Ιστορικότητα του Ιησού και κριτήρια ιστορικότητας (Σειρά άρθρων – Μέρος πρώτο)
Τί είναι αυτό που μας δείχνει αν κάτι είναι ιστορικό ή όχι; Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο Διγενής Ακρίτας, ο βασιλιάς Αρθούρος, ο Σωκράτης, η μάχη του Μαραθώνα, τα Χόμπιτς ήταν υπαρκτά πρόσωπα ή συμβάντα, αποτέλεσμα μυθικής διεργασίας, μυθοπλασίας ή συνδυασμός τους; Πώς κρίνουμε ότι κάτι που αναφέρεται στο παρελθόν είναι αληθές, μερικώς αληθές ή καθόλου; Και το σημαντικό στην περίπτωσή μας, πώς θα κρίνουμε το αν πραγματικά υπήρξε ο Ιησούς των Ευαγγελίων; Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Η ιστορικότητα ενός προσώπου ή συμβάντος εξαρτάται από κάποια κριτήρια. Όσο τα κριτήρια αυτά απουσιάζουν, τόσο το πρόσωπο ή το συμβάν αυτό χωλαίνει ιστορικά. Σήμερα, με τον καταιγισμό ειδήσεων από το Διαδίκτυο και την άκριτη αναδημοσίευσή τους, γίνεται όλο και πιο σημαντικό να τοποθετούμαστε συνέχεια κριτικά στην κάθε δημοσίευση, αφού έχει αποδειχθεί ότι η κάθε είδηση δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Είναι λοιπόν σημαντικό να αναρωτηθούμε, τί κάνει την είδηση αξιόπιστη και σε πιο βαθμό. Φυσικά, εδώ θα μιλήσουμε για θέματα ιστορίας, δηλαδή του παρελθόντος, που είναι δύσκολο να βρούμε αυτόπτες μάρτυρες για να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν την αλήθεια ενός προσώπου ή πράγματος. Κριτήρια ιστορικότητας Το βασικό κριτήριο για την ιστορικότητα προσώπου ή συμβάντος του παρελθόντος, είναι να υπάρχουν αρκετοί ανεξάρτητοι αυτόπτες μάρτυρες, να καταγραφεί η εμπειρία τους, να έχουν αρκετά κοινά στοιχεία και να βρεθούν τα κείμενα αυτά. Αν λόγω παλαιότητας τα κείμενα αυτά δεν υπάρχουν, να υπάρχουν αρκετές ανεξάρτητες δευτερογενείς πηγές, που δεν είδαν μεν, αλλά αναμετέδωσαν κάποιες από αυτές, προφορικές ή γραπτές, και αυτές αν και προέρχονται από διαφορετικές διαδρομές και διαφορετικούς ανεξάρτητους αναμεταδότες, να συμπίπτουν σε κάποιο βαθμό. Είναι προφανές, ότι όσο πιο κοντά χρονικά είναι οι πρωτογενείς ή οι δευτερογενείς αυτές πηγές στο συμβάν και οι μαρτυρίες ταυτίζονται, τόσο αυτό θεωρείται πιο ιστορικό, ενώ όσο η χρονική απόσταση μεγαλώνει, και οι μαρτυρίες διαφέρουν, τόσο η ιστορικότητα χωλαίνει. Τέλος, να υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που να αποδεικνύουν κάτι από τα λεγόμενα. Όσο το συμβάν ή το πρόσωπο είναι και πιο σημαντικό ή επηρεάζει μεγάλη μερίδα ανθρώπων, τόσο τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να είναι και περισσότερα και πιο άμεσα και τα ευρήματα να επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα. Ακολουθεί ο έλεγχος των πηγών που είναι το ίδιο σημαντικός… Ποιός είναι ο συγγραφέας της κάθε είδησης; Είναι γνωστός; Τί ξέρουμε για την ιδεολογία του σε σχέση με το συμβάν ή το πρόσωπο που ιστορεί; Τί ξέρουμε για το θρησκο-κοινωνικό του υπόβαθρο; Τί ξέρουμε για την αξιοπιστία του σε σχέση με άλλα συμβάντα; Αν δεν είναι αυτόπτης μάρτυρας, αναφέρει τις πηγές του και αυτές φαίνονται αξιόπιστες; Η μαρτυρία ή η είδηση ενός τυχαίου προφανώς δεν έχει την ίδια βαρύτητα με έναν γνωστό και καταξιωμένο ιστορικό. Αν η ιδεολογία του είναι ξεκάθαρη υπέρ του προσώπου ή του συμβάντος, είναι...
