Candida Moss: Σχεδόν ό,τι ξέρουμε για τα πρώιμα ευαγγέλια είναι λάθος
Της Candida Moss, καθηγήτριας της Καινής Διαθήκης και του πρώιμου χριστιανισμού στο πανεπιστήμιο του Birmingham / Μετάφραση για τους Έλληνες Μυθικιστές, Τάσος Καρανίκας Στα 1889, κατά την διάρκεια ανασκαφών στην πόλη Κόπτος της Αιγύπτου, οι αρχαιολόγοι ισχυρίστηκαν ότι πραγματοποίησαν μια εκπληκτική ανακάλυψη. Καθώς ερχόταν στο φως ένα σπίτι της ρωμαϊκής περιόδου, οι επιστήμονες πρόσεξαν πως ένας από τους τοίχους του ήταν κούφιος. Εντός του ανακάλυψαν έναν πάπυρο που είχε διαφυλαχθεί προσεκτικά για εκατοντάδες χρόνια. Το βιβλίο περιείχε τα γραπτά του ελληνόφωνου Εβραίου φιλοσόφου Φίλωνα της Αλεξάνδρειας. Το πιο εκπληκτικό ήταν ότι φύλλα του ευαγγελίου του Λουκά είχαν χρησιμοποιηθεί για να γεμίσουν το δερμάτινο εξώφυλλο του βιβλίου. Οι μελετητές που εξέτασαν το κείμενο συμπέραναν πώς τα γραπτά του Φίλωνα προέρχονταν από τον τρίτο αιώνα. Τα φύλλα του Λουκά, σύμφωνα με τον γνωστό παπυρολόγο του 20ου αιώνα, Colin Roberts, θα πρέπει να είχαν αντιγραφεί νωρίτερα από το έργο του Φίλωνα. Επειδή το βιβλίο είχε καταχωνιαστεί σε κάποια εσοχή του σπιτιού, ο Roberts επιχειρηματολόγησε πώς το βιβλίο θα πρέπει να τοποθετήθηκε εκεί είτε κατά την καταστροφή της πόλης από τον Διοκλητιανό στα 292 μ.α.χ.χ (μετά την απαρχή της χριστιανικής χρονολόγησης), είτε κατά τους Διοκλητιάνειους διωγμούς των χριστιανών μεταξύ 303-305 μ.α.χ.χ. Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο επιβίωσε. “Aυτό που ανακαλύψαμε τείνει να ανατρέψει όλα όσα ξέρουμε για την ιστορία της Καινής Διαθήκης” Κατά την εξέταση ορισμένων χειρογράφων στο Magdalene College στην Οξφόρδη, ο Roberts έκανε μια άλλη εξίσου σημαντική ανακάλυψη. Πιο συγκεκριμένα διέκρινε και άλλα τεμάχια παπύρου. Αυτή τη φορά από το ευαγγέλιο του Ματθαίου. Ο Roberts τα ταυτοποίησε ως προερχόμενα από τον ίδιο κώδικα (codex= ακαδημαϊκός όρος για τα αρχαία βιβλία με σελίδες), όπως τα φύλλα του Λουκά απο την Κόπτο. Δεν ήταν ασυνήθιστο στον αρχαίο κόσμο βιβλία να χωρίζονται σε κομμάτια και να διασπείρονται. Σύντομα και άλλοι μελετητές μπήκαν στη συζήτηση. Μερικά τεμάχια του “Ματθαίου” που βρέθηκαν στην Βαρκελώνη χρονολογήθηκαν και αποδόθηκαν στον ίδιο συγγραφέα, αλλά τώρα χρονολογούνται νωρίτερα, κάπου στον 2ο αιώνα. O Roberts υποστήριξε πως ήταν η απόδειξη για ένα βιβλίο που περιείχε τουλάχιστον δύο ευαγγέλια (Ματθαίου και Λουκά) και θα πρέπει να γράφτηκε λίγο πριν γραφτεί το μέρος του βιβλίου που καταχωνιάστηκε κατά τον Διοκλητιάνειο διωγμό. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1994, οι Times του Λονδίνου παρουσίασαν στο πρωτοσέλιδό τους μιας ιστορία σχετικά με την ανακάλυψη ενός χειρογράφου. Το άρθρο είχε τίτλο: “Ο Πάπυρος της Οξφόρδης: Ένα αρχείο αυτόπτη μάρτυρα για την ζωή του Ιησού”. Το κείμενο βασίστηκε στις μελέτες ενός Χριστιανού Γερμανού μελετητή, του Carsten Thiede, ο οποίος πίστευε πως τα τεμάχια από την Οξφόρδη και την Βαρκελώνη προέρχονταν από τον πρώτο μεταχριστιανικό αιώνα. Παρά τις αντιρρήσεις άλλων συναδέλφων του, η ιστορία έλαβε έκταση: o Thiede εξέδωσε ένα βιβλίο που προβλήθηκε στους New York Times και σε άλλα γνωστά ΜΜΕ. Την ίδια περίοδο, περισσότεροι σεβαστοί -και λιγότερο αμφιλεγόμενοι- μελετητές, υποστήριξαν πώς το βιβλίο ήταν ουσιαστικά μια συλλογή του 2ου...
