Είναι γεγονός ότι κατά τα τελευταία 20 χρόνια και ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, ο προβληματισμός για τον ιστορικό Ιησού έχει ενταθεί στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Αυτό είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο μπορεί να καταλήξει κανείς σχετικά εύκολα, πραγματοποιώντας τις σχετικές αναζητήσεις στους πολύβουους, πλέον, διαδρόμους του ελληνικού διαδικτύου.
Του Μηνά Παπαγεωργίου, δημοσιογράφου-συγγραφέα
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένας παράγοντας που δεν είναι και τόσο εύκολο να διερευνηθεί και έχει να κάνει με την ανίχνευση αυτού του είδους των ιδεών στον Τύπο. Στην προσπάθειά μας να προσφέρουμε στους αναγνώστες της σελίδας έναν όσο το δυνατόν διαυγέστερο… ορίζοντα μυθικιστών συμβάντων του παρελθόντος, σταχυολογήσαμε τις περιπτώσεις παρουσίας μυθικιστών θέσεων στον ελληνικό περιοδικό Τύπο, από το 2000 μέχρι και σήμερα, υπό τη μορφή αφιερωματικών τευχών. Στο μέλλον αυτή η σειρά άρθρων ενδεχομένως θα μπορούσε να εμπλουτιστεί (μέσω της παρουσίασης τευχών με μεμονωμένα κείμενα μυθικιστικού ενδιαφέροντος), αλλά και να επεκταθεί σε Μέσα όπως οι εφημερίδες ή το ραδιόφωνο, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και φαινόμενα “πολεμικής” που έχουν ασκηθεί επάνω στις θέσεις για την αμφισβήτηση του ιστορικού Ιησού (σε περιοδικά και εφημερίδες).
Προς το παρόν ας δούμε τα δεδομένα που καταφέραμε να συγκεντρώσουμε από το αρχείο μας για το προς εξέταση ζήτημα.
1) Το τεύχος 62 του περιοδικού “Ε Ιστορικά” της Ελευθεροτυπίας (21/12/2000)
Πρόκειται για ένα τεύχος που έλειπε από τη συλλογή μας, αν και γνωρίζαμε για την κυκλοφορία του εδώ και πολλά χρόνια. Παρά τις αναζητήσεις μας στο διαδίκτυο, σε παλαιοβιβλιοπωλεία και υπαίθριους πάγκους στο Μοναστηράκι (όπου είναι διαθέσιμα δεκάδες τεύχη των “Ιστορικών”), το συγκεκριμένο αγνοείτο. Τα δεδομένα άλλαξαν, όταν πριν από μερικές εβδομάδες εντοπίσαμε σε ιστοσελίδα παλαιοβιβλιοπωλείου της επαρχίας μια σειρά δεμένων τόμων του περιοδικού. Ανάμεσά τους βρισκόταν και εκείνος που περιελάμβανε το σπάνιο τεύχος.
Το τ. 62 των “Ιστορικών” έχει ιδιαίτερη αξία μιας και αντανακλά το πνεύμα μιας εποχής σε σχέση με την ανάδειξη ενός “επικίνδυνου” και παρεξηγήσιμου θέματος (ακόμα και για μία εφημερίδα του λεγόμενου “προοδευτικού χώρου”, όπως ήταν η Ελευθεροτυπία), σε εποχές που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πώς καίγονταν βιβλία που θεωρούνταν “αιρετικά” έξω από μεγάλα βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Οι υπεύθυνοι των “Ιστορικών” αποπειρώνται να κρατήσουν μία κάποια ισορροπία στις απόψεις που εκφράζονται εδώ, δίνοντας τον λόγο σε αναγνωρισμένους ιστορικούς και θεολόγους. Τα άρθρα που εμφανίζονται στο τεύχος δείχνουν να θέλουν πουν πολλά, δίχως όμως να τολμούν το κάτι παραπάνω. Η θεματολογία τους περιλαμβάνει ανάμεσα στα άλλα τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες στη Γαλιλαία του 1ου μεταχριστιανικού αιώνα, τις αμφισβητήσιμες αναφορές για τον Ιησού στον Ιώσηπο, τη διαλεκτική μύθου και ιστορίας, καθώς επίσης και τη σχέση Ρωμαίων και χριστιανισμού. Το τεύχος ολοκληρώνεται με ένα άρθρο του καθηγητή Θεολογίας του ΑΠΘ, Ιωάννη Καραβιδόπουλου με τίτλο “Η έρευνα (σ.σ για τον ιστορικό Ιησού) στο τέλη του 20ου αιώνα”. Ο καθηγητής δεν αναφέρει ούτε έναν σύγχρονο αμφισβητία… Αυτό που εν τέλει αποκομίζει ο αναγνώστης από την ανάγνωση των κειμένων είναι ότι η ιστορικότητα του Ιησού είναι ένα θέμα άλυτο και πολύπλοκο. Από τη μεριά μας ξεχωρίσαμε τη συμμετοχή του τότε αναπλ. Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας του παν/μίου Κρήτης, Δημήτρη Κυρτάτα, με τίτλο “Η αναζήτηση του ιστορικού Ιησού στην αρχαιότητα”. Στο μέλλον σκοπεύουμε να μεταγράψουμε το εν λόγω κείμενο στο mythikismos.gr.
