιο του Birmingham / Μετάφραση για τους Έλληνες Μυθικιστές, Τάσος Καρανίκας Στα 1889, κατά την διάρκεια ανασκαφών στην πόλη Κόπτος της Αιγύπτου, οι αρχαιολόγοι ισχυρίστηκαν ότι πραγματοποίησαν μια εκπληκτική ανακάλυψη. Καθώς ερχόταν στο φως ένα σπίτι της ρωμαϊκής περιόδου, οι επιστήμονες πρόσεξαν πως ένας από τους τοίχους του ήταν κούφιος. Εντός του ανακάλυψαν έναν πάπυρο που είχε διαφυλαχθεί προσεκτικά για εκατοντάδες χρόνια. Το βιβλίο περιείχε τα γραπτά του ελληνόφωνου Εβραίου φιλοσόφου Φίλωνα της Αλεξάνδρειας. Το πιο εκπληκτικό ήταν ότι φύλλα του ευαγγελίου του Λουκά είχαν χρησιμοποιηθεί για να γεμίσουν το δερμάτινο εξώφυλλο του βιβλίου. Οι μελετητές που εξέτασαν το κείμενο συμπέραναν πώς τα γραπτά του Φίλωνα προέρχονταν από τον τρίτο αιώνα. Τα φύλλα του Λουκά, σύμφωνα με τον γνωστό παπυρολόγο του 20ου αιώνα, Colin Roberts, θα πρέπει να είχαν αντιγραφεί νωρίτερα από το έργο του Φίλωνα. Επειδή το βιβλίο είχε καταχωνιαστεί σε κάποια εσοχή του σπιτιού, ο Roberts επιχειρηματολόγησε πώς το βιβλίο θα πρέπει να τοποθετήθηκε εκεί είτε κατά την καταστροφή της πόλης από τον Διοκλητιανό στα 292 μ.α.χ.χ (μετά την απαρχή της χριστιανικής χρονολόγησης), είτε κατά τους Διοκλητιάνειους διωγμούς των χριστιανών μεταξύ 303-305 μ.α.χ.χ. Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο επιβίωσε. “Aυτό που ανακαλύψαμε τείνει να ανατρέψει όλα όσα ξέρουμε για την ιστορία της Καινής Διαθήκης” Κατά την εξέταση ορισμένων χειρογράφων στο Magdalene College στην Οξφόρδη, ο Roberts έκανε μια άλλη εξίσου σημαντική ανακάλυψη. Πιο συγκεκριμένα διέκρινε και άλλα τεμάχια παπύρου. Αυτή τη φορά από το ευαγγέλιο του Ματθαίου. Ο Roberts τα ταυτοποίησε ως προερχόμενα από τον ίδιο κώδικα (codex= ακαδημαϊκός όρος για τα αρχαία βιβλία με σελίδες), όπως τα φύλλα του Λουκά απο την Κόπτο. Δεν ήταν ασυνήθιστο στον αρχαίο κόσμο βιβλία να χωρίζονται σε κομμάτια και να διασπείρονται. Σύντομα και άλλοι μελετητές μπήκαν στη συζήτηση. Μερικά τεμάχια του “Ματθαίου” που βρέθηκαν στην Βαρκελώνη χρονολογήθηκαν και αποδόθηκαν στον ίδιο συγγραφέα, αλλά τώρα χρονολογούνται νωρίτερα, κάπου στον 2ο αιώνα. O Roberts υποστήριξε πως ήταν η απόδειξη για ένα βιβλίο που περιείχε τουλάχιστον δύο ευαγγέλια (Ματθαίου και Λουκά) και θα πρέπει να γράφτηκε λίγο πριν γραφτεί το μέρος του βιβλίου που καταχωνιάστηκε κατά τον Διοκλητιάνειο διωγμό. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1994, οι Times του Λονδίνου παρουσίασαν στο πρωτοσέλιδό τους μιας ιστορία σχετικά με την ανακάλυψη ενός χειρογράφου. Το άρθρο είχε τίτλο: “Ο Πάπυρος της Οξφόρδης: Ένα αρχείο αυτόπτη μάρτυρα για την ζωή του Ιησού”. Το κείμενο βασίστηκε στις μελέτες ενός Χριστιανού Γερμανού μελετητή, του Carsten Thiede, ο οποίος πίστευε πως τα τεμάχια από την Οξφόρδη και την Βαρκελώνη προέρχονταν από τον πρώτο μεταχριστιανικό αιώνα. Παρά τις αντιρρήσεις άλλων συναδέλφων του, η ιστορία έλαβε έκταση: o Thiede εξέδωσε ένα βιβλίο που προβλήθηκε στους New York Times και σε άλλα γνωστά ΜΜΕ. Την ίδια περίοδο, περισσότεροι σεβαστοί -και λιγότερο αμφιλεγόμενοι- μελετητές, υποστήριξαν πώς το βιβλίο ήταν ουσιαστικά μια συλλογή του 2ου...
