Πολλοί Μεσσίες, πολλοί Χριστοί (Σειρά άρθρων – Μέρος τέταρτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ, το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ και το τρίτο μέρος περί Σλαβονικού Ιώσηπου πατώντας εδώ). Εδώ θα δούμε την εξέλιξη του μεσσιανισμού στους Εβραίους τον 1ο αιώνα και στην αρχή του 2ου αιώνα κ.ε. Επίσης θα θίξουμε τα κυριότερα γεγονότα της εποχής του 1ου αιώνα στην Παλαιστίνη και πώς αυτά επηρεάζουν την έρευνά μας για να βρούμε την ιστορικότητα του Ιησού των Ευαγγελίων, λίγο πριν προχωρήσουμε στις πηγές του 2ουαιώνα. Του Φιλίστωρα, Ιστορικού Μετά την εποχή των ελληνιστικών βασιλείων και την επιτυχή επανάσταση των Μακκαβαίων, το Ισραήλ δεν έπαψε να είναι σε αναταραχή γιατί οι Μακκαβαίοι ως μη ανήκοντες σε βασιλική γενιά δεν ήταν αρεστοί στους Φαρισαίους. Με εξαίρεση την περίοδο της βασιλείας της Σαλώμης, η χώρα ήταν σε συνεχή αναβρασμό, διχόνοιες και επαναστάσεις, μέχρι την έλευση των Ρωμαίων, που οι διαμάχες τους διευκόλυναν να βάλουν πόδι στην Παλαιστίνη. Εκεί λοιπόν που αχνόφεγγε ένα είδος ελευθερίας για τους Εβραίους, ξαναέπεσαν από τις έριδες στην υποτέλεια. Από αυτή την περίοδο έχουμε και το κτίσιμο της μεσσιανικής ιδέας, που ξεκίνησε από την ελληνιστική εποχή, με την προφητεία για την αναμονή του μεσσία που υποτίθεται ότι έχει η Γραφή τους, που θα έρθει σαν απεσταλμένος του Γιαχβέ για να τους ελευθερώσει και να γίνει βασιλιάς. Όχι μόνο το Ισραήλ γέμισε με προφητείες για την έλευσή του, αλλά και με αρκετούς επίδοξους μεσσίες προς επίρρωση των προφητειών αυτών, που έπειθαν τον κόσμο να τους ακολουθήσει για να επαναστατήσουν στους Ρωμαίους. Η κατάσταση στις πόλεις ήταν σχεδόν πάντα έκρυθμη γιατί ο λαός εύκολα παρασυρόταν από τον κάθε έναν που δήλωνε προφήτης, ενώ έξω από τις πόλεις κυριαρχούσαν φύλαρχοι και ληστές, που ενίοτε εισέβαλλαν και στις πόλεις ή έκαναν ανταρτοπόλεμο, πολλοί από αυτούς εμφορούμενοι από την προφητεία αυτή. Στο Παράρτημα στο τέλος του κειμένου μπορείτε να βρείτε τα σχετικά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης που υποτίθεται ότι είναι οι σχετικές προφητείες. Όσο περνούσε ο καιρός και οι προφητείες δεν επιβεβαιώνονταν, τόσο περισσότεροι νέοι μεσσίες εμφανίζονταν στην προσπάθειά τους να εκπληρωθεί η προφητεία αυτή. Τί πίστευαν ότι ήταν ο μεσσίας; Μα ένα προφήτης και βασιλιάς μαζί, απεσταλμένος του Ιεχωβά για να τους σώσει. Αφού η θρησκευτική τους ελευθερία ήταν σύμφυτη με την εθνική, άρα και με την καταστροφή των ειδώλων και των ειδωλολατρών, όπως όλη τους η παράδοση τονίζει. Δεν θα ήταν μόνο θρησκευτικός ηγέτης, αλλά και αυτός που θα τους λύτρωνε από την σκλαβιά, αυτός που θα σταματούσε την διαρροή του εκλεκτού λαού στα νέα ελληνορωμαϊκά ήθη που κατέκλυζαν την Ιουδαία, αυτός που θα έδιωχνε του ειδωλολάτρες και θα τους ελευθέρωνε, κάνοντας το Ισραήλ μεγάλο και κυρίαρχο “των εθνών”....