Διαφήμιση με άρωμα Μυθικισμού από τη Nova
Αναπάντεχη έκπληξη από τη συνδρομητική πλατφόρμα της Nova, που εδώ και μερικά 24ωρα κυκλοφορεί ένα αρκετά… τολμηρό -για τα ελληνικά δεδομένα- τηλεοπτικό σποτ, με σαφείς Μυθικιστικές προεκτάσεις. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της διαφημιστικής της καμπάνιας με κεντρικό πρόσωπο τον ηθοποιό Αλέξανδρο Μυλωνά -που ενσαρκώνει τον… ιουδαιοχριστιανικό θεό- και εν όψει της αποψινής (4/3) απονομής των βραβείων Όσκαρ, η Nova τοποθετεί τον πρωταγωνιστή της επί σκηνής, με το χρυσό αγαλματίδιο στα χέρια του. Εκεί ο… θεός επιλέγει να ευχαριστήσει τους σεναριογράφους (!) του Λουκά, Μάρκο, Ιωάννη και Ματθαίο, υπονοώντας εμμέσως πλην σαφώς ότι οι εξιστορήσεις των 4 Ευαγγελίων έχουν επί της ουσίας να κάνουν με μία φανταστική σύλληψη των συγγραφέων τους, όπως δηλαδή συμβαίνει στα κινηματογραφικά δρώμενα, και όχι με μία ιστορική καταγραφή των γεγονότων που περιγράφουν. Παρακολουθήστε το νέο διαφημιστικό σποτ της Nova πατώντας...
The Gospel of Mark As A Greek Tragedy (by Tim Claason)
It has been observed since the mid-20th century that the earliest Synoptic Gospel, Mark, follows the framework of Greco-Roman tragedy. The first attention I can find paid to this topic was in 1977, in Bilezikian’s The Liberated Gospel and some 24 years earlier in the same author’s doctoral dissertation. The pattern is quite clear: sparse dialog, frequent scene changes, narration, passion. I recommend Ken Humphreys’ Youtube video on this topic as an introduction. Picture this: you are a late 1st or early 2nd century mystery cult member. The mystery to which you belong, the Christian mystery, is more compatible with your worldview than other mysteries; those other mysteries (and their Demigods) lack the personal touch your mystery touts. You regularly meet with other members of your local mystery community, and you are aware of, by name or reputation, prominent members of surrounding communities. Many Christians are slaves…maybe you are too. The drudgery of life is interrupted by your daily morning routine of worshiping toward the sun. Amplifying your woes, if you’re caught, you’ll either be whipped, imprisoned or killed. Then the news comes! The most famous proprietor of this mystery — the man who saunters around the Eastern Roman empire sharing the Good News, with sheer disregard for his own tremendous risk — is coming to your town, in Bythnia in Roman Asia, the geographic space known today as central Turkey. This regional celebrity has developed his system well: he goes from town-to-town, with props, wardrobe changes, and a crew of about a half dozen others. In this sense, the celebrity is borrowing a well-developed trope within the mystery schools. Dramatic depictions were common in the mysteries. His most notable compatriot is an unexpectedly high-ranking woman in the mystery who simultaneously identifies as the archetypal mother and wife. She goes by multiple names, including Helen and Mary. The charismatic leader makes curious claims, such as remembering previous lives and experiences in higher realms (Against Heresies i.25.1, i.25.4, Galatians 4:19). He claims to have been born under odd circumstances, a miscarriage (1 Corinthians 15:7-8). He also claims to possess a special spirit (1 Corinthians 2:12) which gives him amplified power of proselytization. He usually brings a several-hundred word letter addressed to members of the community. At some point during his stay, with his band of co-conspirators (and some local community involvement), he enacts a dramatic depiction which culminates in the crucifixion of one of the featured players – not him, though. There is a feature in the play that did not translate to canonical paper. To the audience members, the point could not be clearer. A little past the midpoint of the play (Mark 9:35-40), one of...
