Posted By Greek Mythicists on Oct 29, 2018 | 1 comment

“Ο Βίος του Απολλώνιου απ’τα Τύανα…είναι ένα κείμενο που αποτελείται από οκτώ βιβλία γραμμένα στα αρχαία ελληνικά απο τον Φιλόστρατο (c. 170-c 245 μ.α.χ.χ). Λέει την ιστορία του Απολλώνιου του Τυανέα (c 15-c 100 μ.α.χ.χ), ενός Πυθαγόρειου φιλοσόφου και δασκάλου”

Εκτός απο το να διδάσκει την σοφία κατά την διάρκεια των ταξιδιών του, λέγεται πως ο Απολλώνιος έκανε και αρκετά θαύματα (εξορκισμούς, αναστάσεις νεκρών) ακόμα και εμφανίσεις στους οπαδούς του μετά τον θάνατό του.

Tου Neil Godfrey, συντονιστή του Vridar.org – μετάφραση στα ελληνικά, Τάσος Καρανίκας

Ακολουθούν κάποιες επισημάνσεις από μια μεγάλη συμβολή στην μελέτη αυτής της μορφής, τις μελέτες της Maria Dzielska ( Apollonius of Tynan in Legend and History. Roma: L’Erma di Bretschneider, 1986) που έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2018 (σ.μ στα ελληνικά βλ. τα βιβλία της αφιερωμένα στον Απολλώνιο τον Τυανέα και την Υπατία που κυκλοφόρησαν από τις εκδ. Ενάλιος, καθώς επίσης και τη συνέντευξη που παραχώρησε στον Μηνά Παπαγεωργίου για τις ανάγκες του βιβλίου “Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού”, εκδ. Δαιδάλεος).

Tο είδος

Στην περίπτωση του ιστορικού Ιησού οι μελετητές εξετάζουν το είδος (της γραμματείας) των ευαγγελίων. Κατά τον ίδιο τρόπο οι ιστορικοί θέτουν ερωτήματα για τις αναφορές στον Απολλώνιο:

Οι μελετητές αναρωτιούνται για τον αληθινό χαρακτήρα αυτού του έργου: Τι είδους βιογραφία είναι, αν είναι μια Ηλιοδώρια ρομαντική ιστορία, μια ρομαντική αγιογραφία ή κατά τον J. Palm, ένα ντοκιμαντερίστικο ρομάντζο. (Dzielska, σελ.12).

Οι πηγές

Αντίθετα με τα ευαγγέλια, ο Βίος του Απολλώνιου αναφέρει πηγές. Μακάρι και τα ευαγγέλια να έκαναν το ίδιο! Η πρωταρχική πηγή του βιογράφου, του Φιλόστρατου, είναι ο Δάμις, ο στενός ακόλουθος του Απολλώνιου, και θα έλεγε κανείς πως αν είχαμε έστω και ένα ευαγγέλιο που να ισχυρίζονταν πως βασίζεται στην μαρτυρία του Πέτρου, τότε αρκετά ζητήματα για την αξιοπιστία των ευαγγελίων θα είχαν τακτοποιηθεί. Aλλά παραδόξως αρκετοί ιστορικοί δεν πιστεύουν πως ο Δάμις υπήρξε πραγματικά και ο Φιλόστρατος απλά τον επινόησε για να προσδώσει αξιοπιστία και αυθεντικότητα στο αφήγημά του.

H Dzielska ξεδιαλέγει τον ένα ιστορικό που υπέθεσε (αφελώς και χωρίς ξεκάθαρες αποδείξεις) πως ο Δάμις υπήρξε.

“Επιπλέον, ο Grosso υποθέτει πως ο Δάμις όντως υπήρξε” (σελ 12).

Τα Υπομνήματα του Δάμι αποτελούσαν πάντα ένα μεγάλο πρόβλημα στην μελέτη του Φιλόστρατου. Οι μελετητές έχουν αναρωτηθεί για το αν οι αναμνήσεις ήταν απλά ένα αποκύημα της φαντασίας του Φιλόστρατου ή αν όντως αποτελούν τις σημειώσεις ενός συγκεκριμένου μαθητή του Απολλώνιου. Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί όχι μόνο από ειδικούς στην αρχαία γραμματεία, αλλά και από ιστορικούς. Προσωπικά θεωρώ πως ο Δάμις είναι μια φανταστική μορφή και οι αναμνήσεις του μια επινόηση του Φιλόστρατου…

Χρησιμοποιώντας όλα τα λογοτεχνικά μέσα, ο Φιλόστρατος προσπαθεί να υποστηρίξει πως όλες οι περιγραφές του “Δάμι” είναι ιστορικά έγκυρες. Τώρα όσον αφορά τις άλλες πηγές, είτε τις κατακρίνει (l 3) είτε τις απορρίπτει με μια σύντομη αναφορά. (l 3; 12). Eίναι ακριβώς αυτή η στάση του απέναντι στον “Δάμι” που μας κάνει να πιστεύουμε πως ο Φιλόστρατος είναι η πραγματική πηγή αυτών των αναμνήσεων. (σελ 19-20)

Μια εξέταση των ιστορικών λεπτομερειών που υποτίθεται πως προέρχονται από τον Δάμι, οδήγησε αρκετούς μελετητές στο συμπέρασμα πως δεν είναι τίποτα παραπάνω απ’αυτά που ήδη υπήρχαν στα έργα του Τάκιτου, του Φλάβιου Ιώσηπου, του Σουητώνιου και του Δίωνα Κάσσιου. Μια πραγματικά ανεξάρτητη πηγή θα μας έδινε πιο ανεξάρτητες πληροφορίες. Υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες που κινούν τις υποψίες για την πραγματικότητα του Δάμι, αλλά θα προχωρήσουμε παρακάτω.