Οι πηγές του 2ου αιώνα για τον Ιησού (Σειρά άρθρων – Μέρος πέμπτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ, το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ, το τρίτο μέρος περί Σλαβονικού Ιώσηπου πατώντας εδώ και το τέταρτο μέρος για τους “ανταγωνιστές Μεσσίες” του Ιησού πατώντας εδώ). Μέχρι στιγμής, είδαμε τις αναφορές του 1ου αιώνα σε δύο δημοσιεύσεις, που όλες έχουν να κάνουν με τον Ιώσηπο. Επίσης, είδαμε την εμφάνιση στην περιοχή πολλών χριστών και μεσσιών, που με κηρύγματα, προφητείες, επαναστάσεις προέτρεπαν τον κόσμο να μετανοήσει (να κρατηθεί μακρυά από τα ελληνορωμαϊκά ήθη που είχαν κατακλύσει την περιοχή) και να επαναστατήσει. Ήδη με το που μπαίνει ο νέος αιώνας έχουμε 70 χρόνια διαφορά από τα γεγονότα, δηλαδή μπαίνουμε στην 4η γενιά από την εποχή του 1-30 κ.ε. της γενιάς ta μέλη της υποτίθεται θα ήταν αυτόπτες μάρτυρες των συμβάντων που μας ενδιαφέρουν, και έχουν επίσης μεσολαβήσει δύο πόλεμοι και πολλές αναταράξεις στην περιοχή της Ιουδαίας. Του Φιλίστωρα, Ιστορικού 1. Ο Πλίνιος ο Νεώτερος, ανιψιός του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, δικηγόρος, συγγραφέας, δικαστής, μας δίνει την πρώτη ιστορική απόδειξη της παρουσίας κάποιας ομάδας ανθρώπων που αυτοαποκαλούνταν “χριστιανοί”. Το συμβάν έγινε όταν έπεσε πάνω σε αυτή την ομάδα που προφανώς του ήταν άγνωστη και αισθάνθηκε την ανάγκη να πάρει την γνώμη της κεντρικής Διοίκησης, του ίδιου του αυτοκράτορα για το πώς θα πρέπει να τους συμπεριφερθεί. Αυτό έγινε όταν ήταν αυτοκρατορικός διοικητής (legatos) στην Βιθυνία του Πόντου, και είναι αποτυπωμένο στην αλληλογραφία του με τον αυτοκράτορα Τραϊανό το 112 κ.ε.. Η αλληλογραφία αυτή φαίνεται ότι δημοσιεύθηκε το 117 αφού πέθανε, από κάποιον φίλο του. Στην ουσία τόσο ο Πλίνιος όσο και ο Τραϊανός δεν φαίνεται να έχουν ξανακούσει το όνομα αυτό και η όλη εμπειρία για αυτούς δείχνει να είναι πρωτόγνωρη. Εδώ ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: “Όλοι λατρέψανε το άγαλμά σου [Αυτοκράτορα] και τα αγάλματα των θεών και ταυτόχρονα καταριούνταν το όνομα του Χριστού. Παραδέχθηκαν ολόκληρη την ενοχή τους ή το σφάλμα τους, που ήταν ότι μια συγκεκριμένη ημέρα, πριν ξημερώσει, συναντιόντουσαν και απηύθηναν ένα είδος προσευχής στον Χριστό ως σε θεότητα και δενόντουσαν με βαρύ όρκο, όχι για κάποιο κακό σκοπό, αλλά [ορκίζονταν] να μην κάνουνε ποτέ κάποια απάτη ή μοιχεία, να μην πούνε ποτέ ψέματα, ούτε να προσδώσουν την εμπιστοσύνη κάποιου· και μετά είχαν έθιμο να χωρίζονται και μετά να ξανασυγκεντρώνονται για να φάνε από κοινού ένα αθώο γεύμα. Μετά τη διαταγή μου που απαγόρευε τις συναθροίσεις, όπως με διέταξες, σταμάτησαν αυτό το έθιμό τους.” (“Epistularum Libri Decem”, Βιβλίο X, XCVII ή 96 (στ. 6-7), από το onthewaytoithaca). Εδώ δεν έχουμε καμιά πληροφορία για τον “Χριστό” και τι ακριβώς νοηματοδοτεί, αυτό που μας λέει όμως είναι ότι υπάρχουν κάποιοι που αυτοπροσδιορίζονται ως “χριστιανοί” που προσεύχονται σε κάποιον...
