Posted By Greek Mythicists on Mar 30, 2019 | 1 comment

O αρχαίος κόσμος ήταν το σπίτι, για μια σύντομη περίοδο, ενός αξιοπρόσεκτου θεϊκού προσώπου. Πριν ακόμα γεννηθεί, ήταν προφανές πως δεν επρόκειτο για έναν συνηθισμένο άνθρωπο. Πριν την γέννησή του, μια ουράνια μορφή εμφανίστηκε στη μητέρα του και της αποκάλυψε πως το παιδί της δεν θα ήταν θνητό, αλλα θεϊκό ον.

Tης Candida Moss, καθηγήτρια Θεολογίας στο πανεπιστήμιο του Birmingham  

Μετάφραση, Τάσος Καρανίκας

‘Οταν μεγάλωσε, έγινε περιπλανώμενος δάσκαλος: ταξίδευε από πόλη σε πόλη, από χωριό σε χωριό, κηρύττοντας το μήνυμά του. Μάζεψε ακολούθους, θεράπευσε τους άρρωστους, εξέβαλε δαιμόνια και ανέστησε νεκρούς. Οι πράξεις του, όμως, τράβηξαν αρνητική προσοχή. Οι αντίπαλοί του κατασκεύασαν κατηγορίες εναντίον του και τον εκτέλεσαν. Μετά τον θάνατό του κάποιοι μαθητές του ισχυρίστηκαν πως εμφανίστηκε σ’αυτούς. Ότι τον άγγιξαν ή ότι αναλήφθηκε στον ουρανό. Επίσης κάποιοι οπαδοί του συνέχισαν να διαδίδουν το μήνυμά του, ενώ ύστερα από κάποιο διάστημα η ζωή του καταγράφηκε σε κείμενα της εποχής.

Όλα όσα προηγήθηκαν δεν αφορούν την ιστορία του Ιησού. Ο άνθρωπος για τον οποίο μιλάμε γεννήθηκε στην κεντρική Ανατολία και έγινε ακόλουθος, όχι του Ιωάννη του Βαπτιστή, αλλά της σχολής του Πυθαγόρα, ενώ έστησε μία σχολή στον Ναό του Ασκληπιού. Τώρα, το Bible Conspiracies, ένα νέο ντοκιμαντερ του Amazon, ισχυρίζεται πως η ιστορία του Ιησού βασίζεται σε εκείνη του Απολλώνιου.

Είναι εύκολο να δεις το πρόβλημα: ένας από τους βασικούς ισχυρισμούς της χριστιανοσύνης είναι πως ο Ιησούς είναι μοναδικός. Η γέννησή του ήταν ένα χωρίς ιστορικό προηγούμενο γεγονός, που αποτέλεσε την αφετηρία μιας περιοδείας η οποία κατέληξε σε έναν μαρτυρικό θάνατο και μια ένδοξη ανάσταση. Ο Απολλώνιος και ο Ιησούς έζησαν σχεδόν την ίδια περίοδο και δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε οτι κάποια στιγμή συναντήθηκαν. H ιδέα ότι υπήρχαν κι’άλλοι άγιοι άνθρωποι που περιφέρονταν στην αρχαία Μεσόγειο εγείρει το ερώτημα: ήταν απλά η επιτυχία των οπαδών του που κάναν ιδιαίτερο τον Ιησού;

Οι παραλληλισμοί μεταξύ Ιησού και Απολλώνιου είναι ακόμα πιο σύνθετοι απ’ότι περιέγραψα μέχρι τώρα. Υπερφυσικά σημεία εμφανίστηκαν κατά την γέννησή τους. Oπως και ο Ιησούς (τουλάχιστον στο Κατα Λουκάν), έτσι και ο Απολλώνιος ήταν κάτι σαν παιδί θαύμα. Είχε συνομιλίες με θρησκευτικούς εκπροσώπους όπου επέδειξε ανωτερότητα και υψηλό επίπεδο κατανόησης επί των πνευματικών ζητημάτων. Και όπως ο Ιησούς, έτσι και ο Απολλώνιος προέταξε την διδασκαλία της αποχής από την υλική κατοχή (αν και αυτή ήταν μια γενικότερη συμβουλή όλων των αρχαίων φιλοσόφων).

Υπάρχει όμως ένα σημαντικό πρόβλημα με την ιδέα ότι οι ακόλουθοι του Ιησού δανείστηκαν στοιχεία από την ζωή του Απολλώνιου. Ο Φιλόστρατος έγραψε το έργο του στον τρίτο μεταχριστιανικό αιώνα, μετά την συγγραφή των κανονικών ευαγγελίων που συναντάμε στην Καινή Διαθήκη. Αρα ακόμα και αν επηρρεάστηκαν απ’τις ιστορίες του Απολλώνιου, σίγουρα δεν τις αντιγράφαν. Ομως, αρκετά μετά τους θανάτους τους, οι οπαδοί και των δύο αυτών μορφών κατηγορούσαν τις ανταγωνιστικές ομάδες ως απατεώνες και υποστήριζαν ότι μόνο οι δικοί τους ιδρυτές ήταν οι πραγματικοί Υιοί του Θεού.

Ωστόσο, η ιστορία του Απολλώνιου εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: πόσοι Υιοι του Θεού υπήρχαν στην αρχαία Μεσόγειο; Και η απάντηση είναι: περισσότεροι απ’ότι νομίζετε.