Η επινόηση του Ιωσήφ από την Αριμαθαία
Πλησιάζοντας το χριστιανικό Πάσχα, θα ασχοληθούμε με μια μικρή λεπτομέρεια που έχει σχέση με τις μέρες αυτές. Στο βιβλικό κείμενο μετά την σταύρωση του Ιησού εμφανίζεται και στα τέσσερα Ευαγγέλια, ένα πρόσωπο με μικρή δράση, αλλά σημαντική όπως φαίνεται για την ολοκλήρωση του σεναρίου. Ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας. Του Φιλίστωρος, Ιστορικού Ας δούμε τα σχετικά κείμενα ξεκινώντας από τον αρχαιότερο του Μάρκου: “42 Καὶ ἤδη ὀψίας γενομένης, ἐπεὶ ἦν παρασκευή, ὅ ἐστι προσάββατον, 43 ἐλθὼν Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας, εὐσχήμων βουλευτής, ὃς καὶ αὐτὸς ἦν προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. 44 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἐθαύμασεν εἰ ἤδη τέθνηκε, καὶ προσκαλεσάμενος τὸν κεντυρίωνα ἐπηρώτησεν αὐτὸν εἰ πάλαι ἀπέθανε· 45 καὶ γνοὺς ἀπὸ τοῦ κεντυρίωνος ἐδωρήσατο τὸ σῶμα τῷ Ἰωσήφ. 46 καὶ ἀγοράσας σινδόνα καὶ καθελὼν αὐτὸν ἐνείλησε τῇ σινδόνι καὶ κατέθηκεν αὐτὸν ἐν μνημείῳ ὃ ἦν λελατομημένον ἐκ πέτρας, καὶ προσεκύλισε λίθον ἐπὶ τὴν θύραν τοῦ μνημείου.” (Κατά Μάρκον, 15: 42). Εὐσχήμων=ευπρεπής, αξιοπρεπής. Βουλευτής=Μέλος του Μεγάλου Σανχεντρίν. Μόνο που ο ευπρεπής αυτός βουλευτής δεν έφερε αντίρρηση στην καταδίκη του Ιησού σε θάνατο, αφού λίγο πριν ο ίδιος Ευαγγελιστής γράφει: “64 ἠκούσατε πάντως τῆς βλασφημίας· τί ὑμῖν φαίνεται; οἱ δὲ πάντες κατέκριναν αὐτὸν εἶναι ἔνοχον θανάτου.” (Κατά Μάρκον, 14: 64). Να σημειωθεί, ότι ο Μάρκος τονίζει νωρίτερα ότι το συνέδριο είχε απαρτία: “53 Καὶ ἀπήγαγον τὸν Ἰησοῦν πρὸς τὸν ἀρχιερέα· καὶ συνέρχονται αὐτῷ πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ γραμματεῖς”. Σημειώστε ότι, δεν αναφέρει τίνος ήταν ο τάφος που ήταν σκαμμένος στον βράχο και τι σχέση είχε μαζί του. Ενδιαφέρον έχει εδώ, όπως παρατήρησε ο Κωνσταντίνος Θεοδωρίδης, το παράλογο της δυνατότητας αγοράς σεντονιού την επόμενη της μέρας του Πάσχα, δηλαδή της Πρώτης των Αζύμων και μάλιστα τη νύχτα, που όχι μόνο δεν ανοίγει κανένα μαγαζί, αλλά δεν κουνιέται άνθρωπος στους δρόμους, όπως ακριβώς και το Πάσχα. Ας πάμε τώρα στον Ματθαίο: “57 Ὀψίας δὲ γενομένης ἦλθεν ἄνθρωπος πλούσιος ἀπὸ Ἁριμαθαίας, τοὔνομα Ἰωσήφ, ὃς καὶ αὐτὸς ἐμαθητεύθη τῷ Ἰησοῦ· 58 οὗτος προσελθὼν τῷ Πιλάτῳ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. τότε ὁ Πιλᾶτος ἐκέλευσεν ἀποδοθῆναι. 59 καὶ λαβὼν τὸ σῶμα ὁ Ἰωσὴφ ἐνετύλιξεν αὐτὸ ἐν σινδόνι καθαρᾷ, 60 καὶ ἔθηκεν αὐτὸ ἐν τῷ καινῷ αὐτοῦ μνημείῳ ὃ ἐλατόμησεν ἐν τῇ πέτρᾳ, καὶ προσκυλίσας λίθον μέγαν τῇ θύρᾳ τοῦ μνημείου ἀπῆλθεν.” (Κατά Ματθαίον, 27: 57). Εδώ δεν αναφέρεται ως βουλευτής, αλλά ως πλούσιος και ως μαθητής του Ιησού, άσχετα αν δεν έχει αναφερθεί μέχρι στιγμής πουθενά στα Ευαγγέλια. Επίσης ως πλούσιος είχε τον δικό του τάφο σκαλισμένο και εκεί θα έβαζε τον Ιησού. Συμφωνεί όμως και αυτός με τον Μάρκο, ότι όλοι οι βουλευτές συμφώνησαν για την θανάτωση του Ιησού: “1 Πρωΐας δὲ γενομένης συμβούλιον ἔλαβον πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ὥστε θανατῶσαι αὐτόν” (Κατά Ματθαίον, 27: 1). Για το θέμα του σεντονιού, τώρα, εδώ ο Ματθαίος που αντιγράφει...
