Η Ρωμαϊκή καταγωγή του Χριστιανισμού
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει ανοίξει στο εξωτερικό μια τεράστια συζήτηση αναφορικά με την ομιχλώδη περίοδο μέσα στην οποία γεννήθηκε ο χριστιανισμός. Εχουν προταθεί δεκάδες θεωρίες και υποθέσεις από ακαδημαϊκούς και ειδικούς ερευνητές, που βάζουν στο μικροσκόπιο της ιστορικής έρευνας τα γεγονότα που περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη. Μια από τις θεωρίες που έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού αφορά και την Ρωμαϊκή καταγωγή του χριστιανισμού. Του Γιώργου Αδαμόπουλου Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 66 μ.α.χ.χ (μετά την απαρχή της χριστιανικής χρονολόγησης) και η πανίσχυρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται σε αναβρασμό. Δύο μόλις χρόνια πριν η Ρώμη είχε καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά από μια πυρκαγιά, ενώ μερικές χιλάδες χιλιόμετρα στα Ανατολικά, στην επαρχία της Ιουδαίας, οι κάτοικοι εξεγείρονται ενάντια στο Ρωμαϊκό ζυγό, απαιτώντας την αυτονομία τους. Αν και δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Ιουδαίοι εξεγείροντο κατά της Ρώμης (βλ. Επανάσταση Ιακώβου και Σίμωνα 46-48 μ.α.χ.χ), επρόκειτο για τη μεγαλύτερη ως τότε εξέγερση, με περισσότερους από 100.000 κατοίκους της Ιουδαίας να παίρνουν τα όπλα. Πνίγοντας στο αίμα την επανάσταση Την άνοιξη του 67 μ.α.χ.χ, ο Αυτοκράτορας Νέρων αποφασίζει να ασχοληθεί σοβαρά με το Ιουδαϊκό «πρόβλημα» και στέλνει στην επαρχία το στρατηγό Βεσπασιανό, προκειμένου να καταστείλει την επανάσταση. Ο Βεσπασιανός, με υπαρχηγό το γιο του Τίτο, αποβιβάζεται στη Δυτική Γαλιλαία τον Απρίλιο του 67, με μια δύναμη 60.000 ανδρών. Ο Ιουδαικός Βορράς περνιέται από φωτιά και σίδερο και μέχρι το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ολόκληρη η Γαλιλαία ανακαταλαμβάνεται από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Τίτος και Βεσπασιανός στρέφουν πλέον την προσοχή τους στην Ιερουσαλήμ, προπύργιο των επαναστατών και πρωτεύουσα της επαρχίας. Ενώ όμως οι μάχες συνεχίζονται στην Ιουδαία, πίσω στη Ρώμη τα γεγονότα παίρνουν μια απροσδόκητη τροπή. Στα μέσα του 68 μ.α.χ.χ, η Σύγκλητος ανακηρύσσει τον αυτοκράτορα Νέρωνα «εχθρό της Ρώμης» και τον καταδικάζει σε θάνατο. Ακούγοντας την είδηση, ο Νέρωνας αυτοκτονεί και η Ρώμη εισέρχεται σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής και εμφυλίων συγκρούσεων. Οι εχθροπραξίες στην Ιουδαία σταματούν προσωρινά και ο Βεσπασιανός, που τύγχανε ευρείας αποδοχής τόσο στις λεγεώνες του όσο και στις Ανατολικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας, αποφασίζει να διεκδικήσει το θρόνο και αποχωρεί από την Ιουδαία, αφήνοντας τον γιο του Τίτο να καταστείλει την επανάσταση. Τελικά, ο Βεσπασιανός κατατροπώνει τους αντιπάλους του και ανακηρύσσεται Αυτοκράτορας το Δεκέμβριο του 69 μ.α.χ.χ, ιδρύοντας παράλληλα τη δυναστεία των Φλάβιων. Μετά την επικράτηση του Βεσπασιανού, οι εχθροπραξίες ξεκινούν και πάλι στην Ιουδαία. Το Μάρτιο του 70 μ.α.χ.χ, ο Τίτος περικυκλώνει την Ιερουσαλήμ και ξεκινά την πολιορκία της πόλης, την οποία υπερασπίζονται περισσότεροι από 20.000 άντρες. Μέχρι το τέλος του χρόνου η πόλη πέφτει στα χέρια των Ρωμαίων και πυρπολείται. Δεκάδες χιλιάδες Ιουδαίοι σκοτώνονται κατά τη διάρκεια της πολιορκίας ή πωλούνται ως σκλάβοι, ενώ ο περίφημος Δεύτερος...