Εκδοτικό γεγονός – Κυκλοφορούν στα ελληνικά τα “Ερείπια” του Volney!
Από το 2013, πρώτο έτος λειτουργίας του mythikismos.gr, ως Έλληνες Μυθικιστές κινούμαστε παράλληλα σε δύο ράγες. Αφενός παρουσιάζουμε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό -μέσα από ποικίλες δράσεις- όλες τις εξελίξεις αναφορικά με τις διεθνείς και εγχώριες αναζητήσεις για τον ιστορικό Ιησού (και άλλα Βιβλικά πρόσωπα) και αφετέρου κάνουμε απόπειρα να αναδείξουμε τις βαθιές ρίζες του εν λόγω ερευνητικού πεδίου μέσα στο χρόνο, παρουσιάζοντας έργα, δημοσιεύματα και γεγονότα από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν. Στεκόμενοι στο δεύτερο, μέσα από την αρθρογραφία μας έχουμε κάνει ιδιαίτερες αναφορές στην περίφημη Γαλλική Μυθικιστική Σχολή, που από τα χρόνια του Διαφωτισμού έσπειρε πρώτη τους σπόρους της αμφισβήτησης για την ιστορικότητα του Ιησού, αλλά και των ομοιοτήτων που παρουσιάζουν οι ευαγγελικές εξιστορήσεις του τελευταίου με άλλες προχριστιανικές θεότητες, αναδεικνύοντας την Αστροθεολογική προσέγγιση του όλου ζητήματος. Ο δημοφιλέστερος εκπρόσωπος της συγκεκριμένης τάσης υπήρξε ο Charles Francois Dupuis (1742-1809), με την έκδοση του “Origine de tous les Cultes, ou la Réligion Universelle”. Το 1998 οι εκδόσεις Ιδεοθέατρον εξέδωσαν στα ελληνικά το απόσπασμα εκείνο του έργου που παρουσιάζει έντονο μυθικιστικό ενδιαφέρον υπό τον τίτλο “Ερμηνεία του μύθου του Ήλιου που λατρεύθηκε με το όνομα του Χριστού”. Ο δεύτερος εκπρόσωπος της Γαλλικής Μυθικιστικής Σχολής υπήρξε ο Constantin François de Chassebœuf ή κόμης του Βολνέ ή απλά Βολνέ (1757-1820). Στον Βολνέ είχαμε αναφερθεί πρόσφατα με αφορμή την ανακάλυψη μιας άγνωστης μετάφρασης του έργου του “Φυσικός Νόμος” στα ελληνικά το 1828, γεγονός που καταδεικνύει ότι ο μεταφραστής του Κωνσταντίνος Πεντεδέκας ενδεχομένως να είχε έρθει σε επαφή με το κεφαλαιώδους σημασίας στην ιστορία των Μυθικιστικών -και όχι μόνο- ιδεών έργο του, “Les ruines ou Meditation sur les révolutions des Empires” (“Τα Ερείπια ή Συλλογισμοί επί της εναλλαγής των αυτοκρατοριών”), που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1789 (αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Βολνέ κυκλοφόρησε τα “Ερείπιά” του λίγο πριν το “Origine de tous les Cultes”, παρόλα αυτά χρησιμοποίησε ένα προσχέδιο του έργου του Dupuis, ταυτιζόμενος ουσιαστικά με το μεγαλύτερο κομμάτι των συμπερασμάτων του επί των θρησκευτικών ζητημάτων). Τα “Ερείπια” αποτέλεσαν έναν ύμνο στις ιδέες του Διαφωτισμού. Το κεντρικό τους νόημα είναι ότι η ευημερία των αυτοκρατορίων είναι άμεσα συνυφασμένη με την ποιότητα της Παιδείας που δίνουν οι εκάστοτε κυβερνήτες στους πολίτες τους. Στο βιβλίο ο αναγνώστης θα συναντήσει κεφάλαια που θίγουν ζητήματα και φιλοσοφικούς προβληματισμούς όπως την παρουσία του ανθρώπου στο σύμπαν, τις απαρχές της κοινωνίας, την προέλευση των κυβερνήσεων και των νόμων, τον φόβο και τις συνωμοσίες των τυρράνων, την αναζήτηση της αλήθειας, τις πηγές των δεινών στις κοινωνίες, καθώς επίσης και ερωτήματα σχετικά με την πιθανή μελλοντική βελτίωση του ανθρώπινου γένους. Ξεχωριστή, όμως, αναφορά γίνεται και στο πρόβλημα των θρησκευτικών αντιφάσεων. Ο Βολνέ κάνει εκτενή αναφορά στην προέλευση και...