2) Το τεύχος 13 του περιοδικού “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (23/12/2010)
Τα “Φαινόμενα” αποτέλεσαν ένα περιοδικό πνευματικής/εναλλακτικής αναζήτησης που κατά την τελευταία περίοδο της έκδοσής τους, παρουσίαζαν ένα τεύχος σε ετήσια βάση, εστιασμένο στις μυθικιστικές θέσεις. Το πρώτο από αυτά κυκλοφόρησε με τον “Ελεύθερο Τύπο” τον Δεκέμβριο του 2010, με ένα ομολογουμένως αρκετά ευφάνταστο εξώφυλλο. Στις σελίδες του εν λόγω θεματικού τεύχους ο αναγνώστης θα συναντήσει κείμενα με τίτλους όπως: “Οι αρχαίες ρίζες των χριστουγέννων”, Πώς τα χριστούγεννα έγιναν εμπόριο”, “Το ρεύμα των Μυθικιστών” και “Απολλώνιος ο Τυανεύς”.
3) Το τεύχος 60 του περιοδικού “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (17/12/2011)
Έναν χρόνο αργότερα τα “Φαινόμενα” ξαναχτυπούν με τεύχος που χαρακτηρίζεται από τον ίδιο εντυπωσιακό χαρακτήρα στο εξώφυλλό του και κεντρικό “χτύπημα”, “Από τον Διόνυσι στον Μίθρα και τον Ιησού”. Στο περιοδικό ο αναγνώστης θα συναντήσει άρθρα με τίτλους όπως “Το Διονυσιακό πνεύμα των χριστουγέννων”, “Οι τρεις μάγοι προσκυνητές: Η καταγωγήκαι τα δώρα τους”, “Yggdrasill: Στολίζοντας το ιερό (ελληνικό) δέντρο των Σκανδιναβών”, “Τα χριστούγεννα της κρίσης: Καταναλωτισμός ή προσφορά στον συνάνθρωπο;” και “Μεσσίας προ Χριστού! Τι αναφέρει η στήλη του Γαβριήλ”;
4) Το τεύχος 111 του περιοδικού “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (21/12/2012)
Και το 2012 τα “Φαινόμενα” φιλοξένησαν στις σελίδες τους τεύχος εστιασμένο στις Μυθικιστικές θέσεις. Ο αναγνώστης θα βρει στις σελίδες του άρθρα που τιτλοφορούνται ως εξής: “Η θεϊκή μητέρα και το ιερό παιδί”, “Χριστούγεννα: Θρησκευτική επέτειος ή αστρονομικό γεγονός;”, “Οι παραδοσιακοί παγανιστικοί εορτασμοί του ηλιοστασίου”, “Αναζητώντας την ιστορική Ναζαρέτ” και “Η ρωμαϊκή καταγωγή του χριστιανισμού”. Οι λόγοι για τους οποίους τα τεύχη του 2012 και του 2013, αν και εμπεριείχαν σε ποσοστό 95% μυθικιστικό περιεχόμενο, δεν κυκλοφόρησαν με αντίστοιχο εξώφυλλο, αγγίζουν τα όρια του… παραπολιτικού ρεπορτάζ και ενδεχομένως να γίνουν γνωστοί κάποια στιγμή στο μέλλον!
5) Το τεύχος 159 του περιοδικού “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (21/12/2013)
Πρόκειται για το τελευταίο από τα τεύχη των “Φαινομένων” που φιλοξένησαν μυθικιστικό αφιέρωμα. Εδώ συναντάμε κείμενα με τίτλους όπως “Το μυστήριο της παρθενογένεσης: Οι παρθένες μητέρες της αρχαιότητας”, “Ο Ιησούς και οι Εσσαίοι”, “Ιησούς και Ηρακλής: Βίοι Παράλληλοι;” και “Ιησούς, Κρίσνα, Βούδας και Ώρος: Όψεις του Μυθικισμού”. Αξίζει να αναφέρουμε ότι όλα τα προαναφερθέντα τεύχη των “Φαινομένων” ήταν εστιασμένα στο μυθικιστικό ζήτημα, φιλοξενώντας, πέρα από τα άρθρα, ειδικές στήλες και φωτογραφικά “ανοίγματα” με πληροφοριακό υλικό για το συγκεκριμένο ρεύμα σκέψης.