Πολλοί Μεσσίες, πολλοί Χριστοί (Σειρά άρθρων – Μέρος τέταρτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ, το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ και το τρίτο μέρος περί Σλαβονικού Ιώσηπου πατώντας εδώ). Εδώ θα δούμε την εξέλιξη του μεσσιανισμού στους Εβραίους τον 1ο αιώνα και στην αρχή του 2ου αιώνα κ.ε. Επίσης θα θίξουμε τα κυριότερα γεγονότα της εποχής του 1ου αιώνα στην Παλαιστίνη και πώς αυτά επηρεάζουν την έρευνά μας για να βρούμε την ιστορικότητα του Ιησού των Ευαγγελίων, λίγο πριν προχωρήσουμε στις πηγές του 2ουαιώνα. Του Φιλίστωρα, Ιστορικού Μετά την εποχή των ελληνιστικών βασιλείων και την επιτυχή επανάσταση των Μακκαβαίων, το Ισραήλ δεν έπαψε να είναι σε αναταραχή γιατί οι Μακκαβαίοι ως μη ανήκοντες σε βασιλική γενιά δεν ήταν αρεστοί στους Φαρισαίους. Με εξαίρεση την περίοδο της βασιλείας της Σαλώμης, η χώρα ήταν σε συνεχή αναβρασμό, διχόνοιες και επαναστάσεις, μέχρι την έλευση των Ρωμαίων, που οι διαμάχες τους διευκόλυναν να βάλουν πόδι στην Παλαιστίνη. Εκεί λοιπόν που αχνόφεγγε ένα είδος ελευθερίας για τους Εβραίους, ξαναέπεσαν από τις έριδες στην υποτέλεια. Από αυτή την περίοδο έχουμε και το κτίσιμο της μεσσιανικής ιδέας, που ξεκίνησε από την ελληνιστική εποχή, με την προφητεία για την αναμονή του μεσσία που υποτίθεται ότι έχει η Γραφή τους, που θα έρθει σαν απεσταλμένος του Γιαχβέ για να τους ελευθερώσει και να γίνει βασιλιάς. Όχι μόνο το Ισραήλ γέμισε με προφητείες για την έλευσή του, αλλά και με αρκετούς επίδοξους μεσσίες προς επίρρωση των προφητειών αυτών, που έπειθαν τον κόσμο να τους ακολουθήσει για να επαναστατήσουν στους Ρωμαίους. Η κατάσταση στις πόλεις ήταν σχεδόν πάντα έκρυθμη γιατί ο λαός εύκολα παρασυρόταν από τον κάθε έναν που δήλωνε προφήτης, ενώ έξω από τις πόλεις κυριαρχούσαν φύλαρχοι και ληστές, που ενίοτε εισέβαλλαν και στις πόλεις ή έκαναν ανταρτοπόλεμο, πολλοί από αυτούς εμφορούμενοι από την προφητεία αυτή. Στο Παράρτημα στο τέλος του κειμένου μπορείτε να βρείτε τα σχετικά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης που υποτίθεται ότι είναι οι σχετικές προφητείες. Όσο περνούσε ο καιρός και οι προφητείες δεν επιβεβαιώνονταν, τόσο περισσότεροι νέοι μεσσίες εμφανίζονταν στην προσπάθειά τους να εκπληρωθεί η προφητεία αυτή. Τί πίστευαν ότι ήταν ο μεσσίας; Μα ένα προφήτης και βασιλιάς μαζί, απεσταλμένος του Ιεχωβά για να τους σώσει. Αφού η θρησκευτική τους ελευθερία ήταν σύμφυτη με την εθνική, άρα και με την καταστροφή των ειδώλων και των ειδωλολατρών, όπως όλη τους η παράδοση τονίζει. Δεν θα ήταν μόνο θρησκευτικός ηγέτης, αλλά και αυτός που θα τους λύτρωνε από την σκλαβιά, αυτός που θα σταματούσε την διαρροή του εκλεκτού λαού στα νέα ελληνορωμαϊκά ήθη που κατέκλυζαν την Ιουδαία, αυτός που θα έδιωχνε του ειδωλολάτρες και θα τους ελευθέρωνε, κάνοντας το Ισραήλ μεγάλο και κυρίαρχο “των εθνών”....