Ο Μυθικισμός στα “Αιρετικά” της Documento
Αποτέλεσε δίχως αμφιβολία την ευχάριστη και αναπάντεχη έκπληξη του καλοκαιριού. Την Κυριακή 12 Αυγούστου, η εφημερίδα Documento κυκλοφόρησε στο φύλλο των προσφορών της τον τόμο “Τα αιρετικά Νο3”, συγγραφέας του οποίου αποτέλεσε ο δημοσιογράφος Ζήσης Καραβάς. Το βιβλίο μας τράβηξε την προσοχή από τα πρώτα δημοσιεύματα που διαφήμιζαν την επικείμενη έκδοσή του (το προβάλλαμε μάλιστα και μέσα από τη σελίδα μας στο facebook), μιας και στα “χτυπήματα” του εξωφύλλου του παρουσιάζονταν θέματα που άπτονται της μυθικιστικής έρευνας, με τίτλους όπως “Οι κατασκευές των κομβικών χριστιανικών εορτών” και “Ο Χριστός που γεννήθηκε π.Χ”. Ήταν τεράστια η έκπληξή μας όταν παίρνοντας στα χέρια μας την εφημερίδα και ρίχνοντας μια ματιά στα περιεχόμενα του τόμου των “Αιρετικών”, διαπιστώσαμε ότι επρόκειτο για μία εργασία 106 σελίδων με τεράστιο ενδιαφέρον για τους ερευνητές του Μυθικισμού. Η έκπληξή μας αυτή έγινε ακόμα μεγαλύτερη, όταν αντιληφθηκαμε ότι το έκτασης 28 σελίδων “Επίμετρο” της συγγραφικής αυτής εργασίας, αποτελεί ουσιαστικά μία παρουσίαση ποικίλων τάσεων του ρεύματος του Μυθικισμού, από τις έριδες των πρωτοχριστιανικών χρόνων, έως την παράθεση των κοινών αρχετυπικών στοιχείων του Ιησού με μια σειρά από μυθικά και ιστορικά πρόσωπα. Μάλιστα ο συγγραφέας φροντίζει να κάνει συχνότατες αναφορές στους όρους “Μυθικισμός” ή “Μυθικιστές”, ένα γεγονός εξόχως σημαντικό, μιας και συνδέεται άμεσα με την περαιτέρω διάδοση και εδραίωσή τους σε (προοδευτικούς) ερευνητικούς κύκλους της χώρας μας που ασχολούνται ή ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους ζητήματα. Άξιο αναφοράς το γεγονός ότι ο κ. Καραβάς δόμησε σχεδόν ολόκληρο το Επίμετρό του επάνω στη μελέτη του δημοσιογράφου-συγγραφέα Μηνά Παπαγεωργίου, “Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού: Το ρεύμα των Μυθικιστών” (εκδ. Δαιδάλεος), παρουσιάζοντας τις απόψεις σχεδόν όλων των συνεντευξιαζόμενων που προβάλλονται στην εν λόγω δημοσιογραφική έρευνα (χαρακτηριστικά αναφέρουμε τις/τους Χαρίτα Μήνη, D.M Murdock, Maria Dzielska, Earl Doherty, Fransesco Carotta, Lena Einhorn κ.α). Η κυκλοφορία του τόμου “Αιρετικά Νο3” με την Documento αποτέλεσε μια κεφαλαιώδους σημασίας εξέλιξη στη σύγχρονη ιστορία του εν Ελλάδι Μυθικιστικού κινήματος. Πρόκειται για την πρώτη ελληνική εφημερίδα του “προοδευτικού τόξου” που αφιέρωσε τόσο χώρο από τις σελίδες της για την ανάδειξη των θέσεων του Μυθικιστικού ρεύματος (παρουσιάζοντας, μάλιστα, ορισμούς, πρόσωπα και συγγραφικά έργα), γεγονός που “επικοινώνησε” τα ερευνητικά μας ενδιαφέροντα σε ακόμη περισσότερους συμπατριώτες μας. Η έκδοση αυτή είναι δεδομένο ότι θα αποτελέσει την αρχή για αντίστοιχα μελλοντικά αφιερώματα σε mainstream ΜΜΕ, μιας και ο πλούτος των σχετικών πληροφοριών και προβληματισμών που θα μπορούσαν να μεταδοθούν σε ένα ευρύτερο -και διψασμένο για γνώση- κοινό στη χώρα μας, είναι πραγματικά ανεξάντλητος....