Ευρωπαϊκός Μυθικισμός και Νεοελληνική Διανόηση. Ένα αναπάντεχο τεκμήριο σύνδεσης
Πριν από πέντε περίπου χρόνια (2013), στις αρχές του καλοκαιριού, παρουσίαζα στο ελληνικό κοινό την πολυετή έρευνά μου υπό τον τίτλο “Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού: Το ρεύμα των Μυθικιστών” (εκδ. Δαιδάλεος). Στο βιβλίο αυτό (η επαυξημένη έκδοση του οποίου κυκλοφόρησε δύο περίπου χρόνια αργότερα), έκανα μία απόπειρα ιχνηλάτησης της ιστορίας των ιδεών για την αμφισβήτηση του ιστορικού Ιησού, από τον Διαφωτισμό μέχρι τις μέρες μας, παρουσίασα αρκετές από τις πτυχές της προβληματικής που έχει αναπτυχθεί έως σήμερα, ενώ ταυτόχρονα παρατέθηκαν 19 συνεντεύξεις ακαδημαϊκών και ανεξάρτητων ερευνητών από 10 διαφορετικές χώρες, που έριξαν περισσότερο φως στο όλο ζήτημα. Του Μηνά Παπαγεωργίου, δημοσιογράφου-συγγραφέα Ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου τιτλοφορείται ως “Οι Μυθικιστικές ιδέες στην Ελλάδα”. Περιλαμβάνει μια συνοπτική επισκόπηση της παρουσίας των Μυθικιστικών ιδεών στη χώρα μας, με την παλαιότερη ανιχνεύσιμη αναφορά να εντοπίζεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας “Εστία”, λίγο πριν τον ερχομό του 1898, με έναν αρθρογράφο που χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο “Εκάεργος” να παρουσιάζει άρθρο που φέρει τον τίτλο “Τα προ Χριστού Χριστούγεννα”. Στον “Εκάεργο” θα απαντήσει μερικές ημέρες αργότερα ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης (1852-1921). Παρά το γεγονός ότι διαφωνεί σε αρκετά σημεία με τον πρώτο, κάνει εκτενείς αναφορές στις ομοιότητες που παρουσιάζει η ευαγγελική φιγούρα του Ιησού με τον θεό Μίθρα. Προ ολίγων ετών, εντόπισα αναφορά του Ν. Πολίτη στη “Νεοελληνική Μυθολογία” του (ή αλλιώς “Μελέτη επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων – ένα έργο που συνέγραψε σε ηλικία 19 (!) ετών) στις Μυθικιστικές αστροθεολογικές απόψεις του Charles Francois Dupuis (1742-1809)[1], ένα γεγονός που καταδεικνύει την κυκλοφορία των ιδεών αυτών σε πνευματικούς κύκλους της χώρας μας, τουλάχιστον τρεις δεκαετίες πριν από την έλευση του 19ου αιώνα. Επιπρόσθετα, το 2016 και στο πλαίσιο της παρουσίασης της εργασίας μου, “Ο Μυθικισμός στο έργο του Θωμά Μάρα”, με αφορμή τη διοργάνωση του 1ου Πανελλαδικού Συνεδρίου για τον Μυθικισμό (βρείτε την εν λόγω εργασία στα Πρακτικά εδώ), αναδημοσίευσα την ξεχασμένη μετάφραση ενός πολύ ενδιαφέροντος άρθρου του Γάλλου Μυθικιστή, Paul Louis Couchoud (1879-1959), που είχε πρωτοδημοσιευτεί το 1934 στην “Κοινωνιολογική και Πολιτική Εγκυκλοπαίδεια”. Μια αναπάντεχη ανακάλυψη Λίγες μόλις ώρες πριν από τη συγγραφή του παρόντος άρθρου και στο πλαίσιο μιας έρευνας που διεξάγω την περίοδο αυτή σχετικά με την Ιστορία των ιδεών στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, έπεσα πάνω σε μία αναπάντεχη αναφορά που ενδεχομένως να πηγαίνει την επαφή Ελλήνων διανοητών με τις Μυθικιστικές ιδέες ακόμα πιο πίσω στο χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, μελετώντας το έργο της Ρωξάνης Αργυροπούλου, “Ο Βενιαμίν ο Λέσβιος και η ευρωπαϊκή σκέψη του δεκάτου ογδόου αιώνα” (Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών” – σ. 54), ανέγνωσα μία υποσημείωση που αναφέρεται σε ελληνική μετάφραση του έργου του Constantin François de Chassebœuf ή αλλιώς Volney (1757-1820), “La loi...