Τα αποτελέσματα της δημοσκοπικής μας έρευνας για την ιστορικότητα του Ιησού
Στις 8 Ιανουαρίου του 2018 ανακοινώσαμε τη διενέργεια της πρώτης διαδικτυακής μας έρευνας αναφορικά με τις απόψεις που έχουν οι επισκέπτες (και όχι μόνον) της σελίδας μας και των λογαριασμών μας στα Κοινωνικά Δίκτυα (Facebook και Twitter) αναφορικά με τον Μυθικισμό και την ιστορικότητα του Ιησού. Χρησιμοποιήσαμε την πλατφόρμα του surveymonkey.com που εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ αξιοπιστίας (κανείς δεν μπορεί να διπλοψηφίσει από την ίδια ηλεκτρονική συσκευή) και καταβάλλαμε ένα χρηματικό αντίτιμο έτσι ώστε να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα της έρευνας, σε περίπτωση που οι ενδιαφερόμενοι ξεπερνούσαν τα 100 άτομα. Η έρευνα “έτρεξε” για 23 ημέρες, ενώ επιλέξαμε να καταθέσουμε μόλις 8 σχετικά απλά ερωτήματα προς το κοινό, σε αυτή την πρώτη μας απόπειρα να χαρτογραφήσουμε ύστερα από 4,5 περίπου χρόνια παρουσίας εντός και εκτός διαδικτύου, τις απόψεις τόσο εκείνων που παρακολουθούν το έργο μας, όσο και εκείνων που δεν το παρακολουθούν, ανήκουν όμως σε ομάδες ενδιαφερόντων συγγενικές ως προς τον Μυθικισμό. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία, μιας και η πλειονότητα των 706 συνολικά ατόμων που απάντησαν σε μία τουλάχιστον ερώτηση του ερωτηματολογίου μας (δείγμα αρκετά σημαντικό για να μας δείξει κάποιες τάσεις), προέρχονται από ομάδες ανθρώπων που δεδομένα εκφράζουν θέσεις αμφισβήτησης και δεδομένα δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα της ελληνικής κοινωνίας. Το γεγονός αυτό οφείλεται εν πολλοίς στη δική μας επιλογή -τουλάχιστον για αυτή την πρώτη προσπάθεια- να κοινοποιήσουμε την είδηση για τη διενέργεια της έρευνας σε ένα ειδικό διαδικτυακό κοινό, όπως σημειώσαμε και πιο πάνω. Τα 8 ζητήματα που τέθηκαν στην έρευνα χωρίστηκαν χοντρικά σε δύο ομάδες ερωτήσεων: 6 πολλαπλής επιλογής και 2 ανάπτυξης. Ξεκινώντας από τις πρώτες, οι ερωτηθέντες απάντησαν στα εξής ερωτήματα: α) Έχετε ακούσει ξανά τον όρο Μυθικισμός; β) Πόσο θρήσκος είστε; γ) Πόσο σημαντικό θέμα θεωρείτε την ιστορική ύπαρξη του Ιησού συνυπολογίζοντας το βαθμό που επηρέασε το χριστιανικό δόγμα; δ) Ποια πρόσωπα θεωρείτε κλειδιά στη γέννηση και ανάπτυξη του Χριστιανισμού; ε) Θεωρείτε ότι ο Ιησούς παρουσιάζει ομοιότητες με άλλες θρησκευτικές/ιστορικές φιγούρες; Αν ναι, για ποια από τις ακόλουθες περιπτώσεις θα θέλατε να μάθετε περισσότερα; στ) Διαχωρίζετε τον Ιησού της πίστης από αυτόν της Ιστορίας; Στην κατηγορία των “ανοικτού τύπου” ερωτήσεων, οι ενδιαφερόμενοι κλήθηκαν να αναπτύξουν τις θέσεις τους πάνω στα εξής ερωτήματα: α) Περιγράψτε μέσα σε λίγες φράσεις πώς κατά τη γνώμη σας ξεκίνησε το χριστιανικό κίνημα και ποιοι ήταν οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην εξάπλωσή του στη Μεσογειακή λεκάνη και β) Γράψτε μας τι είδους θέματα θα θέλατε να διαβάζετε περισσότερο μέσα από το mythikismos.gr. Πάμε να δούμε και να αναλύσουμε εν συντομία τα αποτελέσματα της έρευνας. Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής Έχετε ακούσει ξανά τον όρο Μυθικισμός; α)Τον ακούω πρώτη φορά 28,9% β) Ναι και έχω σαφή εικόνα για το ερευνητικό αυτό πεδίο 38,91% γ)...