Αναζητώντας τον ιστορικό Ιησού: Νέα υποτιτλισμένη σειρά βίντεο
Το youtube κανάλι RealityvsMyth Gr είναι ήδη γνωστό στους φίλους του mythikismos.gr τα τελευταία χρόνια, λόγω των εξαιρετικών υποτιτλισμένων στα ελληνικά βίντεο, με έντονο μυθικιστικό ενδιαφέρον, που παρουσιάζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Η σειρά βίντεο του Βρετανού Μυθικιστή Kenneth Humphreys, αλλά και οι ομιλίες/συνεντεύξεις του Αμερικανού Μυθικιστή Richard Carrier έχουν ήδη σημειώσει χιλιάδες προβολές από ενδιαφερόμενους με τα ζητήματα αυτά συμπατριώτες μας. Αυτή την περίοδο, το κανάλι βρίσκεται στη διαδικασία “ανεβάσματος” μιας εξίσου ενδιαφέρουσας και χρήσιμης στους Έλληνες Μυθικιστές σειράς, υπό τον γενικό τίτλο “Αναζητώντας τον ιστορικό Ιησού”. Τα ολιγόλεπτα υποτιτλισμένα βίντεο της συλλογής αυτής, αποτελούν ουσιαστικά μία σύνθεση αποσπασμάτων από ομιλίες και δηλώσεις αναγνωρισμένων ακαδημαϊκών και ανεξάρτητων ανά τον κόσμο μελετητών, αναφορικά με την αμφισβήτηση της ιστορικότητας του Ιησού ή με ζητήματα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό το ερευνητικό πεδίο. Έτσι ο θεατής κατανοεί από πρώτο χέρι την έκταση που έχει πάρει στο εξωτερικό το εν λόγω debate, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες με τις έντονες ανακατατάξεις που παρατηρούνται εντός του ακαδημαϊκού κόσμου σχετικά με την ιστορική αξιοπιστία της Βίβλου. Επιπρόσθετα ενισχύει το Μυθικιστικό “οπλοστάσιο”, στις περιπτώσεις εκείνες όπου οι υποστηρικτές της ιστορικότητας αποπειρώνται να κάνουν -έστω και ανεπιτυχώς τις περισσότερες φορές- την περίφημη “επίκληση στην αυθεντία”. Παρακολουθήστε τα έξι πρώτα βίντεο της σειράς “Αναζητώντας τον ιστορικό Ιησού” στους εξής συνδέσμους: Α’ μέρος – Ποιος έγραψε ό,τι ξέρουμε για τον Ιησού; Β’ μέρος – Ο πρωτοχριστιανισμός και η σχέση του με τον Ιουδαϊσμό Γ’ μέρος – Είναι το πάθος και η ανάσταση αξιόπιστες αφηγήσεις; Δ’ μέρος – Ο Ιησούς είναι ένα αμάγαλμα εβραίων προφητών Ε’ μέρος – Παύλος και Ιησούς Στ’ μέρος – Πώς φτιάχτηκε ο Κανόνας της Καινής...