![[ΝΕΟ ΒΙΝΤΕΟ] Τα Ευαγγέλια και η Ομήρου Οδύσσεια](https://mythikismos.gr/wp-content/uploads/2018/05/odysseus-240x240.jpeg)
[ΝΕΟ ΒΙΝΤΕΟ] Τα Ευαγγέλια και η Ομήρου Οδύσσεια
Το 2013 είχαμε παρουσιάσει μέσα από το mythikismos.gr το άρθρο της δημοσιογράφου Θεανώς Καρούτα, “Κατά Μαρκον… Οδύσσεια;“, αναδεικνύοντας τις απόψεις του Αμερικανού καθηγητή της Καινής Διαθήκης, Dennis MacDonald, αναφορικά με τις ομοιότητες που παρουσιάζει το πρωτοευαγγέλιο του Μάρκου με βασικά στοιχεία (ομοιότητες/παραλληλισμοί αλλά και τεχνικές γραφής) των Επών του Ομήρου. Οι απόψεις του MacDonald δείχνουν να διαδίδονται δυναμικά τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά κοινωνικά δίκτυα. Αρκετοί είναι οι χρήστες εκείνοι που επιλέγουν να διαδίδουν φωτογραφίες παρμένες από το βιβλίο του Αμερικανού καθηγητή που κυκλοφορεί στα ελληνικά (“Τα Ομηρικά Έπη και το κατά Μάρκον ευαγγέλιο”,εκδ. Κάκτος), οι οποίες περιλαμβάνουν εντυπωσιακούς παραλληλισμούς των ευαγγελικών εξιστορήσεων με τα έργα του Ομήρου (βλ. ενδεικτικά την κάτωθι φωτογραφία). Το βίντεο που παρουσιάζουμε σήμερα μέσα από το Mythikismos.gr και που ανέβηκε στο διαδίκτυο ελάχιστες ώρες πριν από τη συγγραφή του παρόντος άρθρου επικαιρότητας, αποτελεί μία συρραφή τριών επεισοδίων της πολύ ενδιαφέρουσας σειράς του Αμερικάνου Mυθικιστή Truth Surge, “Εxcavating the empty tomb” (αρκετά βίντεο της οποίας βρίσκονται καθ’οδόν για υποτιτλισμό στο μυθικιστικού -και όχι μόνον- ενδιαφέροντος youtube κανάλι, RealityVsMyth Gr). Η προαναφερθείσα έρευνα βασίζεται στις μελέτες του Dennis ΜacDonald και εξετάζει το κατά πόσο ο αρχικός ευαγγελιστής (Μάρκος) έχει δανειστεί λογοτεχνικά μοτίβα από το Ομηρικό Έπος της Οδύσσειας. Στο διάρκειας 33 περίπου λεπτών βίντεο απαντώνται ερωτήματα όπως: Γιατί ο Ιησούς και οι μαθητές του περιοδεύουν συχνά με ένα πλοίο στο ευαγγέλιο του Μάρκου; Τι ρόλο παίζει η λογοτεχνική τεχνική της Μιμήσεως και το ομηρικό μοτίβο της “κρυφής ταυτότητας του ήρωα” στην ευαγγελική αφήγηση; Υπάρχουν αδιαμφισβήτητοι παραλληλισμοί στην ιστορία του Κύκλωπα με την ιστορία του δαιμονισμένου στα Γάδαρα; Πώς συνδέεται η σκηνή της Ευρύκλειας στην Οδύσσεια με εκείνη της ανώνυμης γυναίκας που χρίζει τον Ιησού στο ευαγγέλιο του Μάρκου; Στο τέλος, ο θεατής αντιλαμβάνεται πώς βρίσκεται μπροστά σε ένα πρωτότυπο και αρκετά αναξιοποίητο για τα ελληνικά δεδομένα πεδίο Μυθικιστικής έρευνας, με έντονο, μάλιστα, ελληνικό ενδιαφέρον. Παρακολουθήστε το υποτιτλισμένο βίντεο με τίτλο “Το χριστιανικό ευαγγέλιο και η Ομήρου Οδύσσεια” πατώντας εδώ....