Ο Σλαβονικός Ιώσηπος (Σειρά άρθρων – Μέρος τρίτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ και το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ). Θα δούμε εδώ, ένα θέμα που στο ελληνικό διαδίκτυο δεν θα βρείτε πολλά και είναι μάλλον άγνωστο σε αρκετούς. Στην προηγούμενη δημοσίευση είδαμε κάποιες σχετικές αναφορές στο έργο του Ιώσηπου, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία. Εδώ θα δούμε κάποια αποσπάσματα απ’ ένα άλλο έργο του, τον Ιουδαϊκό Πόλεμο. Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Σχετικά με τον Ιουδαϊκό Πόλεμο του Ιώσηπου, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το παλαιότερο ελληνικό χειρόγραφο αντίγραφο που έχουμε είναι του 11ου αιώνα. Το κείμενο αρχικά γράφηκε στα Αραμαϊκά, όπως ο ίδιος ο Ιώσηπος αναφέρει, έργο που έχει χαθεί. Τα κείμενα που έχουμε είναι από μεταγραφή του ελληνικού κειμένου που έχουμε σήμερα και που μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Κάτι σημαντικό στη συγγραφή των ιστοριών του Ιώσηπου, όπως ήδη έχω αναφέρει, είναι η κατάδειξη των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από τις μεσσιανικές ιδέες, με υπεύθυνους τους ζηλωτές και το έντονο προφητικό κήρυγμα της εποχής, που δυνάμωσε το κίνημα των ζηλωτών και που οδήγησε τελικά στην μόνιμη αναταραχή και καταστροφή των Εβραίων από τους Ρωμαίους. Το κείμενο γράφτηκε το 75-79 κ.ε., δηλαδή μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του Ναού που έγινε το 70 κ.ε. που είχε μεγάλη σημασία για τους Εβραίους. Έχουμε επιπλέον δύο μεταγενέστερες λατινικές μεταφράσεις που μάλλον έγιναν τον 5-6ο αιώνα, μία συριακή ενός μόνο βιβλίου (του 6ου) και μια εβραϊκή του 10ου αιώνα. Το 1893 όμως (από τον A. Harnack) έγινε γνωστή, στην Δύση, μια ακόμα μετάφραση στα Σλαβονικά, αλλά αρκετά χρόνια αργότερα έγινε κάποια ανάλυσή της (Schweitzer–Berendts). Το ενδιαφέρον με αυτήν είναι, ότι αν και προέρχεται από το ελληνικό πρότυπο, έχει αρκετές αξιοσημείωτες ελλείψεις και προσθήκες. Ο Alexander Berendts (1910), λέγει στα πρώτα του σχόλια ότι “σε σημεία που αναφέρονται στον Βαπτιστή ή ίσως και στον Ιησού, για μεν έναν χριστιανό είναι λίγα, για έναν όμως Ιουδαίον του 70 κ.ε. είναι πάρα πολλά”. Ήδη ο Emil Schűrer (1920), ο πρώτος μετά τον Berends σχολιαστής, αναφέρει ότι υπάρχουν έντονες χριστιανικές απόψεις μέσα στο κείμενο. Ακολουθούν και άλλοι κυρίως Γερμανοί, και αρκετές αντικρουόμενες απόψεις. Αυτό που έδειξε τελικά η έρευνα είναι ότι οι προσθήκες δεν προέρχονται από το πρωτότυπο ή τον Ιώσηπο, αλλά από χριστιανικές μεταγενέστερες παρεμβολές (Αγουρίδης σ. 12). Στην ανάλυση των παραλείψεων φαίνεται όλες να εμφανίζονται στα τέσσερα πρώτα βιβλία ισομερώς. Κατά τον Αγουρίδη, οι παραλείψεις οφείλονται σε προσπάθεια σύντμησης του ελληνικού προτύπου για την σχετική περίοδο και είναι άνευ σημασίας. Αντίθετα οι προσθήκες τουλάχιστον οι μεγαλύτερες, ευρίσκονται εις την ιστορία από της εποχής του Ηρώδη του Μεγάλου μέχρι και των αρχών του πολέμου με την Ρώμη (66 κ.ε.). Ας δούμε τώρα κάποιες χαρακτηριστικές προσθήκες: Η πρώτη και...