Ο Ιησούς και η ιστοριογραφία του πρώτου αιώνα
Όσο κι αν φαίνεται απίθανο στον αδαή, το σύμβολο Χριστός, κατά τον πρώτο αιώνα, δε συνδέθηκε ποτέ με το όνομα Ιησούς. Δεκάδες προσωπικότητες που έγραφαν την περίοδο εκείνη και διαβάζονταν μανιωδώς, σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, δεν αναφέρουν κουβέντα για τον Ιησού! Του Αποστόλη Λυμπερίδη (ερευνητή-συγγραφέα) Φιλόσοφοι σαν τον Πλούταρχο, το Σενέκα και τον Επίκτητο που παραπέμπουν σε ιδεαλιστικές φιλοσοφίες και ποιητές σαν το Γιουβενάλη και τον Πετρώνιο που με τα ποιήματά τους τόσο πιστά προσεγγίζουν την ηθική παρακμή, τον εκφυλισμό και την καθημερινότητα της ρωμαϊκής κοινωνίας, αγνοούν το όνομα αυτό, γιατί σε καμιά κίνηση δεν πρωτοστατεί κανένας Ιησούς και πουθενά δεν αναφέρεται. Ο τελευταίος, μάλιστα, υπηρετώντας επί Νέρωνα κυβερνήτης της Βιθυνίας, είχε την ευκαιρία από πρώτο χέρι, όχι μόνον να αναφέρει, αλλά και να καυτηριάσει σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις προκειμένου να παρουσιάσει ρεαλιστικότερα την καθημερινή ζωή της εποχής του. Θεωρώντας ότι στο θέμα αυτό, τίποτα ουσιωδέστερο δε θα μπορούσε να ειπωθεί, ακόμα κι αν αναφέραμε δεκάδες τέτοια παραδείγματα, θα αναφερθώ απλά σε τρία ονόματα Λατίνων. Ενός πολιτικού συγγραφέα και δυο ιστορικών (1) που περισώζουν ψήγματα σχετικών μαρτυριών, για δεοντολογικούς και μόνο λόγους. Ο Πλίνιος ο νεότερος (61-113) θετός γιος του Πλίνιου του πρεσβύτερου, ήταν Ρωμαίος συγγραφέας και συγκλητικός που έκανε χρέη αποικιακού κυβερνήτη, διοικώντας τη Βιθυνία του Πόντου, από το 111 μέχρι το 113. Σε μία επιστολή του, το 112, προς τον αυτοκράτορα Τραϊανό ζητά οδηγίες μεταχείρισης για μία νεοεμφανιζόμενη ομάδα δεισιδαιμόνων. Η λέξη «Χριστιανοί» για πρώτη φορά στην ιστορία λανσάρεται! Μετά από τις ανακρίσεις που διενεργεί ο Πλίνιος, να τι γράφει ξανά στο Ρωμαίο Αυτοκράτορα. «Με διαβεβαίωσαν ότι το μόνο παράπτωμά τους ήταν αυτό. Οι Χριστιανοί συνήθιζαν να μαζεύονται μία ορισμένη μέρα πριν βγει ο ήλιος ψάλλοντας ο ένας μετά τον άλλον ύμνο στο Χριστό, σαν να είναι θεός. Μετά ορκίζονταν, όχι να κάνουν έγκλημα, αλλά ότι δε θα κλέψουν, δε θα ληστέψουν και δε θα μοιχεύσουν… Δεν απέμεινε πόλη ή κόμη ή ακόμα και αγρός, που να μην εισέδυσε το μόλυσμά της. Οι ναοί των θεών μας ερημώθηκαν και εδώ και καιρό δεν προσφέρονται θυσίες σε αυτούς». (2) Αν κι ο λόγος φαίνεται πολύ εγκωμιαστικός ενώ θα έπρεπε να δείχνει την ταραχή του ρωμαίου διοικητή, ζητώντας οδηγίες αντιμετώπισης από τον αυτοκράτορα, δε θα σταθούμε στις όποιες επεμβάσεις που μάλλον και εδώ έκανε κάποιος χριστιανός αργότερα. Προφανώς όπως αναφέρει και ο Τερτυλλιανός η σύγχυση του Ρωμαίου διοικητή οφειλόταν στην ταραχή του από το μεγάλο αριθμό των οπαδών, που θεωρήθηκε ανησυχητικός. (3) Η απάντηση του Τραϊανού ήταν, αν και χωρίς να αναζητούνται (οι ένοχοι χριστιανοί) όταν συναντιούνται να τιμωρούνται αναλόγως! (4) Η απάντηση αυτή, όπως μπορεί εύκολα να αντιληφθεί ο αναγνώστης, δε συνάδει με την ερώτηση του Πλίνιου. Αν έτσι απάντησε ο Τραϊανός κάτι περισσότερο επιλήψιμο πρέπει αρχικά να...