Ο Σλαβονικός Ιώσηπος (Σειρά άρθρων – Μέρος τρίτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ και το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ). Θα δούμε εδώ, ένα θέμα που στο ελληνικό διαδίκτυο δεν θα βρείτε πολλά και είναι μάλλον άγνωστο σε αρκετούς. Στην προηγούμενη δημοσίευση είδαμε κάποιες σχετικές αναφορές στο έργο του Ιώσηπου, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία. Εδώ θα δούμε κάποια αποσπάσματα απ’ ένα άλλο έργο του, τον Ιουδαϊκό Πόλεμο. Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Σχετικά με τον Ιουδαϊκό Πόλεμο του Ιώσηπου, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το παλαιότερο ελληνικό χειρόγραφο αντίγραφο που έχουμε είναι του 11ου αιώνα. Το κείμενο αρχικά γράφηκε στα Αραμαϊκά, όπως ο ίδιος ο Ιώσηπος αναφέρει, έργο που έχει χαθεί. Τα κείμενα που έχουμε είναι από μεταγραφή του ελληνικού κειμένου που έχουμε σήμερα και που μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Κάτι σημαντικό στη συγγραφή των ιστοριών του Ιώσηπου, όπως ήδη έχω αναφέρει, είναι η κατάδειξη των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από τις μεσσιανικές ιδέες, με υπεύθυνους τους ζηλωτές και το έντονο προφητικό κήρυγμα της εποχής, που δυνάμωσε το κίνημα των ζηλωτών και που οδήγησε τελικά στην μόνιμη αναταραχή και καταστροφή των Εβραίων από τους Ρωμαίους. Το κείμενο γράφτηκε το 75-79 κ.ε., δηλαδή μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του Ναού που έγινε το 70 κ.ε. που είχε μεγάλη σημασία για τους Εβραίους. Έχουμε επιπλέον δύο μεταγενέστερες λατινικές μεταφράσεις που μάλλον έγιναν τον 5-6ο αιώνα, μία συριακή ενός μόνο βιβλίου (του 6ου) και μια εβραϊκή του 10ου αιώνα. Το 1893 όμως (από τον A. Harnack) έγινε γνωστή, στην Δύση, μια ακόμα μετάφραση στα Σλαβονικά, αλλά αρκετά χρόνια αργότερα έγινε κάποια ανάλυσή της (Schweitzer–Berendts). Το ενδιαφέρον με αυτήν είναι, ότι αν και προέρχεται από το ελληνικό πρότυπο, έχει αρκετές αξιοσημείωτες ελλείψεις και προσθήκες. Ο Alexander Berendts (1910), λέγει στα πρώτα του σχόλια ότι “σε σημεία που αναφέρονται στον Βαπτιστή ή ίσως και στον Ιησού, για μεν έναν χριστιανό είναι λίγα, για έναν όμως Ιουδαίον του 70 κ.ε. είναι πάρα πολλά”. Ήδη ο Emil Schűrer (1920), ο πρώτος μετά τον Berends σχολιαστής, αναφέρει ότι υπάρχουν έντονες χριστιανικές απόψεις μέσα στο κείμενο. Ακολουθούν και άλλοι κυρίως Γερμανοί, και αρκετές αντικρουόμενες απόψεις. Αυτό που έδειξε τελικά η έρευνα είναι ότι οι προσθήκες δεν προέρχονται από το πρωτότυπο ή τον Ιώσηπο, αλλά από χριστιανικές μεταγενέστερες παρεμβολές (Αγουρίδης σ. 12). Στην ανάλυση των παραλείψεων φαίνεται όλες να εμφανίζονται στα τέσσερα πρώτα βιβλία ισομερώς. Κατά τον Αγουρίδη, οι παραλείψεις οφείλονται σε προσπάθεια σύντμησης του ελληνικού προτύπου για την σχετική περίοδο και είναι άνευ σημασίας. Αντίθετα οι προσθήκες τουλάχιστον οι μεγαλύτερες, ευρίσκονται εις την ιστορία από της εποχής του Ηρώδη του Μεγάλου μέχρι και των αρχών του πολέμου με την Ρώμη (66 κ.ε.). Ας δούμε τώρα κάποιες χαρακτηριστικές προσθήκες: Η πρώτη και...