Ξεχωρίζοντας την ιστορία απο την μυθοπλασία

Yπάρχει ένας μεγάλος αριθμός βιβλικών μελετητών που προσπαθούν να μας πείσουν πως τα ευαγγέλια είναι αξιόπιστες πηγές λόγω των γεωγραφικών, κοινωνικών και πολιτικών λεπτομερειών που είναι απόλυτα συνεπείς με τον κόσμο της εποχής.

Συγκρίνετε μ’αυτό που πιστεύουν οι ιστορικοί της αρχαιότητας γι’αυτό το είδος επιχειρήματος:

O Βowie έχει δίκιο όταν προτείνει πως η αντιστοιχία των ιστορικών αναφορών στον ΒΑ ( Βίο του Απολλώνιου) με τα ιστορικά γεγονότα του πρώτου αιώνα δεν αποδεικνύει την ιστορικότητα των γεγονότων του βίου του Απολλώνιου όπως καταγράφονται στον ΒΑ. (σελ 13)

Τα ευαγγέλια θεωρούνται ως θεολογικές απεικονίσεις του Ιησού. Μόνο οι χριστιανοί απολογητές τα εκλαμβάνουν ως ιστορικά ακριβείς περιγραφές. Παρόμοια με τον βιογράφο του Απολλώνιου: Ο Φιλόστρατος, σαν άνθρωπος των γραμμάτων και σοφιστής, γεμάτος πάθος για την ελληνική ρομαντική γραμματεία και ρητορική, δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για τον ιστορικό Απολλώνιο… Eπρεπε να επινοήσει αυτή την φιγούρα εκ νέου. Επιστρατεύοντας όλη την λογοτεχνική φαντασία του, μετέτρεψε έναν σεμνό Καππαδόκη μύστη σε μια εντυπωσιακή μορφή, γεμάτη ζωή, πολιτικά επιφανή αλλά και εξωφρενική. (σελ 14)

Οι βιβλικοί μελετητές χρησιμοποιούν κριτήρια αυθεντικότητας ή θεωρίες πάνω σε μοντέλα ανάμνησης, προκειμένου να ανακαλύψουν τα σημεία των ευαγγελικών αφηγήσεων που είναι ιστορικά πιθανά και να τα διαχωρίσουν απ’τις θεολογικές ή μυθολογικές επιστρώσεις. Οι ιστορικοί της αρχαιότητας, εντούτοις, είναι πολύ δυσκίνητοι με την χρήση αυτών των εξελιγμένων τεχνικών για τις άλλες φιγούρες της αρχαιότητας και βασίζονται ακόμα στην επιβεβαίωση των ανεξάρτητων πηγών: Στην παρούσα εργασία, όπου ο Απολλώνιος αντιμετωπίζεται τόσο ως μια ιστορική φιγούρα που έδρασε σε συγκεκριμένο χρόνο και γεωγραφική περιοχή, όσο και ως μια λογοτεχνική μορφή, έτσι είναι υποχρέωση μου να αναφέρομαι συνεχώς και στις εργασίες αυτών που τον θεωρούν αποκλειστικά ως μια λογοτεχνική φιγούρα…Θεωρώ πως αυτό το υλικό (σ.μ. για τον ιστορικό Απολλώνιο) είναι ιστορικά αξιόπιστο μόνο όταν βρίσκει επιβεβαίωση σε άλλες λογοτεχνικές και ιστορικές πηγές. (σελ. 14-15)

Μυθοπλασία με το πρόσχημα της Ιστορίας/Βιογραφίας

Μιλήσαμε για τις πηγές του Φιλόστρατου. Ο τελευταίος μας δίνει μια πλήρη αναφορά για τον Απολλώνιο, πλούσια σε λεπτομέρειες, τόσο όσον αφορά τις πηγές του όσο και τις τοποθεσίες και την χρονολόγηση στο αφήγημά του. Μερικοί βιβλικοί μελετητές έχουν υποστηρίξει πως η αφηγηματική λεπτομέρεια είναι ένδειξη ιστορικής ανάμνησης ή αναφοράς αυτοπτών μαρτύρων. Όχι όμως όλοι. Ο ιστορικός οφείλει να έχει καθαρό πεδίο όταν διαβάζει ένα απόσπασμα σαν ιστορία που διαχωρίζεται απο την φαντασία: Γιατί τότε να μην αναγνωρίσουμε την ιστορικότητα, ας πούμε, της ρομαντικής ιστορίας της δίκης του βασιλιά Αρταξέρξη απο τον Χαιρέα, όπως περιέχεται στην ιστορία του Χαρίτωνα για τον Χαιρέα και την Καλλιρόη ή την ιστορία του Ιάμβλιχου για τον κακό βασιλιά Γάρμο που κατεδίωξε τον ήρωα και την ηρωίδα στο έργο του “Βαβυλωνιακά”;

Oι ιστορικές περιπέτειες που παρουσιάζονται από τον “Δάμι” διαφέρουν απο εκείνες του Ιάμβλιχου στα Βαβυλωνιακά, μόνο και μόνο επειδή αποτελούν μια πλαστογραφία που συνετέθη από την ακριβή αφήγηση του χρονικογράφου. (σελ 24)

Αρχική πηγή: Vridar.org