The Myths of Jesus’ Childhood (by Dr. Robert Price)
No Account in Nazareth The earliest known gospel, Mark, has no tale to tell of Jesus before his baptism as an adult. There is nothing about a miraculous conception or birth, no angelic annunciation, no child prodigy stories such as we find in the other New Testament gospels. Considered as a historical figure (which despite all the mythology attaching to him, Jesus may have been), these is nothing at all odd that his early, private years should have nothing remarkable about them. But the more of a glorified mythic hero Jesus became in Christian imagination, his early life became a puzzle: if Jesus was from the very beginning a god on earth, what sort of childhood adventures must he have had? Surely the Son of the living God cannot have been merely cooling his heels in Nazareth all that time? The logic is precisely the same as that of Superman, Clark Kent, and Superboy. By Dr. Robert Price I am, as it happens, both a New Testament scholar and a huge comic book fan. Since comic books are the modern American myths, it is not surprising to find parallels between them and ancient myths. And these parallels can be quite helpful for understanding both literatures. In the present case, think of the first version of Superman. He came on the public scene as a superhero for the first time as an adult, in Action Comics, 1938, having whiled away his early years in Smallville. He took the alias Clark Kent and worked for the Daily Star (later the Daily Planet), then appeared publicly as Superman. His adventures proved so popular that he got a second title each month, Superman. But fans wanted even more, so a new title was added to answer the question many readers were asking: how can Kent keep the secret of his powers all those hours of every day at his desk, taking guff from Perry White and Lois Lane? Worse yet, how could he possibly have passed through childhood and adolescence without blabbing the secret of his super-abilities? The answer: he didn’t. Already in Smallville, according to the new, revisionist account, mild-mannered Clark Kent had countless adventures as Superboy. Eventually, the editors decided to push the whole thing back further, and we began reading the adventures of Superbaby! The same sequence occurs in the Jesus legend. From a half-historical story of Jesus as a teacher, healer, and exorcist, the early Christian imagination pushed back Jesus’ divine sonship to his childhood and birth and began filling in the gaps with new stories.(For that matter, as Wilhelm Wrede, Raymond E. Brown, John A.T....
Ιησούς Χριστός: Υπήρξε ποτέ;
Πριν από αρκετά χρόνια, όταν ζούσα μόνιμα στο εξωτερικό, άκουσα σε μια δημόσια συζήτηση ότι η ύπαρξη του Ιησού ως φυσικού προσώπου δεν είναι ιστορικά τεκμηριωμένη. Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν και ένας κληρικός, ο οποίος κανονικά θα έπρεπε να παρέμβει εξοργισμένος για να διορθώσει την τοποθέτηση του ασεβή προλαλήσαντα. Δεν συνέβη, όμως, τίποτα και η συζήτηση συνεχίστηκε σαν να μίλαγαν για την πιθανότητα ύπαρξης ενός μυθικού προσώπου, π.χ. του βασιλιά των Αθηνών Κόδρου. Του Στέλιου Φραγκόπουλου (Δρ.Μηχανικού, Ομότ. καθηγητή) Α’ μέρος Η σύγκριση είναι σίγουρα ετεροβαρής, γιατί ο Ιησούς αναφέρεται κάθε μέρα με ανθρώπινες και θεϊκές ιδιότητες από εκατομμύρια ανθρώπους και θεωρείται ο ιδρυτής μιας θρησκείας που έγινε παγκόσμια (με τα όπλα του ρωμαϊκού στρατού, βέβαια!), ενώ τον Κόδρο ελάχιστοι τον έχουν ακούσει. Έκτοτε αποφάσισα να ψάξω το θέμα συστηματικά, να αναζητήσω τις πηγές και τις ιστορικές μελέτες. Το έκανα και, τελικά, διαπίστωσα πάρα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, καταρχάς ότι και διάφοροι Έλληνες, επιφανείς μελετητές (Μπέγζος) της χριστιανικής ιστορίας αμφιβάλλουν ότι υπήρξε ως ιστορικό πρόσωπο ο Ιησούς. Για τη ζωή του Ιησού δεν υπάρχουν σημαντικές πληροφορίες, εκτός των Ευαγγελίων, τα οποία όμως, όπως όλα τα ιερά βιβλία των θρησκειών, δεν θεωρούνται έγκυρα ιστορικά συγγράμματα. Αλλά ακόμα και ανώτεροι εκκλησιαστικοί παράγοντες υποβαθμίζουν τη σημασία των Ευαγγελίων, αναφέροντας ότι: «Πηγή της πίστεώς μας δεν είναι τα Ευαγγέλια… αλλά η αποκαλυπτική αλήθεια… όπως καθορίστηκε και οριοθετήθηκε από τις