Οι πηγές του 2ου αιώνα για τον Ιησού (Σειρά άρθρων – Μέρος πέμπτο)
(Η δημοσίευση αυτή είναι τμήμα της σειράς δημοσιεύσεων περί της Ιστορικότητας του Ιησού. Διαβάστε το πρώτο μέρος για τα κριτήρια ιστορικότητας πατώντας εδώ, το δεύτερο περί Ιώσηπου πατώντας εδώ, το τρίτο μέρος περί Σλαβονικού Ιώσηπου πατώντας εδώ και το τέταρτο μέρος για τους “ανταγωνιστές Μεσσίες” του Ιησού πατώντας εδώ). Μέχρι στιγμής, είδαμε τις αναφορές του 1ου αιώνα σε δύο δημοσιεύσεις, που όλες έχουν να κάνουν με τον Ιώσηπο. Επίσης, είδαμε την εμφάνιση στην περιοχή πολλών χριστών και μεσσιών, που με κηρύγματα, προφητείες, επαναστάσεις προέτρεπαν τον κόσμο να μετανοήσει (να κρατηθεί μακρυά από τα ελληνορωμαϊκά ήθη που είχαν κατακλύσει την περιοχή) και να επαναστατήσει. Ήδη με το που μπαίνει ο νέος αιώνας έχουμε 70 χρόνια διαφορά από τα γεγονότα, δηλαδή μπαίνουμε στην 4η γενιά από την εποχή του 1-30 κ.ε. της γενιάς ta μέλη της υποτίθεται θα ήταν αυτόπτες μάρτυρες των συμβάντων που μας ενδιαφέρουν, και έχουν επίσης μεσολαβήσει δύο πόλεμοι και πολλές αναταράξεις στην περιοχή της Ιουδαίας. Του Φιλίστωρα, Ιστορικού 1. Ο Πλίνιος ο Νεώτερος, ανιψιός του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, δικηγόρος, συγγραφέας, δικαστής, μας δίνει την πρώτη ιστορική απόδειξη της παρουσίας κάποιας ομάδας ανθρώπων που αυτοαποκαλούνταν “χριστιανοί”. Το συμβάν έγινε όταν έπεσε πάνω σε αυτή την ομάδα που προφανώς του ήταν άγνωστη και αισθάνθηκε την ανάγκη να πάρει την γνώμη της κεντρικής Διοίκησης, του ίδιου του αυτοκράτορα για το πώς θα πρέπει να τους συμπεριφερθεί. Αυτό έγινε όταν ήταν αυτοκρατορικός διοικητής (legatos) στην Βιθυνία του Πόντου, και είναι αποτυπωμένο στην αλληλογραφία του με τον αυτοκράτορα Τραϊανό το 112 κ.ε.. Η αλληλογραφία αυτή φαίνεται ότι δημοσιεύθηκε το 117 αφού πέθανε, από κάποιον φίλο του. Στην ουσία τόσο ο Πλίνιος όσο και ο Τραϊανός δεν φαίνεται να έχουν ξανακούσει το όνομα αυτό και η όλη εμπειρία για αυτούς δείχνει να είναι πρωτόγνωρη. Εδώ ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: “Όλοι λατρέψανε το άγαλμά σου [Αυτοκράτορα] και τα αγάλματα των θεών και ταυτόχρονα καταριούνταν το όνομα του Χριστού. Παραδέχθηκαν ολόκληρη την ενοχή τους ή το σφάλμα τους, που ήταν ότι μια συγκεκριμένη ημέρα, πριν ξημερώσει, συναντιόντουσαν και απηύθηναν ένα είδος προσευχής στον Χριστό ως σε θεότητα και δενόντουσαν με βαρύ όρκο, όχι για κάποιο κακό σκοπό, αλλά [ορκίζονταν] να μην κάνουνε ποτέ κάποια απάτη ή μοιχεία, να μην πούνε ποτέ ψέματα, ούτε να προσδώσουν την εμπιστοσύνη κάποιου· και μετά είχαν έθιμο να χωρίζονται και μετά να ξανασυγκεντρώνονται για να φάνε από κοινού ένα αθώο γεύμα. Μετά τη διαταγή μου που απαγόρευε τις συναθροίσεις, όπως με διέταξες, σταμάτησαν αυτό το έθιμό τους.” (“Epistularum Libri Decem”, Βιβλίο X, XCVII ή 96 (στ. 6-7), από το onthewaytoithaca). Εδώ δεν έχουμε καμιά πληροφορία για τον “Χριστό” και τι ακριβώς νοηματοδοτεί, αυτό που μας λέει όμως είναι ότι υπάρχουν κάποιοι που αυτοπροσδιορίζονται ως “χριστιανοί” που προσεύχονται σε κάποιον...