Historicity Big and Small: How Historians Try to Rescue Jesus (by Richard Carrier)
When the question of the historicity of Jesus comes up in an honest professional context, we are not asking whether the Gospel Jesus existed. All non-fundamentalist scholars agree that that Jesus never did exist. Christian apologetics is pseudo-history. No different than defending Atlantis. Or Moroni. Or women descending from Adam’s rib. No. We aren’t interested in that. By Richard Carrier When it comes to Jesus, just as with anyone else, real history is about trying to figure out what, if anything, we can really know about the man depicted in the New Testament (his actual life and teachings), through untold layers of distortion and mythmaking; and what, if anything, we can know about his role in starting the Christian movement that spread after his death. Consequently, I will here disregard fundamentalists and apologists as having no honest part in this debate, any more than they do on evolution or cosmology or anything else they cannot be honest about even to themselves. Here I will summarize the best arguments for historicity and the logic behind the best case for it. And this only means mundane historicity; not the Gospel Jesus, but the Jesus of honest mainstream scholarship. I am most interested in finding out if I have left any good arguments out. So please add more in comments, if any you think remain that aren’t ridiculous and can be taken seriously by mainstream experts. Likewise if you think the logic of any argument I do present can be better formulated. The Honest Framework Of the experts who remain to be counted, two things are agreed by both sides of the debate: (1) we don’t really know how much of early Christianity actually comes from a historical Jesus (there are only diverse, contradictory, and unresolved opinions about this in the scholarly community); and (2) the cosmo-theological Jesus of the Epistles (wherein Jesus is a godman who lives in and speaks from heaven) and the mytho-heroic Jesus of the Gospels (where Jesus is more or less the central character in a set of parables about how each author believes good Christians should conduct themselves, made to issue statements supporting views the author wants his readers to regard as authoritative) is far more shibboleth than actual founder. And that remains the most likely fact of the matter no matter how historical this Jesus actually is; and regardless of what if anything he may have actually done to get the religion started. In its broadest sense, a shibboleth is a characteristic cultural touchstone by which insiders distinguish themselves from outsiders. Jesus was constructed by different authors (both inside and outside the canon) to represent their own (or their community’s) ideal of...