Οικουμενικές Συνόδους» (μητροπολίτης Ναυπακτίας Ιερόθεος, ΤΟ ΒΗΜΑ, 15/4/2006). Αυτό σημαίνει ότι τίποτα σταθερό (γραπτό) δεν υπάρχει, παρά τις συνεχείς αναφορές σε λόγια που είπαν ο Ιησούς, ο Παύλος, ο Πέτρος κλπ. Για κάθε εποχή ισχύει λοιπόν αυτό που επιβάλλει η συγκυρία και εξυπηρετεί τον εκκλησιαστικό μηχανισμό. Έτσι, «η χριστιανική πίστη προσαρμόζεται στις συνθήκες και στα αιτήματα κάθε τόπου και κάθε εποχής» (προμετωπίδα θεολογικής Σχολής Πανεπ. Αθήνας) – τουτέστιν ο ορισμός του καιροσκοπισμού. Τα ιστορικά στοιχεία Οι λιγοστές πληροφορίες από εξωβιβλικές πηγές, όπως τα έργα των Σουητώνιου, Ιώσηπου και Τάκιτου ή το Ταλμούδ, δεν είναι σύγχρονες του Ιησού και αναφέρονται έμμεσα σ’ αυτόν, χωρίς να δίνουν αξιόλογες πληροφορίες, κυρίως όμως, θεωρούνται πολύ αμφίβολης εγκυρότητας. Καταρχάς, ο Φίλων ο Αλεξανδρινός (Philo Alexandrinus, ~20 π.Χ.- 54 μ.Χ.), Εβραίος φιλόσοφος με θαυμασμό προς τον ελληνικό πολιτισμό, ο οποίος είχε ενεργό ρόλο εκπροσώπησης των Εβραίων στη Ρώμη, έγραψε σημαντικά ιστορικά και φιλοσοφικά έργα, αλλά δεν αναφέρει τίποτα για τον Ιησού και τη διδασκαλία του, ενώ περιγράφει στα έργα του μέχρι και ασήμαντες λεπτομέρειες από τη ζωή των Ιουδαίων της εποχής του. Επίσης ο Τιβέριος Αλέξανδρος (Tiberius Iulius Alexander, ~10- ~70μ.Χ.), που ήταν στρατιωτικός και διοικητικός εκπρόσωπος της Ρώμης στην Ιουδαία και ανώτερος άρχοντας των Ιουδαίων στην Αίγυπτο, ανιψιός του προαναφερθέντος Φίλωνα, και επίσης συγγραφέας της ιουδαϊκής ιστορίας, δεν αναφέρει στα έργα...
What is Mythicism? (by Rene Salm)
The question is harder to answer than might first be suspected. I’ve been waiting a few years for the word “mythicist” to appear in dictionaries—applied, that is, to the Christ myth theory. To my knowledge, it hasn’t yet. “Mythicist” in mainstream dictionaries still refers to 1. a student of myths, or 2. an interpreter of myths. Wikipedia makes a disparaging nod in the direction of mythicism by calling it a “19th century theology.” Those who hold the view today are, presumably, passé. About a century ago, “mythicist” (Eng.) and “mythiste” (Fr.) did refer to those espousing the Christ myth theory. But thereafter the mythicist point of view was effectively forced out of discussion. Since the closing decades of the 20th century, mythicists have been slowly and laboriously clawing their way back into the discussion. Of course, we still aren’t quite there yet. Landmarks in the New Mythicism are largely anglo-American: the books of G. A. Wells in Britain (1970s -present), Doherty’s “The Jesus Puzzle” (1999/2009), Price’s books including “Deconstructing Jesus” (2000), Zindler’s “The Jesus the Jews Never Knew” (2003), and my “The Myth of Nazareth” (2008). The word “mythicist” is still neither used by, nor even known to, the majority of biblical scholars. It appears almost exclusively in discusssions by mythicists themselves, and they are relatively few in number. It is still very much a technical term on the fringe of biblical studies. At the beginning of the new millennium there was not even consensus on the form of the word: “mythist” or “mythicist.” The latter has prevailed, and “mythist” is sometimes used today more or less in caricature by those who seek to delegitimize Jesus mythicism. With the appearance of Bart D. Ehrman’s Did Jesus Exist? (2012) mythicism took a significant step closer to the mainstream of discussion. Ehrman’s book is (predicably) selling well and has functioned to bring Jesus mythicism before a general readership for the first time in history. DJE? seeks to defend the historicity of Jesus, but it has not been altogether successful if one judges by the varied reactions. As of this writing, the 92 customer reviews on amazon.com average out to three stars out of five—mediocre. The 80+ reviews by mythicists themselves, of course, are uniformly critical. With mythicism receiving more exposure, I recently took a closer look at the word and the ways in which it is being used. What I discovered was in some ways surprising. Semi-mythicism and euhemerism A mythicist is one who concludes that Jesus of Nazareth never existed and also that no human prophet lay at the origin of Christianity. That is how I define a “mythicist.”...