6) Το τεύχος 3 του περιοδικού “Αιρετικά” της Documento (12/8/2018)
Τον Αύγουστο του 2018 η σειρά “Αιρετικά” της εφημερίδας Documento παίρνει τη σκυτάλη. Έχοντας τίτλο “10 + 3 μ.Χ πράματα και θάματα & εορτολογικά παράδοξα”, το συγκεκριμένο τεύχος περιλαμβάνει κείμενα όπως “Η επικράτηση της 25ης Δεκεμβρίου ως ημέρας των Χριστουγέννων”, “Η κοίμηση της Θεοτόκου και οι τρεις τόποι ταφής της Παναγίας” και “Πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Ιησούς;”. Το επίμετρο του τεύχους είναι… ατόφιος Μυθικισμός, με άρθρα που τιτλοφορούνται “Τι είναι και τι πρεσβεύει το ρεύμα των Μυθικιστών;”, “Ο Ιησούς το ίδιο πρόσωπο με τον απόστολο Παύλο;” και “Ο Πέτρος επινόησε τον Ιησού”. Αναμφίβολα μία ιστορική έκδοση που έφερε σε επαφή ένα περισσότερο “προοδευτικό” (ας μας επιτραπεί η λέξη) κοινό με την έννοια και το ρεύμα σκέψης του Μυθικισμού.
7) Το τεύχος 6 του περιοδικού “Αιρετικά” της Documento (30/12/2018)
Τέσσερις, περίπου, μήνες αργότερα, τα “Αιρετικά” επανέρχονται με μία ιστορική έκδοση. Πρόκειται για ένα τεύχος (κεντρικό χτύπημα εξωφύλλου: Ιησούς Χριστός, 10 + 6 σημεία-ερωτήματα: Μυθική κατασκευή ή ιστορικό πρόσωπο;) που έχει προκύψει μέσα από συνεργασία της συντακτικής ομάδας της εφημερίδας με μέλη των Ελλήνων Μυθικιστών. Το αποτέλεσμα είναι η κυκλοφορία ενός ολοκληρωμένου μυθικιστικού τεύχους (υπό την έννοια της πληθώρας των πληροφοριών και της ποιότητας της ύλης που περιλαμβάνει) με ποικιλία στη θεματολογία και ξεκάθαρη στόχευση, χωρίς μισόλογα και “παραχωρήσεις”. Πρόκειται αναμφίβολα για το πρώτο έντυπο στην ιστορία του ελληνικού Τύπου που εκδίδεται με εφημερίδα πανελλήνιας κυκλοφορίας και φωνάζει σε κάθε του σελίδα ότι η ιστορικότητα του Ιησού δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
8) Το τεύχος 8 του περιοδικού “Αιρετικά” της Documento (27/4/2019)
Νέο διάλειμμα διάρκειας τεσσάρων μηνών και τα “Αιρετικά” κυκλοφορούν με ένα ακόμα μυθικιστικό τεύχος που φέρει… πασχαλινή χροιά. Κεντρικό “χτύπημα” στον τίτλο, “10 + 6 ζητήματα για τον Ιησού, τα κλεμμένα αρχέτυπα και τη θρησκεία που ίδρυσε ο Παύλος”. Και εδώ υπάρχει συμμετοχή μελών των Ελλήνων Μυθικιστών και πληθώρα άρθρων που αφορούν κυρίως τα απόκρυφα ευαγγέλια, τα Αδώνια της αρχαιότητας, αλλά και το άγιο φως, στη σκιά των αποκαλύψεων που προέκυψαν από την κυκλοφορία του βιβλίου “Λύτρωση” του Δημήτρη Αλικάκου.
Αξιοσημείωτα… μικρά
Το αφιέρωμά μας περιλαμβάνει ακόμα δύο αξιοσημείωτες περιπτώσεις. Αν και αυτές δεν αφορούν ολόκληρα τεύχη αφιερωμένα στην προβληματική γύρω από την ιστορικότητα του Ιησού, τα κάτωθι άρθρα αποτέλεσαν ευχάριστες πινελιές στον καμβά της μυθικιστικής παρουσίας στον περιοδικό Τύπο της τρέχουσας εικοσαετίας.
Το πρώτο κείμενο είναι το επτασέλιδο άρθρο του ερευνητή Χρήστου Μόρφου στο περιοδικό “Τρίτο Μάτι” (τ. 119 – Ιανουάριος 2004) με τίτλο “Ιησούς και Καίσαρ: Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος”. Το αναλυτικό άρθρο του Μόρφου παρουσιάζει εδώ τις απόψεις του Ιταλογερμανού συγγραφέα Francesco Carotta για τη ρωμαϊκή καταγωγή του χριστιανισμού. Και αυτό το άρθρο θα αναδημοσιευτεί σύντομα (εντός του Απριλίου) στο mythikismos.gr
Το δεύτερο κείμενο αφορά την έρευνα του καθηγητή Θεολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, Κωνσταντίνου Ζάρρα, αναφορικά με την ανακάλυψη της “στήλης του Γαβριήλ” που πιστοποιεί την ύπαρξη μιας παράδοσης για ανάσταση ενός Μεσσία στο Ισραήλ, πριν την υποτιθέμενη γέννηση και δράση του Ιησού. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “΄Άβατον” (τ. 84), τον Σεπτέμβριο του 2008.
Η ιστορία δεν σταματά και εξακολουθεί να γράφεται…