Ιστορικότητα του Ιησού και Ιώσηπος (Σειρά άρθρων – Μέρος δεύτερο)
Η περίφημη Φλάβια Μαρτυρία ή Testimonium Flavianum. (Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ). Γιατί ο Ιησούς θεωρείται από την πλειοψηφία των σύγχρονων ιστορικών ως αποτέλεσμα μυθικής διεργασίας και αν τελικά υπήρξε, τότε ήταν κάποιος άσημος και δευτερεύον δάσκαλος που δεν έχει καμία σχέση με τα θρυλούμενα στα Ευαγγέλια; Γιατί πέρα από την χριστιανική γραμματεία, είναι άγνωστος ιστορικά. Και είναι άγνωστος ιστορικά γιατί κανείς μη χριστιανός στην εποχή του δεν μίλησε για αυτόν. Γιατί δεν υπήρχε κανείς αυτόπτης μάρτυρας της περίφημης δράσης του, γιατί όσοι έγραψαν για αυτόν, αυτό έγινε πολύ αργότερα από τον αναφερόμενο θάνατό του και με βάση τα θρυλούμενα στα Ευαγγέλια ή στους οπαδούς του, έναν αιώνα μετά από την θεωρούμενη δράση του. Να σημειωθεί ότι ιστορικά οι πρώτοι χριστιανοί αναφέρονται το 112 κ.ε. και μέχρι τότε δεν διακρίνονται από τους υπόλοιπους Εβραίους. Υπάρχει όμως ένας ιστορικός που στα κείμενά του υπάρχει αναφορά, η πρώτη χρονολογικά που μιλάει για τον Ιησού. Παρακάτω θα δούμε γιατί αυτή η αναφορά είναι πλαστογραφημένη. Του Φιλίστωρα, Ιστορικού Ο μοναδικός ιστορικός που εξιστόρησε με μεγάλη λεπτομέρεια το τι συνέβαινε στην Παλαιστίνη, ήταν ο Ιώσηπος. Ειδικά για την εποχή του 1ου αιώνα που μας ενδιαφέρει και που υποτίθεται ότι έζησε ο Ιησούς Χριστός, έχει στο έργο του Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, τρεις αναφορές που έχουν κάποια σχέση με τα Ευαγγέλια (η μία είναι για τον Βαπτιστή και δεν θα εξετασθεί τώρα. Ποιος όμως ήταν ο Ιώσηπος; Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι ήταν ένας ορθόδοξος Εβραίος, δηλαδή Φαρισαίος, που μετά από την επαμφοτερίζουσα δράση του μέχρι να “ενηλικιωθεί”, κάνει μια προσπάθεια σύζευξης της ελληνορωμαϊκής με την εβραϊκή προσέγγιση, κατανοώντας το άτοπο και αδύνατο της ιουδαϊκής επανάστασης στην Ρώμη. Η Αρχαιολογία είναι το τελευταίο του έργο και είναι εκτός από μια ιστορική αναδρομή της πορείας του λαού του, μια εμπλουτισμένη αναδιατύπωση ενός άλλου σπουδαίου του έργου, του Ιουδαϊκού Πολέμου, με επιπλέον πηγές στα κοινά τους σημεία, ίσως λόγω των νέων πηγών που χρησιμοποιεί και διαφορετικής οπτικής. Το χαρακτηριστικό σε όλο του το έργο, είναι ότι προσπαθεί να αιτιολογήσει την καταστροφή της πατρίδας του από τους Ρωμαίους το 70 κ.ε., σαν αποτέλεσμα της δράσης φανατικών ζηλωτών και περιφερόμενων τσαρλατάνων, που με προφητείες και δήθεν θαύματα, φανάτιζαν τον λαό, δημιουργώντας ψεύτικες ελπίδες για το ανέφικτο. Το σημαντικό πάντως στο έργο του, είναι ότι μας δίνει μια καλή ιδέα από το ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο της Παλαιστίνης την εποχή του πρώτου αιώνα. Πρώτη Αναφορά ή Πρώτη Φλάβια Μαρτυρία. Στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία στο 18.63, αμέσως μετά από ένα συμβάν στάσης των Ιουδαίων κατά του Πιλάτου για την κατασκευή ενός υδραγωγείου, που είχε κακή κατάληξη για τους Εβραίους,...