Αρχικά υπήρχαν “θεϊκοί άντρες” όπως ο Απολλώνιος ο Τυανέας, ο Ασκληπιός και ο Πυθαγόρας. Αυτοί ήταν φαινομενικά ανθρώπινα όντα των οποίων οι δυνάμεις αψηφούσαν την πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση των Απολλώνιου, άφησαν πίσω μια ομάδα ακολούθων. Παράλληλα υπήρχαν και άλλοι που απλά προέβαλαν τους εαυτούς τους ως “Υιους του θεού”. Ο πιο γνωστός ήταν ο Καίσαρας Αύγουστος, ο υιοθετημένος γιος του Ιούλιου, του οποίου η προπαγάνδα τον παρουσίαζε ως “υιο του θεϊκού Ιουλίου Καίσαρα”. Και, όπως και ο Απολλώνιος, υπήρξε σύγχρονος του Ιησού (πέθανε το 14 μ.α.χ.χ). Νομίσματα που τον περιγράφουν ως Υιό του θεού, είχαν πλυμμηρίσει την αρχαία Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Ιουδαίας και της Γαλιλαίας. Αλλοι αυτοκράτορες όπως ο Βεσπασιανός είχαν την φήμη του θαυματοποιού. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δίωνα Κάσσιο, οι φήμες για τα θαύματα θεραπείας του Βεσπασιανού είχαν κατακλύσει την Αίγυπτο. Αυτές οι ιστορίες ασφαλώς λειτουργούσαν ως προπαγάνδα, ενισχύοντας την γενική αίσθηση ότι οι εκλεκτοί άνθρωποι μπορούν να θεραπεύσουν τους αρρώστους.

Η ιδέα πως ένας άνθρωπος μπορεί να ειναι το παιδί ένας θεού πάει αρκετά πίσω, στην αρχαία Ελλάδα. Οχι μόνο ο Δίας θεωρούνταν ο πατέρας αναρίθμητων ηρωϊκών μορφών (όπως ο Ηρακλής), αλλά ακόμα και ο Μέγας Αλέξανδρος προέβαλε την ιδέα πως ήταν ο ίδιος θεϊκός. Ο Φίλιππος ο Β’ ο Μακεδών, ισχυριζόταν πως ήταν απόγονος του Ηρακλή, ενώ οι ιερείς της Σίβα είπαν στον Αλέξανδρο πως ήταν γιος του Δία. Και, σύμφωνα με τον θρύλο, όπως και με τον Ιησού, η γέννησή του συνοδεύτηκε από υπερφυσικά σημεία: κεραυνούς που έπεφταν χωρίς να κάνουν κακό, νικηφόρες μάχες και μια περίεργη καταστροφή του ναού της Αρτέμιδος στην Εφεσο.

Νωρίς στον 20 αιώνα, αρκετοί μελετητές που ακολουθούσαν το έργο του Γερμανού Ακαδημαϊκού Reitzenstein, πίστεψαν πως αυτές οι ιστορίες για τον Απολλώνιο επηρέασαν τον τρόπο που οι οπαδοί του Ιησού περιέγραψαν τον τελευταίο. Παρείχαν το κάδρο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να τοποθετηθεί ο χαρακτήρας του Ιησού. Ενας ήδη καθιερωμένος τρόπος παρουσίασης των ηρωϊκών “θεϊκών” μορφών επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο καταγράφτηκαν οι βιογραφίες του Ιησού. Πρόσφατα, μελετητές άσκησαν κριτική στο κατά πόσο οι εξελληνισμένοι Εβραίοι (όπως οι οπαδοί του Ιησού) ήταν επηρεασμενοι απ’αυτές τις ιδέες και κατά πόσο ο Ιησούς ταιριάζει σ’αυτό το μοτίβο. Αλλωστε, τα θαύματα είναι σίγουρα κάτι το εκπληκτικό, αλλά δεν υπάρχει τίποτα το ηρωϊκό στο να πεθάνεις πάνω σ’εναν σταυρό.

Παρ’ όλα αυτά για τους Χριστιανούς υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Την εποχή εκείνη, τα θαύματα του Ιησού χαρακτηρίζονταν ως θαυμαστά, όχι όμως και πρωτότυπα. Υπήρχαν πάμπολλοι ακόμη που χαρακτηρίστηκαν ως θαυματοποιοί, ενώ ακόμα και οι χριστιανοί εκείνης της περιόδου αναγνώριζαν πως και οι μη-χριστιανοί μπορούν να εκτελέσουν θαύματα.Σε κάποιες περιπτώσεις- όταν ο Μωυσής αντιμετωπίζει τους μάγους του Φαραώ ή ο απόστολος Πέτρος τον Μάγο Σίμωνα στη Ρώμη- βλέπουμε τους απογόνους του Αβραάμ να συνασπίζονται ενάντια στους μάγους και θαυματοποιούς των παγανιστών. Είναι ξεκάθαρο πως και οι εκπρόσωποι των άλλων θρησκειών μπορούν να εκτελέσουν θαύματα. Σε αντιδιαστολή με τον μοντέρνο κόσμο, το να ξεχωρίσεις την αλήθεια της μιας ή της άλλης παράδοσης δεν είναι μια απλή επιλογή ανάμεσα στο ποιός κάνει θαύματα και ποιός όχι, αλλά περισσότερο μια “ποιοτική” διαφορά ανάμεσα στα θαύματά τους.