Ιστορικότητα του Ιησού και κριτήρια ιστορικότητας (Σειρά άρθρων – Μέρος πρώτο)
Τί είναι αυτό που μας δείχνει αν κάτι είναι ιστορικό ή όχι; Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο Διγενής Ακρίτας, ο βασιλιάς Αρθούρος, ο Σωκράτης, η μάχη του Μαραθώνα, τα Χόμπιτς ήταν υπαρκτά πρόσωπα ή συμβάντα, αποτέλεσμα μυθικής διεργασίας, μυθοπλασίας ή συνδυασμός τους; Πώς κρίνουμε ότι κάτι που αναφέρεται στο παρελθόν είναι αληθές, μερικώς αληθές ή καθόλου; Και το σημαντικό στην περίπτωσή μας, πώς θα κρίνουμε το αν πραγματικά υπήρξε ο Ιησούς των Ευαγγελίων; Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Η ιστορικότητα ενός προσώπου ή συμβάντος εξαρτάται από κάποια κριτήρια. Όσο τα κριτήρια αυτά απουσιάζουν, τόσο το πρόσωπο ή το συμβάν αυτό χωλαίνει ιστορικά. Σήμερα, με τον καταιγισμό ειδήσεων από το Διαδίκτυο και την άκριτη αναδημοσίευσή τους, γίνεται όλο και πιο σημαντικό να τοποθετούμαστε συνέχεια κριτικά στην κάθε δημοσίευση, αφού έχει αποδειχθεί ότι η κάθε είδηση δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Είναι λοιπόν σημαντικό να αναρωτηθούμε, τί κάνει την είδηση αξιόπιστη και σε πιο βαθμό. Φυσικά, εδώ θα μιλήσουμε για θέματα ιστορίας, δηλαδή του παρελθόντος, που είναι δύσκολο να βρούμε αυτόπτες μάρτυρες για να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν την αλήθεια ενός προσώπου ή πράγματος. Κριτήρια ιστορικότητας Το βασικό κριτήριο για την ιστορικότητα προσώπου ή συμβάντος του παρελθόντος, είναι να υπάρχουν αρκετοί ανεξάρτητοι αυτόπτες μάρτυρες, να καταγραφεί η εμπειρία τους, να έχουν αρκετά κοινά στοιχεία και να βρεθούν τα κείμενα αυτά. Αν λόγω παλαιότητας τα κείμενα αυτά δεν υπάρχουν, να υπάρχουν αρκετές ανεξάρτητες δευτερογενείς πηγές, που δεν είδαν μεν, αλλά αναμετέδωσαν κάποιες από αυτές, προφορικές ή γραπτές, και αυτές αν και προέρχονται από διαφορετικές διαδρομές και διαφορετικούς ανεξάρτητους αναμεταδότες, να συμπίπτουν σε κάποιο βαθμό. Είναι προφανές, ότι όσο πιο κοντά χρονικά είναι οι πρωτογενείς ή οι δευτερογενείς αυτές πηγές στο συμβάν και οι μαρτυρίες ταυτίζονται, τόσο αυτό θεωρείται πιο ιστορικό, ενώ όσο η χρονική απόσταση μεγαλώνει, και οι μαρτυρίες διαφέρουν, τόσο η ιστορικότητα χωλαίνει. Τέλος, να υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που να αποδεικνύουν κάτι από τα λεγόμενα. Όσο το συμβάν ή το πρόσωπο είναι και πιο σημαντικό ή επηρεάζει μεγάλη μερίδα ανθρώπων, τόσο τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να είναι και περισσότερα και πιο άμεσα και τα ευρήματα να επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα. Ακολουθεί ο έλεγχος των πηγών που είναι το ίδιο σημαντικός… Ποιός είναι ο συγγραφέας της κάθε είδησης; Είναι γνωστός; Τί ξέρουμε για την ιδεολογία του σε σχέση με το συμβάν ή το πρόσωπο που ιστορεί; Τί ξέρουμε για το θρησκο-κοινωνικό του υπόβαθρο; Τί ξέρουμε για την αξιοπιστία του σε σχέση με άλλα συμβάντα; Αν δεν είναι αυτόπτης μάρτυρας, αναφέρει τις πηγές του και αυτές φαίνονται αξιόπιστες; Η μαρτυρία ή η είδηση ενός τυχαίου προφανώς δεν έχει την ίδια βαρύτητα με έναν γνωστό και καταξιωμένο ιστορικό. Αν η ιδεολογία του είναι ξεκάθαρη υπέρ του προσώπου ή του συμβάντος, είναι...
